Borliq Anarmatov Sayfiddin mbr-55 Tabiiy borliq

Borliq

Anarmatov Sayfiddin

MBR-55

Tabiiy borliq

Tabiat borlig’i

SHAKLLARI

Tabiatdagi narsa va hodisalarning jism va jarayonlarning asl tabiiy borlig’i

Inson borlig’i

Tabiatdagi narsa va hodisalar asosida inson tomonida yaratilgan narsaning tabiiy borlig’i

Tabiiy borliq yoki tabiat borlig’i

Ma’naviy borliq

Sotsial borliq

Inson borlig’i

Tabiat borlig’i

Inson borlig’i

Inson borligi jamiyat taraqqiyotining birdan bir manbaidir. Ijtimoiy borliq xodisalarning barcha turlarini oz ichiga qamrab oladi. Jamiyat bir-biri bilan uzviy bogliq bolgan iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, ijtimoiy etnik, oilaviy va x.k. munosabatlardan tarkib topgan, doimo taraqqiy etib, rivojlanib turadigan jonli organizmdir. Jamiyat tabiat taraqqiyotining zaruriy oqibatidir

Inson borlig’i

Falsafiy kategoriya bo’lib, olamdagi turli-tumanlikni xilma-xil ko’rinishda va o’zaro bog’liqlikda ekanligini aks ettiradi.

BORLIQ

Dunyoning mavjudligi, yani borligi togrisida baxs yuritgan faylasuflar bu masalaga turlicha yondoshganlar: ularning bazilari, dunyo avval ham bolgan, hozir ham mavjud, bundan keyin ham mavjud boladi deyishsa; boshqalari, dunyo avval mavjud bolmagan, ilk borliq bu olamdagi barcha narsa va xodisalarni yaratunchi Xudodir

Borliq tushunchasi

Borliqning oziga xos shakillaridan yana biri – bu inson borligidir. Inson borligida, avvalo, insonning tabiat taraqqiyotining maxsuli sifatida tabiiy borliqning har ikki shakliga oid tomonlar bilan birga, ijtimoiy-tarixiy taraqqiyot maxsuli sifatida unda ijtimoiy va manaviy borliqning ham barcha shakillariga xos tomonlarning yigindisi majassamlashgandir..

Gegel esa borliqni mavhumlik, mutlaq ruhning namoyon bo’lishi, deb ta’riflaydi. Ko’pgina naturfalsafiy qarashlarda borliqni hozirgi zamon bilan, ya’ni shu aktual olamga bog’lab tushuntirdilar.

Olamning substansiyasini axtarishning bu usuli go’yoki meva iste’mol qilayotgan kishi, uning kelib chiqishini axtarib, dastlab daraxtga, so’ngra uning guliga, bargiga, kuchatiga va urug’iga nazar solganidek, atrofimizdagi moddiy olamning o’zagida dastlabki yaratuvchi modda sifatida nima yotishini, ya’ni ilk materiyani, azaliy materiyaning "bobokoloni"ni, "pramateriya"ni axtarish usulidir

• Moddiy olamning asosida yotuvchi umumiy mohiyatni axtarish falsafada materiya haqidagi tasavvurlarning maydonga kelishiga va rivojlanishiga sababchi bo’ldi. Materiya tushunchasi moddiy unsurga nisbatan ham, atomga nisbatan ham, pramateriyaga nisbatan ham umumiyroq bo’lgan tushunchadir. Materiya olamdagi barcha moddiy obyektlarni, butun obyektiv reallikni ifoda yetuvchi yeng umumiy tushunchadir. Faylasuflar "Tom ma’nodagi materiya faqat fikrning mahsuli va abstraksiyasidir", deb yozishadi. Faylasuflar barcha moddiy obyektlarga xos xususiyatlarni umumiy tarzda ifodalash uchun qo’llaydigan tushuncha materiya, deb ataladi.

XX asrning o’rtalariga kelib, kvant mexanikasi, nisbiylik nazariyasi va hozirgi zamon kosmologiyasi sohalaridagi ilmiy yutuqlar kishilarning obyektiv olam haqidagi tasavvurlarini tubdan o’zgartirib yubordi. Natijada, tabiashunos olimlar sezgilarimizga bevosita ta’sir yetishining imkoni bo’lmaydigan realliklar haqida ham tadkikrtlar olib bora boshlashdi.

Olamning klassik mexanika nuqtai nazaridan kelib chiqib, nisbatan kichik tezlikda harakatlanuvchi sistemalar haqidagi ilmiy manzarasi urnini yangicha ilmiy manzaralar yegallay boshladi. Bu yesa materiya haqidagi tasavvurlarning yanada rivojlanishiga sharoit tug’dirdi. Bu o’zgarishlarni hisobga olib, marksist-faylasuflar bu ta’rifga sezgilarimizga bevosita yoki bilvosita (ya’ni, turli asboblar, qurilmalar vositasida) ta’sir yetuvchi, degan qo’shimcha kiritishdi. Shunday qilib, bu ta’rif go’yo materiyaning moddaviy va nomoddaviy shakllarini, ya’ni modda va antimodda ko’rinishlarini qamrab oluvchi ta’rifga aylandi

Materialistlar materiyani obyektiv reallik, deb ta’riflashadi. Obyektiv reallik inson sezgilariga bog’liq bo’lmagan holda, undan tashqarida mavjud bo’lgan voqyelikdir. Bu butun mavjudlikning subyektiv reallikdan tashqaridagi qismi hisoblanadi.

E’tiboringiz uchun rahmat