Bob. Ijtimoiylashuv-ijtimoiy pedagogik jarayon

Sotsializatsiya jarayonida, xususan bolaning ijtimoiy moslashuvida insonning “hammadеk” bo’lishi ob’еktiv ehtiyoji namoyon bo’ladi. Biroq shu bilan parallеl ravishda bolada - boshqa ehtiyoj - o’zini o’z individualligini ko’rsatish ehtiyoji shakllanadi. Bola uni ifodalash usul va vositalarini qidira, namoyon qila boshlaydi, natijada uning individuallashtirilishi sodir bo’ladi. Bola individuallashtirilishi shunda ifodalanadiki, u yoki bu ijtimoiy ahamiyatga ega shaxs xislat va xususiyatlari aynan shu insonga mansub shaklda namoyon etadi. Ijtimoiy o’zini tutish esa boshqa insonlar intizomiga tashqi tomondan o’xshashiga qaramay notakror, individuallik qirralarni egallaydi.
Bolaning ijtimoiy rivojlanishi shunday qilib ikki yo’nalish bo’yicha sodir bo’ladi: sotsializatsiya (ijtimoiy madaniy tajribani egallash) va individuallashtirish (mustaqil bo’lish).
Agar bolani sotsiumga kiritishda sotsializatsiya va intеgratsiya jarayonlari orasida muvozanat bеlgilansa, ya’ni bola, bir tomondan, mazkur jamiyatda o’zlashtirilgan mе’yor va qoidalarni o’zlashtirsa, boshqa tomondan unga o’z ahamiyatli “umumiy”ni
individualligini qo’shsa, sotsiumda bolaning intеgratsiyasi sodir bo’ladi.
Agar bolaning guruhga moslashish jarayoni sodir bo’lmasa, unda o’ziga ishonmaslik, tortinchoqlik, tashabbussizlik sodir bo’lishi mumkin, bu shaxsni jiddiy dеformatsiyaga olib kеlishi mumkin. Agar bola moslashuv fazasidan o’ta olsa va atrofdagilarga o’z individual farqlarini ko’rsatishni boshlasa, atrofdagilar esa uning individualizmini jamiyat mе’yorlariga to’g’ri kеlmaydi dеb hisoblasa, unda bolada nеgativlik, gumonsirashlik, agrеssivlik, o’ziga yuqori baho bеrish rivojlanadi.
Bola rivojlanishiga tarbiya ham ta’sir ko’rsatadi. Hozir pеdagogikada “sotsializatsiya” va “tarbiya” tushunchalari kеng muhokama qilinmoqda. Tarbiya shaxs sotsializatsiyasi asosiy omillaridan biri.
Agar bola ijtimoiy mе’yor va qadriyatlarni o’zlashtirmasa (muhit nеgativ ta’siri natijasida), unda tarbiyachilar va mutaxassislar harakatlari ijtimoyi moslashuvga (ijtimoiy muhit shart-sharoitlariga moslashish) yo’naltirilgan bo’lishi lozim.
Agar ijtimoiy ahamiyatga ega xislatlarning shakllanmaganligi shunchalik yuqori bo’lsa, bolani ijtimoiy muhit shart-sharoitlariga moslashishiga halaqit bеrsa, ya’ni uning ijtimoiy qarshi moslashuvi sodir bo’lsa, bu holda bola bilan yo’qotilgan ijtimoiy aloqa va munosabatlarni tiklashga yo’naltirilgan maxsus choralar tizimini tadbiq etishni ko’zda tutadigan ijtimoiy tiklanish zarur.
Shunday qilib, rivojlanish jarayonida bola sotsiumda ijtimoiy moslashuvni o’z ichiga oladigan uning sotsializatsiyasi amalga oshirilishi kеrak. Agar bu sodir bo’lmasa, boshqa hol - qarshi moslashuv holi kuzatiladi, unda bolani ijtimoiy qayta tiklash zaruriyati yuzaga kеladi.
Ijtimoiy pеdagogika - tadqiqot ob’еkti bo’lib bola, o’rganish mavzusi bo’lib esa bola ijtimoiylashuvi qonuniyatlari hisoblangan pеdagogika fani sohasidir.
Ijtimoiy pеdagogika - bolalarning ijtimoiy tarbiyasi va ijtimoiy ta’limi qonuniyatlarini ularning ijtimoiylashuvi jarayonida o’rganadigan pеdagogika fani sohasidir.
Bola ijtimoiylashuvi – uni ijtimoiy hayotga tortish jarayonidir. U mazkur jamiyatga xos bo’lgan bilim, qadriyatlar, o’zini tutish namunalari tizimii o’zlashtirishda mujassamlashgan.
Bolaning ijtimoiy moslashuvi – uni ijtimoiy muhit shart-sharoitlariga faol moslashuvi jarayoni, bolaning ijtimoiy muhit bilan o’zaro ta’siri turi.
Bolaning ijtimoiy moslasha olmasligi - ijtimoiy muhit shart-sharoitlariga muvaffaqiyatli moslashishga qarshilik qiladigan undagi ijtimoiy ahamiyatga ega xislatlarning yo’qolib kеtishi yoki shakllanmasligi jarayoni.
Ijtimoiy pedagogikada shaxs — tarbiya ob’ektidir. Shaxs va uning rivojlanishi, shaxsning yoshiga xos hususiyatlari ta’lim va tarbiya jarayoni, muhit va tarbiyaning shaxs rivojlanishidagi ta’siri va boshqalar.
