Bob Markaziy bank nazariyasi

1. Bob Markaziy bank nazariyasi

O‘quv maqsadlari
● Markaziy banklarning moliya sektoridagi hal qiluvchi rolini tushunish
● Markaziy bankning asosiy funksiyalarini tavsiflash
● Markaziy banklarning pul-kredit siyosati funksiyalarini tushunish
● Erkin bank nazariyotchilari tomonidan ilgari surilgan dalillarni tushunish
● Mustaqil markaziy bank tarafdori va unga qarshi qarashlarni muhokama qilish
● Moliyaviy inqiroz davrida markaziy banklarning ahamiyatini tushunish

Har qanday davlatning markaziy bankining asosiy vazifalari - bu narx barqarorligiga erishish maqsadida pul-kredit siyosatini boshqarish, likvidlik inqirozi, pul bozoridagi tartibsizlik holatlari va moliyaviy inqirozlarning oldini olish, to‘lov tizimining uzluksiz ishlashini ta’minlashdan iborat. Ushbu bob shu va boshqa masalalarni o‘rganish xususan, pul-kredit siyosatini yuritish, vositalar, maqsad va maqsadlarni ajratishga qaratilgan. Bundan tashqari, unda markaziy bank nazariyasi bilan bog‘liq bo‘lgan ba'zi asosiy tushunchalar ko‘rib chiqiladi. Xususan, bo‘lim quyidagi asosiy yo‘nalishlarni o‘rganadi:

● Markaziy bankning pul-kredit siyosati vazifalari qaysilar?
● Nima uchun banklarga markaziy bank kerak?
● Markaziy banklar hukumatdan mustaqil bo‘lishi kerakmi?

12.1 Markaziy bankning asosiy vazifalari nimalardan iborat?

Markaziy bankni odatda inflyatsiyasiz iqtisodiy o‘sishni ta'minlash maqsadida, bir millat yoki bir guruh davlatlar uchun pul tizimini nazorat qilish uchun mas'ul bo‘lgan moliya instituti sifatida ta'riflash mumkin. Markaziy bankning asosiy funktsiyalari quyidagilardan iborat:
1 Markaziy bank banknotlar va tangalar chiqarilishini nazorat qiladi (qonuniy to‘lov vositasi). Odatda, markaziy bank ushbu masala bo‘yicha monopoliyaga ega bo‘ladi, ammo markaziy bank banknotlar va tangalarning xususiy emissiyasini cheklash huquqiga ega ekan, buning ahamiyati deyarli yo‘q.

2 U banklar tomonidan yaratilgan kredit-pul miqdorini nazorat qilish huquqiga ega. Boshqacha qilib aytganda, u to‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki bilvosita pul massasini nazorat qilish huquqiga ega.