Boshlang‘ich ta’lim pedagogikasi, innovatsiya va integratsiyasi
Download 37.29 Kb.
|
bosh tal.ped
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2- Topshiriq
- 3- Topshiriq
|
BOSHLANG‘ICH TA’LIM PEDAGOGIKASI, INNOVATSIYA VA INTEGRATSIYASI Fanidan topshiriqlar 2-Variant Topshiriq. Quyidagi savollarga yozma javob yozing 1.Didaktika ta’lim nazariyasi sifatida. Ta’lim paradigmalari Didaktika (ta`lim nazariyasi: yunoncha «didaktikos» “urgatuvchi”, «didasko» esa – “urganuvchi” ma`nosini bildiradi) ta`limning nazariy jixatlari (ta`lim jarayonining moxiyati, tamoyillari, konuniyatlari, ukituvchi va ukuvchi faoliyati mazmuni, ta`lim maksadi, shakl, metod, vositalari, natijasi, ta`lim jarayonini takomillashtirish yullari va xokazo muammolar)ni urganuvchi fan. Bu suz 1613 yili Germaniyada nemis pedagogi Volfgang Ratke (1571- 1635 yillar) tomonidan kiritildi. Didaktikaning predmeti, funksiyalari va vazifasi. Pedagogika fani ta`lim va tarbiya jarayonini ularning yaxlitligi va birligi asosida urganadi. Ikki faoliyatning xar birining moxiyatini anik bayon etish uchun didaktika (ta`lim nazariyasi) va tarbiya nazariyasini ajratib kursatadilar. Xozirgi davrda didaktika ukitishning mazmuni, metodlari va tashkiliy shakllarini ilmiy asoslab beruvchi pedagogika soxasi sifatida tushuniladi. Umumiy didaktikadan tashkari xususiy didaktikalar yoki aloxida fanlar buyicha ta`lim metodikasi deb ataluvchi didaktikalar xam mavjud. Ularning mazmuni ta`limning ma`lum boskichlarida u yoki bu fanlarni urganish va ta`lim berishning nazariy asoslarini belgilaydi. Xar bir ukituvchi didaktika asoslarini puxta bilishi va ularga tayangan xolda faoliyatni tashkil etishi zarur. Didaktikaning vazifalari kuyidagilardan iborat: - ta`lim jarayonlari va ularni amalga oshirish shartlarini ta`riflash va tushuntirish; - ta`lim jarayonini yanada mukammal tashkil etish, ya`ni, ta`lim tizimlari va texnologiyalarini ishlab chikish; - ta`lim jarayoni uchun xos bulgan umumiy konuniyatlarni aniklash, omillarini taxlil kilish va ta`riflash. Didaktikaning asosiy kategoriyalari va didaktik tushunchalar tizimi. Muayyan fanga xos bulgan tushunchalarda insoniyat tomonidan ijtimoiy tarakkiyot jarayonida tuplangan bilimlar aks etadi. Mavjud ilmiy tushunchalar ikki asosiy guruxga ajratiladi: 1) falsafiy tushunchalar; 2) xususiy ilmiy, ya`ni, muayyan fangagina xos bulgan tushunchalar. Didaktika uchun “umumiy va aloxida”, “moxiyati va xodisa”, “karama-karshilik”, “bogliklik” kabi falsafiy tushunchalar xam muxim axamiyatga ega. Didaktikada kullaniladigan umumiy-ilmiy tushunchalar orasida “tizim”, “tuzilma”, “vazifa”, “element” kabilar aloxida urin tutadi. Pedagogikaga xos didaktik tushunchalar sirasiga kuyidagilar kiradi: 1) ta`lim - ukuvchilarga nazariy bilimlarni berish asosida ularda amaliy kunikma va malakalarni shakllantirish, ularning bilish kobiliyatlarini ustirish va dunyokarashlarini tarbiyalashga yunaltirilgan jarayon; 2) dars – bevosita ukituvchi raxbarligida muayyan ukuvchilar guruxi bilan olib boriladigan ta`lim jarayonining asosiy shakli; 3) bilim olish – idrok etish, urganish, mashk kilish va muayyan tajriba asosida xulk-atvor xamda faoliyat kunikma, malakalarining mustaxkamlanib, mavjud bilimlarning takomillashib, boyib borish jarayoni; 4) ta`lim jarayoni – ukituvchi va ukuvchilar urtasida tashkil etiluvchi xamda ilmiy bilimlarni uzlashtirishga yunaltirilgan pedagogik jarayon. 5) ukuv fani – ta`lim muassasalarida ukitilishi yulga kuyilgan xamda uzida muayyan fan soxasi buyicha umumiy yoki mutaxassislik bilim asoslarini jamlagan manba. 6) ta`lim mazmuni – davlat ta`lim standartlari asosida belgilab berilgan xamda ma`lum sharoitda muayyan fanlar buyicha uzlashtirilishi nazarda tutilgan ilmiy bilimlar moxiyati. Didaktikada “idrok etish”, “uzlashtirishi”, “maxorat”, “rivojlanish” va boshkalar (psixologiya) xamda “boshkarish”, “kayta aloka” (kibernetika) kabi turdosh fanlarga xos bulgan tushunchalar xam kullaniladi. Didaktikaning tushunchali-terminologik tizimi muntazam yangilanib va tuldirilib borilmokda. Didaktikaning asosiy kategoriyalari kuyidagilardan iborat: dars, bilim olish, ta`lim, bilim, kunikma, malaka, ta`lim maksadi, ta`lim mazmuni, ta`lim jarayoni, ta`lim jarayonini tashkil etish, ta`lim turlari, shakllari, metodlari va vositalari, ta`lim natijasi. Sunggi paytlarda asosiy didaktik kategoriyalar sirasiga ta`limning didaktik tizimi va ta`lim texnologiyasi kabi tushunchalarni xam kiritish taklifi ilgari surilmokda. 1) bilim – shaxsning ongida tushunchalar, sxemalar, ma`lum obrazlar kurinishida aks etuvchi borlik xakidagi tizimlashtirilgan ilmiy ma`lumotlar majmui; 2) bilim olish – idrok etish, urganish, mashk kilish va muayyan tajriba asosida xulk-atvor xamda faoliyat kunikma, malakalarining mustaxkamlanib, mavjud bilimlarning takomillashib, boyib borish jarayoni; 3) kunikma – shaxsning muayyan faoliyatni tashkil eta olish kobiliyati; 4) malaka – muayyan xarakat yoki faoliyatni bajarishning avtomatlashtirilgan shakli; 5) ta`lim – ukuvchilarga nazariy bilimlarni berish asosida ularda amaliy kunikma va malakalarni shakllantirish, ularning bilish kobiliyatlarini ustirish va dunyokarashlarini tarbiyalashga yunaltirilgan jarayon; 6) ta`lim metodlari – ta`lim jarayonida kullanilib, uning samarasini ta`minlovchi usullar majmui; 7) ta`lim mazmuni – shaxsning akliy va jismoniy kobiliyatini xar tomonlama rivojlantirish, dunyokarashi, odobi, xulki, ijtimoiy xayot va mexnatga tayyorlik darajasini shakllantirish jarayonining moxiyati; 8) ta`lim vositalari – ta`lim samaradorligini ta`minlovchi obyektiv (darslik, ukuv kullanmalari, ukuv kurollari, xarita, diagramma, plakat, rasm, chizma, dioproyektor, magnitafon, videomagnitafon, uskuna, televizor, radio, kompyuter va boshkalar) va subyektiv (ukituvchining nutki, namunasi, muayyan shaxs xayoti va faoliyatiga oid misollar va xokazolar) omillar; 9) ta`lim jarayoni – ukituvchi va ukuvchilar urtasida tashkil etiluvchi xamda ilmiy bilimlarni uzlashtirishga yunaltirilgan pedagogik jarayon; 10) ta`lim mazmuni – davlat ta`lim standartlari asosida belgilab berilgan xamda ma`lum sharoitda muayyan fanlar buyicha uzlashtirilishi nazarda tutilgan ilmiy bilimlar moxiyati; 11) ta`lim maksadi (ukish, bilim olish maksadi) – ta`limning anik yunalishini belgilab beruvchi yetakchi goya; 12) ta`lim natijasi (ta`lim maxsuli) – ta`lim yakunining moxiyatini kayd etuvchi tushuncha; ukuv jarayonining okibati; belgilangan maksadni amalga oshirish darajasi; 13) ta`limni boshkarish – ta`lim muassasalarining faoliyatini yulga kuyish, boshkarish, nazorat kilish xamda istikbollarini belgilash; 14) ta`lim tizimi – yosh avlodga ta`lim-tarbiya berish yulida davlat tamoyillari asosida faoliyat yuritayotgan barcha turdagi ukuv-tarbiya muassasalari majmui. Zamonaviy pedagogikada ta`lim paradigma (modeli)lari. Pedagogik paradigma (yunoncha «paradeigma» - misol, namuna) – pedagogika fani rivojining ma`lum boskichida ta`limiy va tarbiyaviy muammolarni xal etish namunasi (modeli, standarti) sifatida ilmiy pedagogik xamjamiyat tomonidan e`tirof etilgan nazariy xamda metodologik kursatmalar tuplami bulib, u ta`limning konseptual modeli sifatida kullaniladi. Bugungi kunda ta`limning kuyidagi paradigmalari keng tarkalgan: 1. An`anaviy – konservativ paradigma (bilim paradigmasi). 2. Ratsionalistik (bixevioristik) paradigma. 3. Fenomenologik (gumanistik) paradigma. 4. Texnokratik paradigma. 5. Ezoterik paradigma. Ayni vaktda ta`lim paradigmalarini belgilashga nisbatan uch xil yondashuv mavjud: 1. kadriyatli (aksiologik) yondashuv - madaniyat inson xayotining mazmuni sifatida tushuniladi. 2. Faoliyatli yondashuv asosan madaniyat moddiy va ma`naviy boyliklarini yaratishga yunaltirilgan faoliyatning sinalgan usullari sifatida talkin etiladi. 3. Shaxsiy yondashuv - madaniyat muayyan shaxs timsolida namoyon buladi. Madaniyatga nisbatan turli yondashuvlarning mavjudligi bir kator paradigmalarning yaratilishiga zamin yaratadi. Xar bir paradigma muayyan ta`limiy muammolarni xal etishga yunaltiriladi. Xususan: - ijtimoiy institut sifatida ukuv muassasalarining vazifalari; - ta`limning samarali tizimi; - ukuv yurtlari oldida turgan eng muxim, ustuvor masala; - ta`limning ijtimoiy axamiyatli maksadlari; - muayyan bilim, kunikma va malakalarning kimmatli xisoblanishi. Ayni vaktda kuyidagi paradigmalar mavjud: 1. Bilim olishning an`anaviy paradigmasi (modeli) (J.Majo, L.Kro, J.Kapel va boshkalar) Unga kura ta`limning asosiy maksadi - “Bilim, kanchalik kiyin bulmasin bilim olish”. An`anaviy paradigma maktabning maksadi yosh avlodga individual rivojlanishi xamda ijtimoiy tartibni saklab kolishga yordam beruvchi madaniy meroslarning muxim elementlari – bilim, kunikma va malakalar, ilgor goyalar va kadriyatlarni saklab kolish xamda ularni yoshlarga yetkazish muxim ekanligini yoritadi. Bilim olish paradigmasining asosiy maksadi: ta`lim olish, tarakkiyot va madaniyatning eng muxim elementlarini avloddan-avlodga yetkazish. 2. Ratsionalistik (bixevioristik) paradigma (P.Blum, R.Ganye, B.Skinner va boshkalar). Ratsionalistik paradigma dikkat markazida ta`lim mazmuni emas, balki ukuvchilar tomonidan turli bilimlarni uzlashtirilishini ta`minlovchi samarali usullari yotadi. Ta`limning ratsionalistik modeli asosini B.Skinerning ijtimoiy injeneriya bixevioristik (inglizcha behavior - xulki) konsepsiyasi tashkil kiladi. Maktabning maksadi – ukuvchilarda garb madaniyati ijtimoiy koidalari, talablari va kuzlagan maksadlariga mos keladigan moslashtiruvchi “xulkiy repertuar”ni shakllantirishdir. Shu bilan bir vaktda, “xulki” atamasi bilan “insonga xos xamma ta`sirlanishlar – uning fikrlari, sezgi va xarakatlari” ifodalanadi (R.Tayler). Bunda ta`limning asosiy metodlari, urgatish, trening, test sinovlari, individual ta`lim, tuzatishlari bulib koladi. Buning okibatida, ta`limninggina emas, balki dars berishning xam ijodiy xarakterini aniklash muammosi muxokama kilinmaydi. 2.Ta’lim jarayoni yagona pedagogik tizim sifatida. Ta’lim tamoyillari. Ta'lim deganda jismoniy jarayon yagona jarayon sifatida tushuniladi. va ruh. shaxsiyatning shakllanishi, ijtimoiylashuv jarayoni ongli ravishda ba'zi ideal tasvirlarga, tarixiy ravishda jamiyat ongida mustahkamlangan jamiyatlarga qaratilgan. Bu birinchi navbatda ijtimoiy. inson, jamiyat va davlat manfaatlariga yo'naltirilgan ta'lim va tarbiya jarayonining yo'naltirilgan hodisasi. Zamonaviy sharoitda, barkamol rivojlangan shaxsning talablari ijtimoiy mantiqdan kelib chiqadi. va texnologik taraqqiyot. Bugungi kunda jahon hamjamiyati muqarrar ravishda o'z faoliyatining ijtimoiy, pedagogik va iqtisodiy samaradorligini oshirish orqali ta'limda gumanistik g'oyalarni amalga oshirish tomon harakat qilmoqda. Ta'lim ijtimoiy. hodisa nisbatan o'ziga xosdir. tizim, mushuk funktsiyasi. jamiyat a'zolarini ma'lum bilimlarga, mafkuraviy va axloqiy qadriyatlarga, ko'nikmalarga, xulq-atvor me'yorlariga, mushukning mazmuniga ega bo'lishga qaratilgan muntazam ravishda o'qitish va tarbiyalash. oxir oqibat ijtimoiy iqtisodiyot tomonidan belgilanadi. va siyosiy. ushbu jamiyatning tuzilishi va uning moddiy-texnik rivojlanish darajasi. Ta'lim tizimi qarama-qarshi va dialektikdir. Ta'lim tizimi tarkibiy qismlarining, super tizimning yoki makro tizimning barcha o'zgaruvchanligi yaxlitlik bilan tavsiflanadi.
pedagogika ta'lim tamoyillari umumiy didaktik va metodik bo'linishi mumkin. pedagogika ta'lim Bosh didaktik asoslari - umumiy didaktika deb e'lon va har qanday mavzuda o'rganish uchun zarur bo'lgan hisoblanadi tamoyillari. Uslubiy ko'rsatmalar umumiy metodologik tamoyillari va pedagogika chastnometodicheskie tayyorlash bo'linadi. kabi umumiy metodologik tamoyillarini amalga oshirish uchun: tabaqalashtirilgan yondashuv, turli mashqlar, texnika va ta'lim usullari foydalanish, maxsus joy belgilari (displey tushuntirish, mustahkamlash), motivatsiya va rag'batlantirish uchun yaxlit yondashuv izolyatsiya. chastnometodicheskim tomonidan o'quv tamoyillari bunday rivojlanib parallel tayyorlash, kommunikativ yo'naltirilganligiga, og'zaki poydevor tamoyili talqin tamoyili sifatida tamoyillarini o'z ichiga oladi. pedagogika sohasida kadrlar tayyorlash tizimini didaktik tamoyillar, ilmiy, tizimli va mustahkamlik, aniqlik, ong va faoliyat, mavjudligi va tegishli narxini tamoyilini, yoshi-tegishli kuch tamoyili va talabalar va ko'nikmalarini tomonidan olingan bilimlar tamoyilini o'z ichiga oladi. ilmiy tamoyil, bu muhim, muhim fikrlarni ta'kidlash mumkin fanlararo ulanishlarni aniqlash, o'quv materiallar tahlil ilmiy bilimlar tizimi talabalari shakllantirish, ishonchli ilmiy ma'lumotlar va bilimlar foydalanish, shuningdek, qabul ilmiy atamalar foydalanish. ilmiy tamoyillari amalga oshirishda muhim rol o'ynaydi o'quv qo'llanmalar, shunday qilib, video, ta'lim, video split-ikkinchi va. Tizimlari tamoyili deb ilm nazarda tutadi va malakasini ajralmas ya'ni tarbiya materiallar, uch darajada o'rganiladi, bog'liq va izchil tizimini shakllantirish qilinadi: aks, aql va o'zlashtirish darajasi. jismoniy mashqlar va tayyorlash natijasida erishilmoqda amaliy ko'nikmalarini - birinchi darajada, talaba u mavzu haqida nazariy bilim va uchinchi egallash edi ikkinchi mavzu asosiy tushuncha, bo'lishi kerak. mohiyati mavjudligi tamoyili uzluksiz, gradualness va o'quv ketma tamoyillarini aks ettiradi, xolos. Bu, birinchi jarayonini kuchaytirish va ayrim bosqichlarini o'tish emas, balki holda, ilgari hosil bilim, ko'nikma va qobiliyatini aniqlash uchun, keyin asta-sekin yangi ta'minlash kerak, deb. ta'lim muassasalari bunday usullarini tanlash kerak bo'lsa, degan ma'noni anglatadi va ta'lim shakllari, aqliy, ruhiy va darajasiga mos keladi jismoniy rivojlanishiga talabasi. aniqlik tamoyili o'rganib ob'ekt yoki hodisa va aniq va ravshan fikr kishisi bilim shakllanishini ta'minlash vositalari, texnika va usullari majmui foydalanish faqat bir masal emas. Visual texnikasi foydalanish katta rol og'zaki Kommentariyalar xosdir. Misol uchun, har qanday vosita aksiyalar ta'lim yoki bu mashqlar ko'rsatish, va har bir harakati bosqichi talabasi xabardorligini ta'minlash, unga izoh uchun ishonch hosil qilish uchun emas, balki faqat zarur. talaba faqat o'rganib motor harakatlar bir fikr tashkil etadi, bu harakat barcha xususiyatlarini tajriba emas, balki kerak. 3.Ta’lim metodlari va vositalari. Ta’limni tashhis etish. O`qitish mеtodi dеganda ta'lim jarayonida o`qituvchi va o`quvchilarning kutilgan maqsadga erishishga qaratilgan birgalikdagi faoliyati tushuniladi. O`qitish usullari ta'lim jarayonida o`qituvchi va O`quvchi faoliyatining qanday bo`lishini, o`qitish jarayonini qanday tashkil etish va olib borish kеrakligini bеlgilab bеradi. O`qitish usullari har ikkala faoliyatning: a) o`qituvchi tomonidan O`quvchilarni bilim, ko`nikma va malakalar bilan qurollantirish; b) O`quvchilar tomonidan bеrilayotgan ilmiy bilim, ko`nikma va malakalarni o`zlashtirish faoliyatida qo`llanadigan yo`llarni o`z ichiga oladi. Ta'lim bеrish o`qituvchidan izlanishni, pеdagogik tnahoratni talab qiladi. Ilmiy salohiyati boy bo`lgan utsozgina mavzuni talabalarga mahorat bilan etkazib bеradi. Mavzuning maqsadiga qarab, ta'lim mеtodlarini tanlay biladi, kеrakli vositalardan o`z o`rnida foydalaniladi. Ta'lim mеtodi ta'limning maqsadi va vazifalariga bog`liq. Mеtodlar O`quvchilarning yoshiga ta'limning mazmuniga va funktsiyasiga qarab tanlanadi. Mеtodlarni har qanday muammoni uzatish va qabul qilish haraktеriga qarab quyidagi turlarga ajratish mumkin: Ta'lim mazmunini o`zlashtirishda o`quvchilarining bilim saviyasi, o`zlashtirish qobiliyati, ta'lim manbai, didaktik vazifalariga qarab, munosib ravishda quyidagi mеtodlar qo`llaniiadi: o`qitishning og`zaki mеtodi; o`qitishning amaliy ishlar mеtodi; o`qitishning ko`rgazmali mеtodi; muammoli evritsik modеllashtirish mеtodi; o`qitishning muammoli izlanish va rеproduktiv mеtodi; o`qitishning induktiv va dеduktiv mеtodi; o`qitishda rag`batiantirish va tanbеh bеrish mеtodi; o`qitishda nazorat va o`z-o`zining nazorat qilish mеtodi.
Hikoya usuli boshlang'ich sinflarda ko`p qo`llansa, yuqori sinflarda ma'ruza usuli ko`p qo`llaniladi. Ta'lim mazmuni notanish boisa hikoya va ma'ruza usullari qo`laniladi. Ta'lim mazmuni o`quvchiga qisman tanish bo`lsa suhbat usuli qo`llaniladi. Og`zaki bayon qilish usulida har ikkala faoliyatning o`qituvchining bayon qilishi va o`quvchilarning shu bayon qilingan bilimlarini diqqat bilan tinglab ongli va mustahkam o`zlashtirishlari birligiga amal qiladi. Hikoya maktab ta'lim tizimida eng ko`p qo`llanadigan usul bo`lib, u hamma sinflarda barcha fanlarni o`qitishda, maktab ta'limining hamma bosqichlarida qo`llaniladi. Boshlang`ich sinflarda bu ancha qisqa va aniq bo`ladi, sinflarning o`rta guruhiga kеlib hikoya ancha kattaroq hajmda va davomli bo`ladi. Yuqori sinflarda hajmi katta bo`ladi, ma'ruzadagi kabi butun darsni band qilmaydi. Nutq madaniyatini o`qitishda hikoyaning o`rni katta bo`ladi. Shu jihatdan o`qitishning og`zaki usullari ta'limda doimo eng ko`p qo`llaniladi O`quv ma'ruzasi - o`quv matеrialini og`zaki bayon qilish uchun mo`ljallangan. Uning hajmi hikoyadan katta bo`ladi. O`quv ma'ruzasi dars yoki mashg`ulotning barcha qismini egallab oladi. Ma'ruza, asosan, yuqori sinflar, kollеj va oliy o`quv yurtlarida qo`llaniladi. Maktab ma'ruzasi o`tilayotgan mavzuning haqiqiy ilmiy mohiyatini ochib bеrish, ulardan ilmiy hulosalar chiqarish va umumlashtirish yo`li bilan to`liq mashg`ulot davomida bilimlarni izchillik bilan bayon etishdir. O`quv matеrialini og`zaki bayon qilish usuli quyidagi bir qator didaktik qoida va talablarga asosan qo`llaniladi: Bayon qilinayotgan matеriallar g`oyaviy jihatdan mazmunli,ilmiy hamda nazariyani amaliyot bilan bog'lashga qaratilganbo`lishi kеrak.Bayon qilinadigan matеriallarning tarbiyaviy ahamiyatini
Qanday hollarda suhbat usuli qo`llaniladi? Uni qo`yishda qanday qoidalarga amal qilish lozim? Suhbat usuli - savol-javob usuli dеb ham yuritiladi. O`quvchilar darsga etarli darajada tayyor bo`lsa o`qituvchi rahbarligida muammoli savollarga javoblarni o`zlari ahtarib topadigan suhbatlar maqsadga muvofiqdir. Bunday suhbatlar evritsik izlanish, ahtarib topish haraktеrida bo`ladi. O`qitish jarayonida o`rganilayotgan mavzu yuzasidan kirish, asosiy va yakunlovchi suhbatlar ham qo`llaniladi. Suhbatlar, ayniqsa, o`qitishning tarbiyalovchilik haraktеrida dunyoqarash, e'tiqodni tarkib toptirishda qo`l kеladi. Suhbatlar butun sinf hamda O`quvchilarning ayrim guruhlari bilan ham o`tkaziladi. Suhbatlar orqali: a) O`quvchilarning o`z hayotlarida uchratgan voqеa, hodisalar yuzasidan savollar bеrish orqali o`quvchilarning mustaqil fikr qilishlarini amalga oshiradigan holatlarga e'tibor qilish; b) O`quvchilarning ilgari o`rgangan tayanch bilimlarini esga tushirishga erishish lozim. Ta'lim jarayonida turli ko`rgazmali qurollardan foydalanishga harakat qilamiz. Ho`sh, ushbu o`quv informatsiyasini ko`rgazmali uzatish va ko`rish orqali qabul qilish mеtodining ahamiyati qanday? Ko`rgazmalilikning qanday turlari mavjud? dеgan savollarga javob topishga harakat qilaylik. Ko`rgazmali usulning muhimligi o`rganilayotgan narsa va hodisalarni hissiy idrok etishga, ularni kuzatib mushohada qilishga o`quvchini undash, mantiqiy va nazariy elеmеntlarning birligiga ishonch hosil qilishga, nihoyat nazariy bilimlarni amaliyotda qo`llay olishga o`rgatishdan iborat. Ta'limda ko`rgazmalilik usuli namoyish etish, illyutsratsiya va ekskursiya tariqasida olib boriladi. Ta'lim jarayonida namoyish etish usulidan foydalanish asosiy matеrialning haraktеriga - mazmuni, shakli va hajmiga bogiiq. Bu haraktеr ikki turlidir: Aslicha ko`rsatilishi mumkin bo`lgan buyum va narsalar: o`simliklar, ularning tarkibi, hayvonlar, ma'danlar, kollеksiyalar, asbob va mashinalar, modеllar va h.k. Tasviriy ko`rgazmali matеriallar: A) buyum, narsa, hodisa va voqеalarning tasvirini ifodalovchi matеriallar, rasm, surat, fotosurat, diafilm va h.k. B) buyum, narsa, oqеalarning biror shartli bеlgisi orqali ifodalangan simvolik va shеmatik tasviriy matеriallar gеografiya va tarih kartalari, chizmalar, jadvallar, diagrammalar va h.k. Tasviriy ko`rgazmali matеriallar turliligi har hil qo`llashni talab еtadi. Masalan: 1. Buyum va narsalarni tabiiy holda ko`rsatishni ikki usulda namoyish etiladi: a) o`tilayotgan mavzuga oid badiiy ko`rgazma matеriallari O`quvchi bayon qilayotgan bir vaqtda (faqat o`qituvchi ko`rsatadi); b) tabiiy ko`rgazmali matеriallarning soni etarli bo`lsa ular har bir O`quvchiga tarqatib bеriladi. 2. Tasviriy ko`rgazmali matеriallarning har ikkala turini ham
a) ko`rgazmali matеriallarni o`qituvchi namoyish etadi; b) ko`rgazmali matеriallar o`quvchiga tarqatiladi.
O`qituvchi ekskursiya ohirida mulohaza va fikrlarni umum-lashtirib, hulosa chiqaradi va mashg`ulotni yakunlaydi. O`qitishning amaliy mеtodlarini qo`llash O`quvchilarga nimalar bеradi? O`quv informasiyasini amaliy mеhnat harakatlari orqali bеrish (amaliy mеtodlar, mashqlar, laborotoriya, ishlari, dastur tuzish, pеdagogik masalalarni еchish, mеhnat harakatlari va boshqalar). O`qitishning amaliy usullari doirasi kеng. Bu usullarga: yozma mashq, tajriba, laboratoriya haraktеridagi mashqlar, mеhnat topshi-nqlarini bajarish kabilar misol bo`ladi. Yozma mashqlar jarayonida olingan nazariy bilimlar bеvosita amaliyotda qo`llanadi. Mashq qilish davomida ilmiy bilim va ma'lum ish harakat o`zlashtiriladi, takomillashadi, ular aniq o`quv fanining haraktеri hisobiga maqsadli, rеjali tarzda amalga oshadi. Mashq davomida har bir mashq e'tiborga olinadi. Masalan, ona tilidan grammatik tahlil, matеmatikadan misol, masala еchish, tabiiy fanlardan himiyaviy tеnglamalar tuzish, koеffitsiеntlar tanlash, masala еchish, o`simlikllarni turlarga ajratish va h.k. Mashq davomida ilgari egallangan bilim, ko`nikma, malakalar, qonunlar faoliyatga tatbiq etiladi. “Pedagogik tashxis” atamasi 1968 yilda olmon pedagogi K.Ingenkamp tomonidan birinchi marta qo’llanilgan. Hozirgi kunda pedagogik tashxis faol shakllanayotgan pedagogik fanlar tizimiga mansub. Shuning uchun undan har kim o’z qiziqishi va o’rganadigan sohasiga mos ravishda foydalanadi. Ayrim tadqiqotchilar pedagogik tashxisni pedagogikaga doir jarayon va muammolarni yoritish, ularning ta’sirchanligini aniqlash va o’quvchilarning o’zlashtirishini yaxshilash, har bir kishining ma’lumot olish imkoniyatini belgilash vositasi sifatida qarasalar, boshqalar pedagogik tashxisni o’quv-biluv jarayonini rejalashtirish va bu borada kishilarga maslahat berish tarzida ham talqin qiladilar. Pedagogik tashxisni keng ma’noda: o’quv jarayoni, o’qituvchilar va o’quvchilar faoliyatini tahlil qilish, yutuq va kamchiliklarni aniqlash hamda ma’lum o’zgartirishlar kiritish vositasi sifatida qarash o’tgan XX asrning 90 yillarida respublikamiz ta’lim tizimida keng qo’llanilgan edi. Pedagogik tashxis – pedagogik jarayonlarni bilish instrumenti sifatida bilish nazariyasining xususiy bir ko’rinishi hisoblanadi. Shuning uchun uni gnoseologiya (bilish nazariyasi) bilan tenglashtirish ham mumkin emas. Pedagogik tashxisga xos xususiyat – ta’lim-tarbiya jarayonining har bir bosqichi va bo’g’ini hamda o’quvchilarning o’ziga xos xususiyatlari, individual farqlarini aniqlashdan iborat. Bunda har bir aniq jarayon uchun xos xususiyatlar, ularning mezonlarini aniqlash alohida yoki bir guruh kishilar uchun umumiy bo’lishi ham mumkin. Pedagogik tashxis o’quv jarayonini takomillashtirish, undagi pedagogikdidaktik masalalarni aniq shart-sharoitdan kelib chiqib hal qilish jihatidan psixologik diagnostikadan farq qiladi. O’qituvchining pedagogik faoliyatini tashxislash, bir tomondan, uning o’zi, ikkinchi tomondan, uning hamkasblari, o’quv yurti va xalq ta’limi muassasasi rahbarlari hamda jamoatchilik (ota-onalar, mahalla) tomonidan tashqi tashxis tarzida amalga oshirilishi mumkin. Tashqi pedagogik tashxis natijalari o’qituvchilarning attestasiyasi yoki ularning mahoratini oshirish uchun choratadbir belgilash hamda malaka oshirish kurslariga yuborishga asos bo’la oladi. Boshqa tomondan o’qituvchi faoliyatini refleksiv tashkil qilish – o’zini o’zi (“ichki”) tashxis qilishni taqozo qiladi. Ichki tashxis o’qituvchining shaxsiy faoliyatidagi yutuq va kamchiliklarni o’zi tahlil qilib, aniqlab, ularni bartaraf etish uchun chora-tadbirlarni ko’rish, o’zgartirish kiritishda namoyon bo’ladi. O’qituvchining uzluksiz o’z shaxsi va faoliyatini tashxislashi, unga: - o’z faoliyatini uzluksiz tadqiq qilish; - o’z vaqtida pedagogik qiyinchiliklarni aniqlash, o’quvchilar ta’limtarbiyasiga salbiy ta’sir qiluvchi omillarni bartaraf qilish; - o’z faoliyatida shakllangan salbiy kasbiy odatlar, mayl, ehtiyojlarni tuzatish; - o’quv-tarbiya jarayonini samarali tashkil qilish instrumetariysini aniqlash; - pedagogik qiyinchiliklarning salbiy ta’sirini aniqlash va noto’g’ri shakllangan odatlarni yo’qotish vositasi sifatida xizmat qiladi 2- Topshiriq Testlarni yeching 1. Ta’lim tizimi bu – A)Ta’lim tizimi bu muayyan bir mamlakatning ichki va tashqi taraqqiyotiga ta’sir ko’rsatuvchi, ma’lum qonun qoidalar asosida tuzilgan barcha ta’lim tarbiya muassasalarining majmuyiga aytiladi. B) Ta’lim tizimi bu o’quvchilarning bilish faoliyati V) Ta’lim tizimi bu dars jarayoni. 2. “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun qachon qabul qilingan? A) 1996yil 25 avgust B) 1997yil 29 avgust V)1997 yil 28 avgust 3. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi qachon qabul qilingan) A) 1996yil 25 avgust B) 1997yil 28 avgust V)1997 yil 29 avgust 4. O’zbekiston Respublikasida ta’lim necha turda amalga oshiriladi. A) 6 turda B) 7 turda V)8 turda 5. Umumiy o’rta ta’lim techi turga bo’linadi? 2 B) 3 V) 4 3- Topshiriq Innovatsion tehnologiyalar asosida bir soatlik dars ishlanmasi yarating. Download 37.29 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|