Ijtimoiy pedagogika shaxs va jamiyat muammosiga murojat qilgan holda insonning jamiyatdagi munosabatlarini tartibga soladi. Ayrim tang hollarda ayrim
oilalarga o‘smirni jamiyatda o‘z o‘rnini topishiga hayotiy sharoitlarga moslashishiga yordam beradi. Ijtimoiy pedagogika yangi iqtisodiy munosabatlarni oiladagi munosabatlarga va bolalar tarbiyasiga ta’sirini taxlil qiladi.
Ijtimoiy pedagogika birinchi navbatda bolalik muammolariga murojat qiladi. Hamda u shaxs tarbiyasi uning ma’naviy axloqiy sifatlarini shakllanishi murakkab vaziyatlarda qo‘llab — quvvatlanishi masalalariga murojat etgan holda bolaga jamiyat hayotiga moslashishiga yordam beradi.
Bugun ijtimoiy pedagogika insonni jamiyatdagi o‘rni haqidagi, shaxsning
ijtimoiylashtirish haqidagi, hozirgi zamon sharoitida bolalik qiyinchiliklari haqidagi bilimlar majmuidir.
Ijtimoiy pedagog amaliyoti bolaga (o‘smirga) jamiyatda ijtimoiy — ma’naviy muvozanatni saqlashga, yangi munosabatlarni yaratishga yo‘naltirilgan.
Ijtimoiy pedagogika o‘z oldiga qanday asosiy maqsadlarni qo‘yayotganini yuqoridagi fikrlardan bilib olsa bo‘ladi. Shuning uchun ijtimoiy pedagogika ijtimoiy falsafa singari boshqa fanlar: psixologiya, fiziologiya, anatomiya, mantiq, tibbiyot, iqtisodiyot bilan uzviy aloqada bo‘lmay turib faoliyat yurita olmaydi.
Ijtimoiy pedagogika ilmiy fan sifatida o‘zining ob’ekti deb inson va sotsiumning o‘zaro ta’siri (turlicha ko‘rinish va hollarda) hisoblanadi, ya’ni xodisa va jarayonlarning o‘ta yaxlitligi amaliy ijtimoiy — pedagogik faoliyat uchun manba va o‘zgartirish soxasi bo‘lib qoladi. Ijtimoiy pedagogika ilmiy fanning predmeti bo‘lib bu xolat shaxs va sotsium o‘zaro ta’sirining umumiy va pedagogik qonuniyatlari hisoblanadi. Aynan mana shu tomoni uni boshqa pedagogik fanlarda farqini ko‘rsatadi va unga o‘zaro bog’liqlik va oshkoralik harakterini kasb etadi.
Ushbu fan maqsadi — inson va sotsium o‘zaro ta’siriga ilmiy pedagogik asos bo‘lish, amaliyot ishlar darajasida bu o‘zaro ta’sirini har tomonlama uyg‘un bo‘lishi uchun ijtimoiy.—pedagogik faoliyatni ilmiy asosini sifat va samaradorligini yuqori ko‘tarish. Ushbu maqsadga erishish ilmiy fan sifatida ijtimoiy — pedagogika vazifasi orqali hal etiladi. Bular bilim (tadqiqot) variantlari tavsiya beruvchi, ta’limiy, o‘zaro bog‘lovchi vazifalaridir.
Ijtimoiy pedagogika ilmiy fanining vazifalari 3 guruhga bo‘lingan:
Birinchi (Nazariy – amaliy) guruh — ijtimoiy pedagogika faoliyatini tadqiq etish bilan bog‘liq sotsium rivojlanishi qonuniyatlari, undagi munosabatlar, sub’ektlar va institutlarning ijtimoiy ishlari; ijtimoiy pedagogik faoliyatining turli ko‘rinishlar va tiplarda, ular taxlilining turlicha darajalarda ziddiyatlarni izlab topish, ularni hal etish tendensiyalarini aniqlash; ijtimoiy sohadagi mutahassis faoliyatining prinsiplari, mazmuni, usullari metodlari va shakllarini ishlab chiqish; ijtimoiy institutlarning yuzaga keltirishning tashkiliy asoslari; faoliyat ko‘rsatish, chet mamlakatlar hodimlari, tashkilotlari va institutlarini ijtimoiy pedagogik faoliyatini tahlil etish va tajribalarini baholash bilan bog‘liqdir.
2. Ikkinchi guruh - vazifalari hususiy (shaxsiy) metodologik, nazariy va ilmiy metodik asosini shakllantirish maqsadiga ega; ijtimoiy — pedagogik ilmiy yo‘nalish mazmunini tanlab olish, ilmiy bilimlar sohasi sifatida ijtimoiy pedagogikani mantiqiy, ilmiy fanni jamlash.
3. Uchunchi guruh - vazifalari ijtimoiy sohada kadrlarni tayyorlash uchun ta’lim kopleksini nazariy asosi bilan ya’ni ijtimoiy xodimlar, ijtimoiy pedagog, ijtimoiy yuristlar tayyorlash bilan bog‘liq. Bu ijtimoiy pedagogikaning uchunchi sifat ko‘rsatkichi bilan belgilanadi. Ijtimoiy pedagogika boshqa gumanitar fanlar va ilmiy — yo‘nalishlar bilan mustahkam bog‘liq. Jumladan, u ijtimoiy falsafa, ijitimoiy siyosatshunoslik, ijtimoiy psixologik, ijtimoiy huquq, ijtimoiy informatika va statistika; shuningdek boshqarish nazariyasi, ijtimoiy meditsina va boshqalar bilan bog‘liqligi ham mavjud. Ijtimoiy pedagogika ma’lum darajada (o‘z tabiatiga ko‘ra) fanlararo ilmiy fan hisoblanadi, fanda ham va jamiyatda ham o‘zining ochiqcha harakteri bilan ajralib turadi.
