Бошланғич синф технология дарсларида ўҚувчиларни креативлик сифатини ривожлантириш механизмлари

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ТЕХНОЛОГИЯ ДАРСЛАРИДА ЎҚУВЧИЛАРНИ КРЕАТИВЛИК СИФАТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ


Якубова Гузал Лухмановна
Шахрисабз давлат педагогика институти магистри

Аннотация

Мазкур мақолада бoshlang‘ich sinf texnologiya darslarida o‘quvchilarni kreativlik sifatini rivojlantirish механизмлари, кучлари ҳақида фикр билдирилган. Шунингдек, ҳар бир механизм таҳлил қилинган.
Калит сўзлар: креативлик, технология, механизм, сифат, фаоллик.

Boshlang‘ich sinf texnologiya darslarida o‘quvchilarni kreativlik sifatini rivojlantirish bir qator metodik harakatlarni amalga oshirishni talab etadi. Avvolo, o‘qituvchining uyda tayyorgarlik va sinfda qo‘shimcha adabiyotlardan maqsadli foydalanish. Ushbu tavsiyaga shuni qo‘shimcha qilishimiz mumkinki, bugungi kunda virtual axborot manbalaridan keng va samarali foydalanish ta’lim jarayonini kreativ asosda tashkil etishga juda o‘rinli yordam beradi.

Ikkinchidan, o‘quvchilarni o‘quv va amaliy faoliyatga yo‘naltirilgan ishlarga o‘rgatish. Hozirgi kunda maktablar uchun ko‘plab o‘quv va metodik qo‘llanmalar (asosiy, sinov, xorijiy va boshqalar) mavjud bo‘lib, o‘qituvchi oldida muammo paydo bo‘lmoqda: qaysi qo‘llanmani tanlash kerak? Shuning uchun o‘quvchini o‘quv va amaliy ishlarni to‘g‘ri baholashga o‘rgatishni maqsadga muvofiq, deb hisoblaymiz. Dastavval ular quyidagi vazifani bajaradilar: topshiriqni tavsiya etilgan reja asosida tahlil qilish. Ish o‘qituvchi rahbarligida bajariladi. Keyinchalik bajargan ishlarni mustaqil tahlil qiladilar va tegishli ma’lumotlar jadvalga kiritiladi. To‘plangan ma’lumotlar asosida ular qaysi ishlarni bajargani va qanday, nima uchunligi to‘g‘risida qaror qabul qiladilar.
Afsuski, ko‘pgina o‘quv topshiriqlarda, avvalo reproduktiv xarakterdagi savol va vazifalar mavjud bo‘lib, ularda ijodiy vazifalarning kamligi esa o‘quvchilarni kreativ faoliyatga tayyorlashda sezilarli darajada murakkablashtiradi. Shuning uchun biz o‘quvchilarimizga illyustratsiya va matnlardan foydalanib, uning bilish va aqliy faoliyatini faollashtirishni rag‘batlantiruvchi muammoli- ijodiy xarakterdagi savol va vazifalarni tuzish san’atini o‘rgatishga harakat qilamiz.
Uchinchidan, muntazam “metodik chigal yozdi” tadbirlarini tashkil etilishi. Har bir mashg‘ulot boshida bir necha daqiqadan foydalaniladi. Uning mazmuni sohaga oid kreativ internet materiallari yoki boshqa ommaviy axborot vositalar mayetriallarini ko‘rib chiqish va tahlil qilish. Uning maqsadi: o‘quvchilarni mavzuga oid zamonaviy metodik muammolarga qiziqtirish, pedagogika fanining bu sohadagi eng yangi yutuqlaridan doimo xabardor bo‘lishi uchun ularni ushbu kasbiy axborot vositalariga murojaat qilishlari zaruriyatini yaratish.
To‘rtinchidan, o‘quvchilarga ijodiy vazifalar paketlarini taqdim etish. Bu holda murabbiylik- o‘qitish g‘oyasi 7-10 yoshdagi o‘quvchilarning bilish faoliyatini metodik adabiyotlardan boshqarishning samarali usullarini faol qidirishni tashkil etish, texnologiya fani o‘qituvchilarining samarali tajribasini umumlashtirish bilan bog‘liq. Masalan, quyidagi vazifa taklif etiladi: “Boshlang‘ich maktab” jurnalida muayyan mavzu doirasida o‘tkazishni takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar variantlarini taklif qiluvchi maqolalarni o‘rganish.
Beshinchidan, qo‘shimcha adabiyotlar mazmunini mashg‘ulot mazmuniga jalb etish. Ushbu tavsiya o‘qituvchilar uchun texnologiya ta’limi metodikasi sohasida boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining ijodiy tafakkurlarini kengaytirish, shuningdek, ularni mavzu bo‘yicha materialning muhim sohalariga ijodiy yondashishga yordam beradi.
Oltinchidan, o‘quv jarayonida auditoriyada jamoaviy ishlardan, talabalarning o‘zaro muloqotlaridan kreativ muhit yaratishda unumli foydalanish. Bu, ayniqsa, kelajakda pedagogik faoliyati davomida ham o‘quvchilar bilan ijodiy ishlarni tashkil etishlari uchun muhim qo‘llanma bo‘lib xizmat qiladi. Zero, kreativ jarayonni tashkil etishda jamoa yolg‘iz o‘qituvchiga nisbatan qudratliroq kuchga egadir va jamoa kuchidan unumli foydalanish bu o‘qituvchining mahoratiga bog‘liqdir.
Yettinchidan, o‘qituvchilarning butun mavzu yoki alohida dars uchun metodik ta’minot doirasida ko‘rgazmali qurollar tayyorlash bo‘yicha amaliy harakatlarini tashkil etish. Texnologiya fanini o‘qitish metodikasi kursi doirasida o‘qituvchilar darslarga zarur bo‘lgan ko‘rgazmali yordamni qanday bajarish bo‘yicha tavsiyalarni o‘z ichiga olgan metodik ishlanmalarga yo‘naltiriladi va talabalar uni amalga oshiradilar.
O‘tkazilgan tadqiqotlarning haqiqiy materiali bizga guvohlik beradiki, kichik yoshdagi maktab o‘quvchilarining texnologiya ta’limi metodikasi bo‘yicha ma’ruzalar o‘qish va amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish davomida boshlang‘ich maktab uchun malakali mutaxassislarni tayyorlashda kuchli manba bu o‘quv, ilmiy-ommabop va metodik adabiyotlardir. Tegishli xizmatlar, kutubxona va fakultet o‘qituvchilari sa’y harakatlari o‘laroq o‘quv jarayonini o‘quv, ilmiy- ommabop va metodik adabiyotlar bilan o‘z vaqtida va yetarli darajada ta’minlash o‘quvchilarning kreativ qobiliyatini rivojlantirish uchun haqiqiy harakatlantiruvchi kuchga aylanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Yo‘ldoshev S. N. Boshlang‘ich ta’lim ixtisosligi talabalarini texnologik ta’limga kreativ yondoshuvga tayyorlash metodikasi. O‘quv qo‘llanma. Qarshi davlat universiteti, “Fan va ta’lim” nashriyoti. 2021.–116 b.
2. Nurullayeva Sh. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari pedagogik tayyorgarligini modellashtirish. Monografiya. –Qarshi: Nasaf, 2021. –125 b.