Biznes rejasi hamda uni iqtisodiy samaradorligi

V. Iqtisodiy qism

Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti to’plamini shaxsiy buyurtma asosida ishlab chiqarishni loyihalash biznes rejasi hamda uni iqtisodiy samaradorligi

Korxonada Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti to’plamini shaxsiy buyurtma asosida ishlab chiqarishni loyihalash biznes rejasini tuzish va uni samaradorligi tahlil etish uchun biz «Muslima» xususiy tikuvchilik korxonasi faoliyatini tashkil etmoqchimiz.
2022- yil uchun BIZNES-REJA titul varag’i

Korxona manzili	Xorazm viloyati Bog’ot tumani
Korxona nomi	«Muslima» kichik korxonasi
Korxona rahbari	Ibodullayev Ro’zimboy

Buning uchun dastlab « Muslima » xususiy tikuvchilik korxonasi mahsulot ishlab chiqarish biznes rejasini ishlab chiqamiz.

5.1-jadval
« Muslima » xususiy tikuvchilik korxonasida Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti to’plamini shaxsiy buyurtma asosida ishlab chiqarishni
loyihalash rejasi

№	Ko’rsatgichlar nomlanishi	Ko’rsatgichlar mallumoti
1	Loyihaning yo’nalishi	Tikuvchilik
2	Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti to’plamini shaxsiy buyurtma asosida ishlab chiqarishni loyihalash	Yetishmovchilik darajasi 20-30 foiz
3	Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti to’plamini shaxsiy buyurtma asosida ishlab chiqarish bozor	180000 so’m
	narxi
4	Ishlab chiqarilgan mahsulotlarning	Davlat standartiga javob beradi.
	sifatlilik darajasi
5	Sarflangan mablag’ni qoplash	Mahsulotlarni sotish orqali olingan
		foydani aylantirish yo’li bilan.
6	Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti to’plamini shaxsiy buyurtma asosida ishlab	1.Mashina va dastgohlar hamda
	chiqarish uchun qilinadigan sarflar	boshqa xarajatlarga – 39.650 ming
	quyidagicha	so’m

Yuqoridagi marketing dasturiga asoslanib xom-ashyo va materiallar, hamda zarur mashina-dastgohlar uchun moliyaviy sarf biznes – rejasini tuzamiz.

				5.2-jadval
	Moliyaviy rejasi
	Talab	Dastgohlarni	Umumiy
Xarajat turlari	etiladigan	preyskurant	qiymati	O’z
	dastgohlar	narxi	(millon	hisobidan
	soni	(millon so’m)	so’m)
I. Dastgohlar uchun:			39.650	39.650
A) Tikuv mashinasi	3	4.350 millon	13.050 millon	13.050 millon
B) Yo’rmash mashinasi	3	5.250millon	15.750 millon	15.750 millon
V) Maxsus mashina	1	10.500millon	10.500 millon	10.500 millon
G) Dazmol	1	350 ming	350 ming	350 ming
II. Asosiy material uchun			310939200	310939200
Jami	8	20450000	350589200	350589200

Demak, korxonaning moliyaviy rejadagi boshlang’ich loyiha qiymati 350589200 ming so’mga teng.

Korxona o’z imkoniyatlaridan foydalanib bir oyda 286 dona mahsulot ishlab chiqaradi. «Muslima» xususiy tikuvchilik korxonasi marketing tadqiqotlariga asoslangan holda, korxona tomonidan ishlab chiqariladigan Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti to’plamini shaxsiy buyurtma asosida ishlab chiqarishni xarajatlar summasi va olinadigan daromadni biznes rejada quyidagicha belgilaydi.
Korxona biznes rejasi bo’yicha mahsulot ishlab chiqarish xajmi
5.3 -jadval

Mahsulot nomi	O’lchov birligi	Bir kunlik ishlab chiqarish	Bir oylik ishlab chiqarish	Bir yillik ishlab chiqarish miqdori
Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti	dona	11	286	3432

Tadbirkor Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti tikish uchun material, qotirma, ip va boshqalarni ishlatadi.
Ushbu xom-ashyolarni sarf xarajatlarini quyidagi jadvallarda ko’rib o’tamiz.
5.4-jadval
Bir dona mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflanadigan xom-ashyolarni biznes rejada
Ifodalanishi

Ishlab chiqariladigan	Xom-ashyo nomi	o’lchov birligi	Bir dona mahsulot tayyorlash
mahsulot nomi			uchun sarf hajmi
Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti to’plamini	Material	metr	2,7
	Qotirma	m2	0,5
	Ip	Dona	1