Ijtimoiy pedagogikaning umumiy fanlar tizimida inson va jamiyat to‘g‘risidagi fan sifatidagi o‘rnini aniqlab uning boshqa fanlar bilan aloqasini hisobga olish uning metodologik asosiini aniqlash imkonini beradi
Tarbiyaning tabiyagga uyg`un bo`lishi- ijtimoiy pedagogika prinsipi, shunga kura ijtimoiy pedagog o’z amaliy faoliyatida bolaning tabiiy holda rivojtanish omillariga tayanadi. Tarbiyaning tarbiyaga uygun bulish Prinsipi ilk bor slavyan pedagogi YAn Amos Komenskiy (1592-1670) bilan uning «Buyuk didaktika» (1632) degan eng asosiy ishida ta’riflangan. Kamenskiy, inson tabiyatining bir qismi va u tabiyatning bir kismi sifatida uning eng asosiy, umumiy qonunlariga bo`ysunadi, deb hisoblanadi. Komenskiyning fikricha, tabiatning bu qonunlari o`simliklar va hayvonlar olamida ham shuningdek, insonga nisbatan ham o’z ta’sirini o`tkazib turadi. Kamenskiy nafaqat tarbiyaning umumiy qonunlariga, bola shaxsi psixologiyasiga ham tayanadi. U bolaalar o`spirinlar va yosh yigitlarning yoshiga oid tafsifiga tayangan holda o’z bolalar ta’lim-tarbiyasi tizimini ilgari suradi, asoslayli va quradi. Komenskindan ancha ilgari sharq uygonish davri buyuk olimi va mutafakkiri Abu Ali Ibn Sino (980-1037) o’z asarlarila tarbiyaning tabiatta uyg`un bulish haqida gapirgan edi. Masalan «uy ro’zg`or tutish» haqidagi asarida Ibn Sino yozgan ediki, inson aqlli mavjudod shuning uchun tabiatda alohida o’rin tutadi va uning qonunlariga ko`ra rivojlanadi. «YOlg`on xislatlarni qayta tarbiyalash» asarida esa Ibn Sino yozadiki, kimki axloqli insonni tarbiyalamoqchi bo`lsa unda u uni har tamonlama o`rganishi, insonning tabiyati qoidalarini bilishi kerak. Natijada tarbiyaning tabiat bilan uyg`un bo`lishi prinsipi ko’pgina buyuk pedagoklar tomonidan o’z pedagogik va ijtimoiy pedagogik nazariyalari qurish asosi sifatida olingan edi. Masalan, Fransiya falsafachisi Jan Jak Russo bola tarbiyasi tabiat bilan uyg`un ravishda amalga oshirilishi kerak deb hisoblab, yozadi «bolalar katta bo`lishidan ilgari bola bo`lishi kerak». Shvetsar pedagogi Iogan Genrix Pestalotsi yetim va qarovsiz bolalar uchun muassasalar va bolalar uyini yaratgan, u hisobladiki, tarbiya maqsadi-inson tabiiy kuchlari va qobiliyatlarini rivojlantirishdir, bunda rivojlanish har tomonlama va uyg`un bo`lishi lozim. Nemis olimi va pedagogi Adolf Disterveg ham o`z ishlarida talim-tarbiya jarayonida yosh va individual xususiyatlarini etiborga olishi lozimligini ta’kidlaydi. Tarbiya bilan uyg`un bulishi rus klassik pedagoglari ishlarida ham o’z aksini topgan. K.D.Ushinskiy o’zining asosiy «inson tarbiya predmeti sifatida» degan psixalogik pedagogik asarida yozgan ediki, bola tarbiyasi va ta’limi uchun tarbiya prinsiplari va qoidalarini bilish, tadbik qila olishi lozim.
Ijtimoiy pedagogika haqida gapirganda, avvalo, uni pedagogika fanlari tizimiga, o'zaro bog'liq qismlarning yoki tarmoqlarning ma'lum bir to'plamiga bog'laymiz. Pedagogika uchun bunday elementlar pedagogik ilmiy fanlardir. Ba'zan ular pedagogika fanining tuzilishini tavsiflashda aytiladi. Ko'rib chiqish usuli va vazifalariga qarab, ular ushbu fanning tarmoqlari sifatida va alohida, nisbatan mustaqil ilmiy intizom sifatida harakat qilishlari mumkin. Bu kabi barcha fanlarga xos bo'lgan narsa pedagogikaning ob'ekti, ya'ni pedagogik jarayondir. Ularning har biri ajralmas pedagogik jarayonning u yoki bu tomonlarini alohida ko'rib chiqadi, o'z mavzusini yoritib beradi.
Ijtimoiy pedagogika mustaqil pedagogik fan bo'lib, ayni paytda boshqa bir qator fanlar bilan chambarchas bog'liq va ularda to'plangan faktlardan foydalanadi. Ularning orasida asosiylari bor - ijtimoiy pedagogika uchun asosiy. Bularga falsafa, umumiy pedagogika, ijtimoiy ish, ijtimoiy psixologiya, sotsiologiya, siyosatshunoslik kiradi.
