Bob. Fonostilistikaning tadqiq darajasi va muammolari

1.2. Fonostilistikaning tekshirish ob‟ekti

Fonostilistikaning tekshirish ob‘ekti nihoyatda keng bo‗lib, grafik stilistika bilan ham, fonografik stilistika bilan ham aloqador. Fonostilistikada nafaqat segment yoki supersegment (intonatsiya, pauza, urg‗u) vositalarning ekspressiv xususiyatlari, balki ekspressiv nutqning talaffuz xususiyatlari ham o‗rganiladi.
Til fikr anglatish quroli bo‗lishi birga, insonlarga hissiy ta‘sir kilish vositasi hamdir. Bu ta‘sir so‗zlardagi asosiy (denotativ) ma‘noga asoslangan qo‗shimcha (konnotativ) ma‘nolar vositasida amalga oshadi. Konnotativ ma‘no komponentlarini tashkil qiluvchi "bo‗yoqlar" fonetik vositalarda ham kuchli ifodalanadi. Bular:

1. 
   nutq tovushlari talaffuzi bilan bog‗liq ekspressivlikning aks etishi; so‗zlarning tovush qiyofasini o‗zgartib aygish, so‗zlarda tovush orttirish yoki tushirish, alliteratsiya orqali xayajon ifodalash va hokazo;
   
2. 
   baho komponenti-so‗zda tasdiq yoki inkorni intonatsiya orqali ifodalash;
   
3. 
   so‗zda belgi (miqdor) darajasining kuchliligini bildiruvchi tovush cho‗ziqligi;
   
4. 
   so‗zlovchining shaxs va xodisalarga nisbatan turlicha munosabatini ifodalovchi pragmatik ma‘no, ya‘ni geminatsiya yoki pauzalar orqali
   
5. 
   nutqning vazifaviy uslublari bilan bog‗liq qo‗shimcha ma‘no komponenta va boshqalar. Bu komponentlar bir-biri bilan chambarchas boglangan holda ish ko‗radi.
   

Til (nutq)da ikki xil konnotatsiya mavjud: ingerent va adgerent. Fonetik eietemada ingerent konnotatsiya, asosan, taqlid so‗zlarda uchraydi: Taq-taq; to‗q-to‗q so‗zlarida hissiy yoqimsizlik, tiq-tiq, tiktik so‗zlarida hissiy yumshoqlik bo‗yog‗i ifodalanadi.
Badiiy adabiyotda fonetik jihatdan, asosan, adgerent konnotatsiya mavjud bo‗lib, u badiiy nutqning muhim tasviriy vositasi hisoblanadi. CHunki istalgan so‗zning nutqdagi me‘yordan tashqari turlicha talaffuzi uni hissiy ta‘sirchan qiladi.
Nutqda so‗zlardagi konnotativ ma‘noni ro‗yobga chiqishida nutq tovushlarining paradigmatik va sintagmatik munosabatlarga kirishishi jarayoni alohida ahamiyat kasb etishi, shuningdek, talaffuz stillari bilan bir qatorda tovush simvolizm i yoki tovushlarning poetik vazifasi haqida ishimizda batafsil fikr yuritilgan.