Mahsulot ishlab chiqarish uchun bir oylik va bir yillik sarflanadigan xom-ashyo xarajatlari:

5.5-jadval

							Bir	Bir	Bir
								oylik		Bir yillik
							oylik		yillik
				O’lchov	Narxi,			sarf		sarf
	№						sarf		sarf
		Xom-ashyo nomi		birligi	so’m			xarajat,		xarajat,
							xarajat		xarajat
										so’m
							mikdori		mikdori
								so’m
	1	Material		metr	18000		772.2	13899600	9266.4	166795200
	2	Qotirma		m2	2000		143	286000	1716	3432000
	3	Ip		dona	1000		286	286000	3432	3432000
	4	Boshqa xarajat		so’m	40000		286	11440000	3432	137280000
		Jami			61000			25911600		310939200
		Yuqoridagi jadval		tahlilidan ko’rishimiz mumkinki, 1					dona mahsulot ishlab

chiqarish uchun 90600 so’m miqdorda asosiy material xarajatlari sarflanadi.

SHuningdek, ishlab chiqarish jarayonida elektr energiya xarajatlari amalga oshiriladi.

Ushbu xarajatni quyidagi jadvalda ko’rib o’tamiz:

					5.6-jadval
	Kommunal	Narxi,	Bir oylik sarf	Bir oylik sarf	Bir yillik sarf
№			xarajat	xarajat,	xarajat,
	xarajat nomi	so’m
			miqdori, Kvt	ming so’m	ming so’m
1	Elektr	450	2574	1158.300	13899.600
	energiya

Korxonada ishlab chiqarish jarayonini tashkil etishda va boshqarishda jami 10 ta ishchi-xodimlar tarkibi faoliyat ko’rsatadi. Korxona tashkiliy tuzilmasi quyidagichadir.

Rahbar

Bosh hisobchi

Dizayner

Tikuvchi

Tozalovchi va qadoqlovchi

14-rasm. Korxonaning tashkiliy tuzilmasi.

Ushbu ishlab chiqarish korxonasini korxona rahbari boshqarib, unga bosh hisobchi, dizayner, bichuvchi va tikuvchilar bo’ysunadilar. Korxona rahbari ishlab chiqarish jarayonini uzluksizligini, ish jarayonlarini tashkil etilishi va boshqarilishini nazorat qilib boradi. Korxona dizayneri mahsulotning yangi fasonlari borasida ish olib boradi va buyurtmachilarni buyurtmasiga asosan fasonlar ishlab chiqib taklif qiladi. Bichuvchi va tikuvchilar o’z navbatida ushbu yaratilgan fasonlar asosida bichish va tikish ishlari bilan shug’ullanadilar. Tayyor mahsulotni tekislash ishlari bilan dazmollovchilar shug’illandi. Tozalovchi-qadoqlovchi tayyor mahsulotni tozalaydi va o’ramlarga joylashtiradi. Korxonada amalga oshayotgan iqtisodiy jarayonlarni hisob-kitobi bilan korxona bosh hisobchisi shug’ullanadi. Har bir ishchi xodim kasb doirasidan kelib chiqib o’z oylik maoshiga egadir. Buni quyidagi jadval yordamida yoritib o’tamiz.

				5.7-jadval
	Korxonaning shtat jadvali va oylik maoshi
№	Lavozimi	Shtat	Mehnatga haq	Jami (so’m)
		birligi	to’lash usuli
1	Rahbar	1	Vaqtbay	1500000
	Bosh hisobchi
2	Dizayin bichuvchi	1	Ishbay	1dona =
3	Tikuvchi	7	Ishbay	3400x11x26x9=8751600
4	Dazmollovchi tozolovchi	1	Ishbay
	Jami	10		10251600

Korxona xodimlarining jami bir oylik maoshlari 10251.600 ming so’mga teng bo’lib, bu bir yilda 123019.200 ming so’mga teng bo’ladi. Korxona samaradorligini hisoblashimizda, uning yalpi tushum miqdori ham hisoblanishi lozim. Quyidagi jadval yordamida bu ko’rsatkichlarni hisoblab topamiz.
«Muslima» xususiy tikuvchilik korxonasi bozor holatini tadqiq qilgan holda, o’z faoliyati doirasida ishlab chiqargan mahsulotlarini bahosini belgilaydi, bir oylik va bir yillik sotuv tushumi miqdorini ishlab chiqdi. Buni biznes reja bo’yicha quyidagi jadval yordamida yoritib o’tamiz.