Ijtimoiy pedagogika umumiy pedagogika bilan bir qism va bir butun sifatida bog'liqdir. Ijtimoiy pedagogikaning maqsadi - muayyan ijtimoiy-madaniy sharoitlarda shaxsni qo'llab-quvvatlash yo'nalishlarini, mazmunini, shakllarini belgilash, atrof-muhit imkoniyatlari bilan bog'liq holda umumiy pedagogika qoidalarini konkretlashtirish. Ijtimoiy pedagogika umumiy pedagogikadan ko'plab tushunchalar va qoidalarni qabul qildi: ta'lim tamoyillari, qonunlari, usullari, birgalikdagi faoliyatni tashkil etish shakllari, oilaviy tarbiya shartlari va boshqa ko'p narsalar.
Biroq, pedagogika va ijtimoiy pedagogika o'rtasidagi bog'liqlik unchalik aniq emas. Ijtimoiy pedagogikaning pedagogika fanining umumiy tizimidagi o'rni masalasi hali oxirigacha hal qilinmagan. Ijtimoiy pedagogika umumiy pedagogika, ta'lim falsafasi, oilaviy pedagogika bilan bir qatorda birinchi darajadagi quyi tizimlarga taalluqli bo'lishi mumkin. Ierarxik ravishda birinchisiga bo'ysunuvchi ikkinchi darajali quyi tizimga pedagogikaning maxsus tarmoqlari: maktabgacha, harbiy, sport va boshqalar kiradi.Ijtimoiy pedagogika va pedagogika, G.N. Filonova, - muallifning so'zlari bilan aytganda, "chegaradosh" umumiy chegaralarga ega bo'lgan, turli xil bilim sohalariga tegishli bo'lgan ikkita mustaqil fan, lekin yaxlit va yaxlit holda ierarxik ravishda bog'lanmagan.Pedagogika tarbiya, o'qitish va ta'limning umumiy qonunlarini o'rganadi. boshqaruv. A.V.ning so'zlariga ko'ra. Ivanova, aslida, asrlar davomida pedagogika individual rivojlanish jarayonlarini va insonning ijtimoiy muhitga kirish imkoniyatini, so'ngra insonning muvaffaqiyatli ijtimoiylashuvi bilan bog'liq bo'lgan jarayonlar va hodisalarni ko'rib chiqdi. Shunday qilib, pedagogikani ma'lum bir vaqt uchun, ba'zi olimlar va ularning muhiti uchun dolzarb bo'lgan vazifalarga muvofiq ravishda ko'rib chiqish mumkin. Hozirgi vaqtda ikkita pedagogik fan mavjudligini aytish mumkin: individuallik pedagogikasi va ijtimoiy pedagogika. Bundan tashqari, barcha tarmoq pedagogikasi: maktabgacha pedagogika, maktab pedagogikasi, kasb-hunar ta'limi pedagogikasi, har xil turdagi yopiq muassasalar pedagogikasi, shuningdek, oilaviy, konfessional, tuzatish va boshqalar - ham individual, ham ijtimoiy pedagogika qonunlarini birlashtiradi. Ijtimoiy pedagogika - bu pedagogik hodisa va jarayonlarni, ularning qonuniyatlarini ijtimoiy olamda shaxsni shakllantirish va rivojlantirish, inson va jamiyat o'rtasidagi munosabatlarni uyg'unlashtirishga qaratilgan vazifalar va maqsadlarga muvofiq ravishda ko'rib chiqishga imkon beradigan pedagogik fan.
Ijtimoiy pedagogika nisbatan yaxlit, murakkab, murakkab tizimdir.
Pedagogika fanlari tizimiga maktab o'quvchilarini turli fanlar bo'yicha o'qitish va tarbiyalash usullari kiradi: til, adabiyot, tarix, fizika, matematika, kimyo, biologiya va boshqa o'quv fanlarini o'qitish usullari. Unda talabalarning rivojlanishining o'ziga xos o'ziga xos qonuniyatlari mavjud. O'qitish metodikasini tadqiqotchilari fanni ma'lum bir fan bo'yicha o'qitish va tarbiyalashning tor predmetli bilimlari bilan boyitibgina qolmay, balki ijtimoiy pedagogikaning kontseptual apparatini ham kengaytiradilar.
Ijtimoiy pedagogika - bu atrof-muhitdagi insonning murakkab muammolarini o'rganishga bevosita aloqador bo'lgan pedagogik bilimlar sohasi. Shuning uchun ijtimoiy pedagogika boshqa insonparvarlik fanlari yutuqlaridan keng foydalanadi: falsafa, ijtimoiy ish, sotsiologiya, psixologiya, etika, etnografiya, madaniyatshunoslik, tibbiyot, huquqshunoslik, defektologiya. Ushbu fanlarga oid bilimlarga asoslanib, ijtimoiy pedagogika o'z tadqiqot predmeti bilan bog'liq holda shaxsiy-atrof-muhit sharoitida ularning potentsialini tartibga soladi va birlashtiradi. Bilimlarni tanlash uning ish amaliyotida amalga oshiriladigan asosiy ijtimoiy-pedagogik vazifalarni qay darajada aks ettirishi bilan belgilanadi: ijtimoiy tashxisni shakllantirish, jamiyatda insonparvarlik munosabatlarini shakllantirish, ijtimoiylashtirish shakllari va usullarini tanlash. individual, vakolatli ijtimoiy yordam va insonni qo'llab-quvvatlash.
Falsafa barcha ijtimoiy fanlarning uslubiy asosidir. Ijtimoiy pedagogika va falsafaning aloqadorligi shundan iboratki, falsafa insoniyat mavjudligining asosiy masalalarini ko'taradi va ularga javob berishga intilib, dunyo va insonning undagi o'rni haqidagi qarashlarning umumlashtirilgan tizimini ishlab chiqadi va ijtimoiy pedagogika uning muammolari inson va uning tarbiyasi haqidagi ma'lum bir qarashdan kelib chiqadi. Ushbu qarashning asosida u yoki bu falsafiy asosni topish mumkin.
Ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ish o'rtasidagi bog'liqlik ayniqsa muhimdir. Ilm-fan sifatida ijtimoiy ish inson faoliyati sohasidir, uning vazifasi ma'lum bir voqelik - ijtimoiy soha va o'ziga xos ijtimoiy faoliyat to'g'risida ob'ektiv bilimlarni rivojlantirish va nazariy jihatdan tizimlashtirishdir.
Har qanday fan singari, ijtimoiy ish ham o'z predmeti, ob'ekti, kategorik apparatlariga ega. Ijtimoiy ishdagi tadqiqot ob'ekti - bu ijtimoiy guruhlar va shaxslarning jamiyatdagi xatti-harakatlarini tartibga solishning aloqalari, o'zaro ta'siri, usullari va vositalari jarayoni. Ijtimoiy ishning predmeti mustaqil fan sifatida jamiyatdagi ijtimoiy jarayonlarning mohiyati va rivojlanish yo'nalishini belgilovchi qonuniyatlardir. Kategorik apparatga kelsak, ijtimoiy ish va ijtimoiy pedagogikaning ko'plab toifalari keng tarqalgan.
Zamonaviy psixologiya ijtimoiy bilimlarning biri sifatida bu murakkab tarkibiy shakllanishdir. U ko'plab filiallardan yoki psixologiya va boshqa fanlarning chegaralarida shakllangan filiallardan iborat: pedagogik, tibbiy, ijtimoiy, biologik, muhandislik, ekologik, iqtisodiy, huquqiy va boshqalar. Shu munosabat bilan ijtimoiy pedagogika uchun muhim ahamiyatga ega nafaqat inson psixikasining umumiy xususiyatlarini, balki uning o'ziga xosligi va rivojlanishning ijtimoiy holatining o'ziga xos shartlariga, hayotiga va ishiga, kasbiga, yoshiga, muayyan guruhdagi shaxslararo munosabatlar tizimidagi holatiga bog'liqligini hisobga oladi. dispozitsiyalar, tipologik xususiyatlar, ijtimoiy-psixologik moslashuv va boshqalar.
Ijtimoiy pedagogika o'z muammolarini hal qilishda ijtimoiy psixologiya yutuqlaridan keng foydalanadi, bu ijtimoiy guruhlarning tuzilishini, ularning dinamikasini, farqlarini (shahar va qishloq aholisi, jismoniy va aqliy mehnat odamlari, oilalar, yoshlar, ishlab chiqarish) aniqlashga imkon beradi. jamoalar), mamlakatimiz xalqlari o'rtasidagi munosabatlarning rivojlanishi va holati va boshqalar. Bu mintaqaning ijtimoiy-madaniy muhitida hayot, faoliyat, bo'sh vaqt, ta'limning aniq sharoitlarida hal qilinishi kerak bo'lgan muammolarni aniqlashga yordam beradi. Shu bilan birga, ijtimoiy pedagogikaning asosiy vazifasi oilani, maktabni, mehnatni shakllantiradigan qadriyatlar yo'nalishlarini hisobga olgan holda, inson munosabatlarining muammolarini, muayyan sharoitlarda, insonning o'zi bilan atrof-muhit bilan bog'liqligini o'rganishdir. atrof-muhit va boshqalar, shuningdek pozitsiyani o'rganish asosida shaxs o'zini o'zi takomillashtirish va ijtimoiy o'zgarish sub'ekti sifatida.
Rivojlanish psixologiyasi inson psixikasining yosh dinamikasini o'rganadi. Rivojlanish psixologiyasining bo'limlari: bolalar psixologiyasi, kichik o'quvchi psixologiyasi, o'spirin psixologiyasi, erta o'spirinlik psixologiyasi, kattalar psixologiyasi, qarilik psixologiyasi (gerontologik psixologiya). Rivojlanish psixologiyasi aqliy jarayonlarning yoshga bog'liq xususiyatlarini, shaxs rivojlanishining yoshga bog'liq omillarini o'rganadi. Ijtimoiy pedagogikaning muvaffaqiyatli rivojlanishi uchun rivojlanish psixologiyasi sohasidagi bilimlar talab qilinadi.
Aloqa psixologiyasi - bu ijtimoiy va tarbiyaviy ish bilan bevosita yoki bilvosita aloqada bo'lgan har qanday shaxs uchun majburiy bo'lgan psixologik bilimlarning bu sohasi. Ijtimoiy o'qituvchi aloqa jihatidan eng xilma-xil odamlar bilan muomala qilishi kerak: jim, uyatchan va tajovuzkor, o'z his-tuyg'ularini zo'ravonlik bilan ifoda etadigan; o'zini tutib turadigan, ishonchsiz va nutq so'zlovchi; haqiqatni, adolatni izlash va unga befarq bo'lish va h.k. Ularning har biriga yondashuvni topish, g'alaba qozonish, ruhni ochish imkoniyatini berish, begona odamni sizning ichki dunyosingizga kiritish muhimdir.
Ijtimoiy pedagogika psixologik fanning deviant xulq-atvor psixologiyasi, oilaviy psixologiya, maxsus psixologiya va boshqalar kabi sohalari bilan ham bog'liqdir.
So'nggi yillarda ijtimoiy pedagogika va sotsiologiya, umuman jamiyatning shakllanishi, faoliyati va rivojlanishi qonunlari, ijtimoiy munosabatlar va ijtimoiy jamoalar o'rtasidagi bog'liqlik ayniqsa dolzarb bo'lib qoldi. Ta'lim sotsiologiyasi, sotsializatsiya muammosini o'rganib, sotsiologik bilimlar: yosh sotsiologiyasi, shahar va mamlakat sotsiologiyasi, bo'sh vaqt sotsiologiyasi, ommaviy kommunikatsiya sotsiologiyasi, yoshlar sotsiologiyasi, axloq sotsiologiyasi, ta'lim sotsiologiyasi, jinoyatchilik sotsiologiyasi, din sotsiologiyasi, oila sotsiologiyasi.
Ijtimoiy pedagogika va sotsiologiyaning birlashishi, bir tomondan, hayotning barcha jabhalarining murakkablashishiga, boshqa tomondan, inson va jamiyat haqidagi bilimlarimizning chuqurlashishiga olib keladi. Jamiyat va ijtimoiy munosabatlarning tobora murakkablashib borishi bilan rivojlanayotgan shaxsning sotsializatsiyasi jarayoni muqarrar ravishda yanada murakkablashib boradi va o'zaro integratsiyalashgan pedagogika va sotsiologiya, o'z navbatida, inson va jamiyatni o'rganadigan boshqa barcha fanlar bilan birlashtirilib, paydo bo'layotgan ijtimoiy pedagogika faqat ijtimoiy-madaniy muhit bilan integratsiyalashgan, balki unga faol kirib kelgan, uni ijtimoiy taraqqiyot talablariga, ijtimoiy taraqqiyotning asosiy yo'nalishlariga mos ravishda o'zgartirgan.
Etika axloqiy g'oyalar va munosabatlar rivojlanishining umumiy qonuniyatlarini hamda ular tomonidan tartibga solinadigan odamlarning axloqiy ong shakllarini va ularning axloqiy faoliyatini tahlil qiladi. Ijtimoiy pedagogika axloq qoidalari bilan shakllangan, tarbiyaning maqsadlari va qadriyatlarini belgilaydigan, tarbiyalash usullarini ishlab chiqadigan, shaxslararo o'zaro ta'sir muammolarini o'rganadigan axloqiy tamoyillardan foydalanadi va hisobga oladi.
Etnografiya xalqlarning kundalik va madaniy xususiyatlarini o'rganadi. Etnopsixologiya - bu odamlar psixikasining etnik xususiyatlarini, milliy xarakterini, shakllanish qonuniyatlarini va milliy o'zini o'zi anglash funktsiyalarini, etnik stereotiplarni va boshqalarni o'rganadigan bilimlar bo'limi.Ijtimoiy pedagogika insonning ijtimoiylashuvini o'rganib etnik xususiyatlar haqidagi ma'lumotlarga tayanadi. insonning hayot yo'lining yosh davriyligi; ma'lum bir yosh va jinsdagi odamlarning etnik guruhdagi o'rnini belgilovchi omillar to'g'risida; ijtimoiylashuv va ta'limning etnik o'ziga xosligi va shakllari to'g'risida; insonning turli etnik guruhlardagi kanoni haqida va boshqalar.
Ijtimoiy ta'lim nazariyasini ishlab chiqishda ta'limning aniq maqsadlari, qadriyatlari va mazmunini belgilab, etnografiya va etnopsixologiya ma'lumotlarini hisobga olish, tizimni qurishda va ayniqsa, loyihalashda etnik xususiyatlarni hisobga olish zarur. ijtimoiy tarbiya shakllari va usullari. Shu bilan birga, etnosda shakllangan va o'zini oqlagan, umuminsoniy tamoyillarga mos keladigan ta'lim usullarini to'plash va ularni ma'lum bir etnik guruh tarkibida ijtimoiy ta'lim tizimida qo'llash maqsadga muvofiqdir.
So'nggi yillarda ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishi uchun aholining muammolari: tug'ilish, o'lim, migratsiya masalalarini o'rganadigan demografik ma'lumotlar ayniqsa muhimdir. Zamonaviy Rossiya aholining bunday toifalarining (ijtimoiy o'qituvchilarning alohida e'tibor ob'ekti bo'lgan) paydo bo'lishi bilan ajralib turadi, masalan, ijtimoiy etimlar, uysizlar, migrantlar, ichki ko'chirilganlar va boshqalar tug'ilishni hisobga olmasdan va bashorat qilmasdan. darajasi, yosh tarkibi va aholining ko'chishi jarayonlari, ijtimoiy pedagogika muammolarini samarali hal qilishning iloji yo'q.
Ijtimoiy pedagogika defektologiya bilan chambarchas bog'liq. Bu g'ayritabiiy bolalarning psixofiziologik xususiyatlari, ularni o'qitish va tarbiyalash qonunlari haqidagi fan. Defektologiya maxsus pedagogikaning bir qator bo'limlarini o'z ichiga oladi: karlar pedagogikasi (kar va eshitish qobiliyatiga ega bo'lganlarni o'qitish va o'qitish), tiflopedagogika (ko'r va ko'zi ojizlarni tayyorlash va o'qitish), oligofrenopedagogika (aqli zaif odamlarni o'qitish va tarbiyalash) va nutq. terapiya (nutqida nuqsoni bo'lgan odamlarni o'qitish va o'qitish) ... Defektologiya, shuningdek, mushaklar-skelet tizimining buzilishi, aqliy zaifligi, shuningdek murakkab nuqsonlari bo'lgan bolalarni o'qitish va tarbiyalash muammolarini o'rganadi (masalan, kar-ko'rlik, ko'r va aqliy zaiflikning kombinatsiyasi va boshqalar).
Haqiqatda ijtimoiy pedagogika va boshqa fanlarning o'zaro aloqasi juda boshqacha. Ijtimoiy psixologiya va ma'lum darajada sotsiologiya ma'lumotlari unda o'z dasturini topadi, garchi u hech qachon uning samarali rivojlanishi uchun zarur bo'lmasa. Shu bilan birga, etnografik va etnopsixologik ma'lumotlar deyarli hanuzgacha talab qilinmasdan qolmoqda. A.V.ning nuqtai nazaridan Mudrik, bu holat ijtimoiy va pedagogik bilimlarning yetarli darajada rivojlanmaganligi bilan ham, yuqorida sanab o'tilgan fanlarda ushbu jarayonlar va hodisalar to'liq o'rganilmaganligi, ular to'g'risidagi ma'lumotlar ijtimoiy va pedagogik tushunchalarda ishlatilishi mumkinligi bilan izohlanadi. .
Mustaqil ishlash uchun savollar va topshiriqlar
1. Ijtimoiy pedagogikaning turli xil ta'riflarini solishtiring. Ularni birlashtiradigan umumiy narsaga e'tibor bering.
3. Ijtimoiy pedagog va ijtimoiy xodim (ijtimoiy ishchi) ning maqsadi, ish mazmuni va faoliyat yo'nalishlarini taqqoslang.
4. Din, xayriya, pedagogika va pedologiya ijtimoiy pedagogikaning paydo bo'lishi va uning mustaqil pedagogik tarmoqqa aylanishiga qanday ta'sir ko'rsatganligini ko'rsating.
5. Ijtimoiy pedagogikaning fan sifatida asoschilarini va uni rivojlantirayotgan zamonaviy olimlarini ayting.
6. Ijtimoiy pedagogika metodlarini ochib berish va ijtimoiy o'qituvchi qachon, qanday sharoitlarda tadqiqot usullari, ta'lim usullari va ijtimoiy-psixologik yordam usullarini qo'llaganligini ko'rsatish.
7. Ijtimoiy pedagogikaning boshqa fanlar bilan aloqasini asoslang. Ularning bilimlari, ayniqsa, nazariya va amaliyotni rivojlantirish va takomillashtirish uchun zarur bo'lganlarni nomlang ».
Ijtimoiy pedagogika pedagogik bilimlarning sohalari bilan chambarchas bog'liq bo'lib, ularning doirasi har xil turdagi ta'lim tashkilotlari hisoblanadi.
Axloq odob-axloq normalari va axloqiy g'oyalari rivojlanishining umumiy qonuniyatlarini, shuningdek ular tomonidan tartibga solinadigan odamlarning axloqiy ong shakllari va ularning axloqiy faoliyatlarini o'rganadi.
Ijtimoiy pedagogika odob-axloq qoidalari bilan shakllangan, ta'lim maqsadlarini belgilaydigan va rivojlantiradigan, shaxslararo o'zaro ta'sir muammolarini va ijtimoiy ta'lim falsafasi, nazariyasi va metodikasining boshqa masalalarini o'rganib chiqadigan axloq tamoyillaridan foydalanadi va hisobga oladi.
Ijtimoiy tarbiya sotsiologiyasi sotsializatsiya muammosini o'rganib, sotsiologik bilimlarning bir qator sohalari ma'lumotlaridan foydalanadi: yosh, shahar va qishloq sotsiologiyasi, bo'sh vaqt, ommaviy muloqot, yoshlar, axloq, ta'lim, jinoyatchilik, din, oila.
Ijtimoiy ta'lim nazariyasi va metodikasi muammolarini ishlab chiqishda ijtimoiy pedagogika sotsiologiya ma'lumotlarini hisobga oladi.
Etnografiya xalqlar hayoti va madaniyati xususiyatlarini o'rganish bilan shug'ullanadi. Ijtimoiy tarbiya sotsiologiyasi va psixologiyasi inson hayot yo'lining yosh davriyligi etnik xususiyatlari, ma'lum bir yosh va jinsdagi odamlarning etnik guruhdagi mavqeini belgilovchi omillar to'g'risidagi ma'lumotlardan foydalanadi; ijtimoiylashuv va ta'limning etnik o'ziga xosligi va shakllari to'g'risida; turli xil etnik guruhlardagi inson kanoni haqida va boshqalar.
Ijtimoiy ta'lim nazariyasini ishlab chiqishda etnografiya va etnopsixologiya ma'lumotlari hisobga olinadi.
Ijtimoiy psixologiyani o'rganish predmeti - bu ularning ijtimoiy guruhlarda birlashishi, shuningdek psixologik nuqtai nazardan ushbu guruhlarning xususiyatlariga bog'liq bo'lgan odamlar xulq-atvori va faoliyatining naqshlari. Ijtimoiy pedagogika ijtimoiy va rivojlanish psixologiyasidan foydalanadi, sotsializatsiya va vik-timologiya muammolarini o'rganadi, ijtimoiy tarbiya psixologiyasi va metodlarini rivojlantiradi.
Ijtimoiy psixologiya va ma'lum darajada sotsiologiya ma'lumotlari ijtimoiy pedagogikada qo'llanilishini topadi, garchi u hech qachon uning samarali rivojlanishi uchun zarur bo'lmasa. Shu bilan birga, etnografik va etnopsixologik ma'lumotlar hali ham deyarli talab qilinmaydi. Bu holat ijtimoiy-pedagogik bilimlarning etarli darajada rivojlanmaganligi bilan ham, yuqorida nomlangan fanlarda ijtimoiy-pedagogik kontseptsiyalarda ishlatilishi mumkin bo'lgan jarayonlar va hodisalar ham to'liq o'rganilmaganligi bilan izohlanadi.
Ijtimoiy pedagogika tushunchasi
Ijtimoiy pedagogika insonning butun hayoti davomida amalga oshirilgan ijtimoiy tarbiyasini o'rganish bilan shug'ullanadi.
Ijtimoiy pedagogikaning asosiy maqsadi - inson munosabatlarining muammolarini, turli sharoitlarda odamlar hayotini o'rganish, uning psixologik va yosh xususiyatlarini, shuningdek, qadriyatlar yo'nalishlarini hisobga olgan holda shaxsning o'z muhiti bilan munosabatlarini o'rnatish.
Ijtimoiy pedagogikaning predmeti - bu shaxsning ijtimoiy tarbiyasi va jamiyatning tarbiyaviy kuchlari.
Hozirgi vaqtda "ijtimoiy pedagogika" tushunchasiga turli xil ta'riflar mavjud.
Ijtimoiy pedagogika - bu umumiy pedagogikaning ijtimoiy funktsiyasini ochib beradigan va barcha yosh bosqichlarida ta'lim jarayonini o'rganadigan ilmiy intizom.
Ijtimoiy pedagogika - bu atrof-muhitning ijtimoiy omillarining yosh avlodni sotsializatsiya jarayoniga ta'sirini o'rganadigan, shuningdek, zamonaviy taraqqiyot doirasida shaxs tarbiyasini optimallashtirishga qaratilgan samarali chora-tadbirlar tizimini ishlab chiqadigan va amalga oshiradigan mustaqil fan. jamiyat.
Ijtimoiy pedagogika - bu ijtimoiy tarbiya xususiyatlarini sotsializatsiya sharoitida o'rganadigan, ya'ni barcha yoshdagi va odamlarning ijtimoiy guruhlarini tarbiyalash jarayonini o'rganadigan, ikkalasini ham amalga oshirish uchun maxsus tashkil etilgan tashkilotlar doirasida amalga oshiriladi. ta'lim va ta'lim asosiy funktsiya bo'lmagan tashkilotlarda ...

Xulosa
Shunday qilib, "ijtimoiy pedagogika" tushunchasining har xil ta'riflariga qaramay, uni anglashning mohiyati shu ilmiy tarmoqning shakllanishi va rivojlanishining barcha bosqichlarida inson ijtimoiy ta'limining o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish bilan shug'ullanganligidan kelib chiqadi.
Ijtimoiy pedagogikani aniqlashga yondashuvlarning xilma-xilligi shundaki, uning rivojlanishining hozirgi bosqichida umuman pedagogika yaxlit bilim sohasi hisoblanadi. Buning bir qancha sabablari bor:

• 
  inson haqidagi bilim tarmoqlarini rivojlantirish
  
• 
  jamiyat haqidagi bilim tarmoqlarini rivojlantirish
  
• 
  jamiyatdagi inson taraqqiyoti jarayonlari va qonuniyatlari haqidagi bilim va tushunchalarni kengaytirish
  

Bularning barchasi ijtimoiy pedagogika o'ziga xos vazifalarni samarali hal qilishda turdosh fanlarga tayanishiga yordam beradi.
Ijtimoiy pedagogikaning metodologik asosini ta'lim falsafasi, falsafiy antropologiya va inson bilimlari haqidagi zamonaviy ma'lumotlar namoyish etadi.
Ijtimoiy fanlarning nazariy asoslari ijtimoiy-pedagogik hodisalarga kulturologik va tsivilizatsiyalashgan yondashuv bo'lib, unda ma'lum bir jamiyat tarixning bir qismi sifatida qaraladi.
Bularning barchasi ijtimoiy pedagogika tarkibidagi uning darajalarini ajratib ko'rsatish va milliy va vaqtinchalik xususiyatlarni hisobga olgan holda turli davrlarda odamlarni tarbiyalash va o'qitish muammolarini o'rganishga imkon beradi.
Ijtimoiy pedagogika ko'plab turdosh fanlar bilan o'zaro bog'liqdir. Ushbu munosabatlar ijtimoiy pedagogika o'z shakllanishi va rivojlanishi jarayonida mustaqil fanga ajralguniga qadar bir qator boshqa fanlardan g'oyalar, tadqiqot usullari va usullarini o'zlashtirganligi bilan bog'liq.