Boshlang’ich sinf oquvchilannmg axborot savodxonligini shakllantirishni tushuntirish
Multunediah ta'limm amahvotga joriy tatbiq etish usullari xususiyatlari
Download 43.64 Kb.
|
Boshlang’ich sinf oquvchilannmg axborot savodxonligini shakllant
Multunediah ta'limm amahvotga joriy tatbiq etish usullari xususiyatlari
Multimediani ta'limda qo‘llashning asosiy afzalliklari. Talab darajasida to‘g‘ri ishlab chiqilgan multimedia materiallari matnli axborotga qaraganda birmuncha ilg‘or usul bo‘lib, o‘quvchilarda aniq va samarali mental model (tasavvur) shakllanishiga yordam beradi. O‘tkazilgan kompleks tadqiqot natijalariga ko‘ra (Shephard – Shepard) to‘g‘ri ishlab chiqilgan multimedia materiallarining afzalliklari quyidagilardan iborat: 1. Muqobil istiqbollar 2. Faol ishtirok 3. Tezkor ta'lim olish 4. Bilimlarni xotirada saqlash va qo‘llay olish 5. Muammolarni yechish va qaror qabul qilish ko‘nikamalari 6. Tizimli ravishda tushuna borish 7. YUqori darajadagi tafakkur 8. Mustaqillik va e'tiborlilik 9. Axborotlar ketma-ketligi va tezligini (temp) boshqarish 10. Qo‘llab-quvvatlash axborotlaridan foydalanish imkoniyatlari Matn va videoning onlayn usulidagi trening jarayonida birga ishlatilishi. Multimedia materiallarining potensial afzalliklari haqida Meyer (Mayer) ham aytib o‘tgan. Tinglovchiga video va audio axborotlarni qabul qilish imkoniyatini yaratgan holda, alohida olingan ushbu imkoniyatlarning har biridan ham ko‘ra multimedianing ma'lum ustunligi mavjud. Ushbu ikkita axborotni qabul qilish kanallarining bir-biridan keskin farq qilishiga qaramasdan, ularning multimediadagi kombinatsiyasi juda ham muvaffaqiyatli chiqqan, chunki bunda ikkala tizimning ham afzalliklaridan samarali foydalaniladi. Matn va grafika o‘rtasidagi aloqalar mavzuni chuqurroq tushunishga va mental model (tasavvur)ning yaxshiroq shakllanishiga keng imkoniyatlar yaratadi. Learning Peaks firmasi tomonidan ishlab chiqilgan, sotuv bo‘yicha onlayn usulidagi trening ekrani ko‘rsatilgan. Ushbu misolda ekranning o‘ng tarafidagi matnda, videoda ko‘rsatilayotgan jarayonga qisqacha sharh berib o‘tilgan. Multimedianing samaralilik prinsiplariga ko‘ra (Meyer bo‘yicha), ta'limning muvaffaqiyatliligini oshirish uchun tasvir va sharhlovchi matn bir-biriga yonma-yon joylashgan bo‘lishi zarur. Quyidagi Xede va Xede (Hede and Hede) modelida multimedia resurslari vositasida o‘qitish jarayoniga ta'sir etuvchi omillar va ularning o‘zaro ta'siri ta'riflangan Video (matn, rasm, video, animatsiya) Audio (suxandon ovozi, yo‘riqnomalar, replikalar, musiqa) Diqqat. Ishchi xotira (ma'lumotlarga ishlov berish) (modal effektlar, ikkilik kodlash, kognitiv qayta yuklash, takrorlash, kognitiv ulanish) Davomli xotira (me'yoriy talablarga oid bilimlar, shartli bilimlar, jarayonga oid bilimlar) O‘qitish. – doira ichida: O‘quvchilarni (o‘quv jarayonini) boshqarish (vazifa uchun vaqt, o‘zaro faollik, navigatsiya) Motivatsiya (tashqi, ichki). O‘qitish stili (yo’zaki/chuqur, tashqi omillarga bog‘liq/tashqi omillarga bog‘liq emas, faol/sust, vizual/verbal, “Kolb”ning 4 stili). Kognitiv jalb etish. Salohiyat (umumiy, spetsifik) Refleksiya. Ushbu model ishlab chiqaruvchilarga qaysi omillar multimedianing ta'lim jarayoni uchun u yoki bu darajada samarali bo‘lishini hisobga olishda yordam beradi. Layo (Liao)ning meta-tahlili multimedia resurslarisiz o‘qitish natijalarining to‘laqonli bo‘lmasligi va ushbu nomukammallik modelning