						5.8-jadval
	Ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotish xajmi
			Bir oyda	Bir oylik	Bir yilda
		Sotish	tayyorlangan		tayyorlangan	Bir yillik
	O’lchov			tushum,
Mahsulot nomi		narxi,	mahsulot		mahsulot	tushum,
	birligi			ming
		so’m	mikdori,		mikdori,	ming so’m
				so’m
			dona		dona
Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti	1 dona	163400	286	46732400	3432	560788800

Korxona tomonidan ishlab chiqarilayotgan Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti bozor narxi yuqorida tahkidlaganimizdek 180000 so’m bo’lib, uni korxona 163400 so’mdan bozorga olib chiqib sotishni rejalashtirmoqda. Korxona tomonidan ishlab chiqarilgan Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti t 163400 so’mdan sotish natijasida bir oyda 4 260.320 ming so’m, bir yilda esa 51 123.840ming so’m tushum shakllanadi. «Muslima» xususiy tikuvchilik korxonasi tomonidan ishlab chiqarilgan Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti tushgan tushumdan qilingan barcha sarf-xarajatlar chegirib tashlanganda korxonaning yalpi foydasi qoladi. Bu iqtisodiy ko’rsatkichlarni biznes-reja bo’yicha belgilangan natijalarini quyidagi jadval yordamida yoritamiz.

			5.9-jadval
	«Muslima» xususiy tikuvchilik korxonasi iqtisodiy ko’rsatkichi
№	Xarajat nomi	Bir oyda, ming	Bir yilda, ming
		so’m	so’m
	Xom ashyo	25 911.600	310 939.200
	Ish haqi	10 251.600	123 019.200
	Soliq to’lovlar (boshqalar) 12%	4 550.580	54 606.960
	Elektr energiya xarajatlari	1 158.300	13 899.600
	Transport xarajatlari	300.000	3 600.000
	Boshqa xarajatlar ( suv, konstovar	300.000	3 600.000
	va boshqalar)
I	Ishlab chiqarish tannarxi		509 664.960
		42 472.080
II	Ishlab chiqarishdan tushgan tushum	46 732.400	560 788.800
III	Faoliyatdan ko’rilgan foyda	4 260.320	51 123.840

«Muslima» xususiy kichik korxonasi tikuvchilik mahsulotlaridan ko’radigan
daromadidagi pul mablag’larining harakatini quyidagi jadval yordamida ko’rib o’tamiz.
Muslima xususiy tikuvchilik kichik korxonasi pul mablag’lari harakati

Ko’rsatkichlar	1 – yil
Yalpi tushum	560 788 800
Xarajat	509 664 960
Yalpi daromad	51 123 840

«Muslima» xususiy tikuvchilik korxonasining Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti ko’radigan moliyaviy natijalarini quyidagi jadval yordamida ko’rib o’tamiz.

	«Muslima» xususiy tikuvchilik korxonasi moliyaviy natijalarining biznes reja
		ko’rsatkichlari 5.11- jadval
№		Ko’rsatkichlar	1 yilda (ming so’m)
1		Mahsulot sotishdan yalpi tushum	560 788.800
2		Mahsulot ishlab chiqarish tannarxi	509 664.960
3		Mahsulot sotishdan yalpi foyda	51 123.840
4		Boshqa xarajatlar (texnika qoplash va favqulotda	1 533 715
		vaziyatlar)
5		Foydadan soliq to’langunga qadar foyda	51 123.840
6		Foydadan soliq, 5 %	2 556.192
7		Korxona ixtiyorida qolgan sof foyda	47 033.933
8		Korxonani ishlab chiqarish rentabelligi, %	9.23
9		Mahsulot sotish rentabelligi, %	9.11

Sotish rentabelligi

R= (SYaF/STT)*100 % = (51 123 840/560 788 800) * 100 % = 9,11%
Ishlab chiqarish rentabelligi
R= (SF/ICHX)*100 %= (47 033.933/509 664.960)*100 % = 9.23 %
Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, «Muslima» korxonasi bir yilda 47 033.933ming so’m miqdorida foydaga ega bo’lmoqda. Korxona ishlab chiqarish rentabelligi 9.23 % ga, mahsulot sotish rentabelligi 9.11 %ga teng bo’ladi.
Demak, «Muslima» xususiy tikuvchilik korxonasini tashkil qilish va unda Turli fakturali materiallardan ayollar bashang komplekti ishlab chiqarish o’z samarasini beradi.