Boliqulov sharofjonning materialar qarshiligi fanidan

OLIY TAʼLIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
FARGʻONA POLITEXNIKA INSTITUTI
64-21 GURUH TALABASI
BOLIQULOV SHAROFJONNING
MATERIALAR QARSHILIGI FANIDAN
TAQDIMOT
2023 YIL
Qabul qildi: Umarov E

Mavzusi: Ko'ndalang deformatsiya koifsenti

Reja:

• Eguvchi moment va ko‘ndalang kuchlarni aniqlash
• Eguvchi moment, ko'ndalang kuch va yoyilgan kuch intensivligi orasidagi differensial bog‘lanishlar
• Eguvchi moment va ko'ndalang kuch epyuralarini qurish

KIRISH

• MAterial - mashina va inshootlarning turli qismlarini va elementlarini ishlashda qo‘llaniladigan po‘lat, cho‘yan, alumin, plastmassa, tosh, yog‘och, beton kabi ashyodir.
• Agar materialga tashqi kuch ta’sir ettirilsa, u ma’lum darajada tashqi kuchlarga qarshilik ko‘rsatadi. Po‘lat yoki yog'och chizg‘ichni ikki uchidan ushlab asta eging, so‘ng asta bo‘shating. Kuch qo‘ysangiz, chizg‘ich egiladi, kuchni olsangiz, chizg'ich dastlabki holatiga qaytadi. Chizg‘ichni ega boshIashingiz bilan qoiingizga allaqanday kuch qarshilik qilayotganini his etasiz. Xuddi o‘sha kuch materialning ichki kuch deb atalmish, qarshilik kuchidir.
• Fizikadan ma’lumki, qattiq jismlar (materiallar) atom va molekula deb atalgan, mayda zarrachalardan tashkil topadi. Bu zarrachalar o‘zaro ta‘sir kuchlari tufayli sochilib ketmay, yaxlit holatda turadi. Boshlang‘ich ichki kuchlar deb ataluvchi bunday kuchlar qattiq jismga tashqi kuch qo‘yilmaganda ham mavjud boMaveradi. Ammo qattiq jismga tashqi kuch qo'yilsa, qo‘shimcha ichki kuchlar paydo bo‘ladi. Materiallarning qarshilik ko‘rsatish qobiliyati ana shu qo‘shimcha ichki kuchlarga bog‘liq.

Eguvchi moment, ko'ndalang kuch va yoyilgan kuch intensivligi orasidagi differensial bog‘lanishlar

Eguvchi moment va ko'ndalang kuch epyuralarini qurish

• Ma’lum ki kuchlanishlar ichki kuchlarga bog‘ liq bo’lgan m iqdorlardir, ya’ ni katta kuch - katta kuchlanish, k ic h ik ku ch -kich ik kuchlanish hosil qiladi. Odatda konstruksiya elem entlarining m ustahkam ligiga aynan kuchlanishlar orqali baho beriladi. Binobarin, kuchlanish eng katta boMgan kesim xavfli sanaladi. Shu boisdan elementlami, masalan, balkalarni m ustahkam likka hisoblashda ana shu xavfli kesim izlab topiladi va ana shu kesim ning mustahkamlig i tekshiriladi. X a v fli kesim ni aniqlashda «Epyura» deb nomlangan grafik juda qoM keladi. H ar b ir ichki kuch (masalan, eguvchi moment, ko'ndalang y o ki bo‘ ylam a kuchlar) ning o ‘ ziga xos epyuralari boMib, bu epyuralar balka b o 'yla b shu kuchlam ing tarqalish qonunini ifodalaydi. Hisoblanayotgan balkaning ostida alohida o'qqa m a’ lum masshtabda tegishli m iqdorlam ing q iym atlari oMchab qo 'yila d i va grafigi chiziladi. Q uyida M va Q epyuralarini qurishga d o ir b ir necha m isollar k o 'rib o'tam iz.

7 .1 -misol. Berilgan balka uchun eguvchi m om ent va ko'ndalang kuch epyuralari qurilsin (7.8-rasm).

• 7 .1 -misol. Berilgan balka uchun eguvchi m om ent va ko'ndalang kuch epyuralari qurilsin (7.8-rasm).
• Qo'yilgan tashqi kuch F ta ’sirida balkaning egilish i rasmda uzuk chiziqlarorqali tasvirlangan. H isob ish la rin i tayanch reaksiyalarini aniqlashdan boshlaym iz.

XULOSA

• Agar sterjen bir jinsli parallel tolalardan tuzilgan deb faraz qilsak, tashqi kuch ta’siridan barcha tolalari bir xilda cho’ziladi (siqiladi) va uning ko’ndalang kesimining yuzasi o’z-o’ziga parallel ravishda ko’chadi. Natijada sterjenning deformatsiyagacha bo’lgan uzunligi 1 holatni oladi. CHo’zilish yoki siqilishda ko’riladigan asosiy masalalar mutloq deformatsiya, bo’ylama kuch, normal kuchlanishlarga aloxida e’tibor berish kerak. Masalan: Bir tomondan qistirib mahkamlangan erkin uchiga o’qi bo’yicha kuch bilan yuklangan uchun (sterjen)ni tekshiramiz.