ko‘pgina omillari bo‘yicha yo’z berishi mumkinligini ko‘rsatdi. Multimedia resurslarining samaraliligiga Xede va Xede modelida keltirilgan omillardan har qaysisining ta'sir etishi mumkinligi bois, Layoning xulosalari umumiy pedagogik dizaynning qanchalik muhimligini ko‘rsatmoqda. Ta'kidlash mumkinki, multimedia resurslari ta'lim jarayoniga juda ham ijobiy ta'sir ko‘rsatadi, lekin ushbu resurslarni yaratishga e'tibor bilan yondashish zarur. Ta'lim jarayonida multimedia qanday ishlaydi? Samarali ishlab chiqilgan ta'lim muhiti (shu jumladan, multimediali ta'lim muhiti) quyidagi 4 ta elementni o‘z ichiga qamrab oladi: 1. Axborotlarni aks ettirish. 2. Ishni nimadan boshlash va qanday davom ettirish bo‘yicha qo‘llanma. 3. Tushunish va xotirada saqlab qolish uchun mashqlar. 4. O‘tilganlarni takrorlash yoki keyingi bosqich (qadam)ga o‘tish zarurligini aniqlash uchun o‘zini baholash. Ushbu to‘rtta element elektron o‘quv resurslaridan foydalangan holdagi ta'limda yoki an'anaviy ta'lim turlari bilan bo‘lgan kombinatsiyalarda ishlatilishi mumkin. Elementlarning barchasini multimediasiz ishlatish mumkinligiga qaramasdan, multimediada ushbu elementlardan foydalanish ularni yanada samaraliroq va muhimroq qiladi. Meyerning tadqiqotlaridan ma'lumotlarni keltirishdan maqsad, agar quyidagi prinsiplarga rioya qilinsa, axborotlarni xotirada saqlab qolishga va o’zatishga multimedia qanday ta'sir etishini ko‘rsatishdir. Ushbu prinsiplar o‘z avvalini ishchi xotiraning chegaralanganligi haqidagi fikrlar va o’zoq muddatli xotirada kodlash prinsiplari to‘g‘risidagi ilm-fan tasavvurlaridan boshlagan.
1-jadval: Meyer bo‘yicha multimedianing samaraliligi tamoyillari. Multimedia dasturlari orqali o‘qitish o‘quv materialining mazmuniy komponentlarini keng ko‘lamda tizimga keltirishga ko‘maklashadi, ta'lim oluvchilarga ta'limning to‘liq yoki qisqartirilgan variantlarini erkin tanlash va o‘tish imkonini beradi. Ta'lim vositalarining yangi shakli nafaqat muloqot, axborotlarni o’zatish uchun yangi imkoniyatlarning vujudga kelishiga, balki an'anaviy ta'lim va ma'lum ommaviy axborot vositalari bilan taqqoslaganda zamonaviy madaniyatda o‘zgacha o‘rin olgan yangi muammolarning, yechimlarning, yangi kesishish nuqtalarining vujudga kelishi uchun ham imkoniyatlar yaratadi. Pedagogika fani tajribalari va amaliyotining shaxsga yo‘naltirilgan ta'lim modeliga diqqati ko‘p jihatdan ilmiy qarashlari markazida insonga urg‘u beriluvchi falsafiy qarashlar taraqqiyoti bilan bog‘langan. Shaxsga yo‘naltirilgan ta'lim shunday ta'limki, u: • Ta'lim oluvchiga yo‘naltirilgan va unga ta'lim jarayonining eng asosiy qadriyati sifatida e'tibor qaratilgan; • Ta'lim oluvchining shaxsiy sifatlarini namoyon qilishga va shakllantirishga, tafakkurini rivojlantirishga, uning ijodkor, faol va tashabbuskor shaxs sifatida yetilishiga, o‘rganishga bo‘lgan va ma'naviy ehtiyojlarini qoniqtirishga; ularning zehnini, kommunikativ va ijtimoiy qobiliyatlarini, o‘zini o‘zi kamol toptirish va o‘z ustida ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan sharoitlarni yaratishga ko‘maklashadi; • yangi ijtimoiy sharoitlarga moslashuvchanlik, yangi ixtisos olishga va bilimlarni mustaqil o‘zlashtirishga qobiliyatli mutaxassislarga bo‘lgan jamiyat ehtiyojlarini ta'minlashga yo‘naltirilgan. Multimedia vositalarini ta'limda qo‘llash quyidagilarga imkoniyat yaratadi: Download 43.64 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling