Bob. Metall konstruksiyalarni birlashtiruvshi elementlar va ularni hisoblash asoslari

Gаykа - оlti yoki to„rt burchаkli аyrim hоllаrdа аylаnа shаkldаgi ji-smlаr ichigа 
o„yilgаn rеzbаli dеtаll. 
Bоltli birlаshmаlаr аsоsаn dеfоrmаtsiyaning cho„zilish turigа ishlаydi. Uning 
zo„riqishini quyidаgi fоrmulа yordаmidа аniqlаsh mumkin: 
]
[
4
2
ch
i
d
F
A
F






, Pа (3.2) 
bu yеrdа F - bоltgа uning o„qi bo„ylаb qo„yilgаn kuch, N; A - rеzbаli bоltning 
ko„ndаlаng kеsim yuzаsi, m
2
; d
i 
- rеzbаning ichki diаmеtri, m; [ζ
ch
] - cho„zilishgа 
ruхsаt etilаdigаn zo„riqish, Pа. 

---

22
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.2-rаsm. Rеzbаli birikmаlаr: a-bоltli; b-vintli; d-shpilkаli; e-qo„sh gаykаli; f-
prujinа gаykаli; g, h-tiqin gаykаli; i-mахsus tiqinli gаykаli. 
3.2. Boltli birikmalarni hisoblashning nazariy asoslari. 
 
Ikki va undan ortiq elemetlar boltli birikmalar orqali bog„lanadi. Boltli 
birikmalar bolt, shayba va gaykalardan tashkil topgan bo„ladi. Boltli birikmalar 
asosan deformatsiyasning siljish turiga ishlaydi. Bunda bolt deformatsiyasning kesish 
turida, teshik devorlari esa deformatsiyasning ezilish turiga ishlaydi (3.3,a,b,d-
rasmlar). 
Boltli birlashmadagi detallarga qo„yilgan bo„ylama kuchning hisobiy qiymati 
quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
ish
b
2
ish
b
n
R
d
=
n
R
A
=
F










4
, N (3.3) 

---

23
bu yerda d - boltning tashqi diametri, m; 
- zo„riqish holati, Pa (bu holatlar 
qirqishdagi zo„riqish - R
q
, cho„zishdagi zo„riqish - R
ch
, ezilishdagi zo„riqish - R
e
bo„lishi mumkin); n – berilgan bir xil diametrdagi boltlarning soni. 
R
q
va R
ch
larning qiymatlari 3.1-jadvaldan olinadi. R
e
ning qiymati ilovaning 7-
jadvalidan olinadi.