Boshqaruv tafakkuri tarixi cdr

1.3. Menejment amaliyoti tarixini davriylashtirish

Tarixni o‘rganishda tadqiqotchilar duch keladigan qiyinchiliklar asl ma‟lumotlarning heterojenligidan emas, balki ba‟zi bir narsalarning o‘zaro bog‘liqligi prinsiplaridan kelib chiqadi.
Shuning uchun har qanday tarixiy fanning, shu jumladan, menejment tarixining markaziy muammolaridan biri bu, insoniyat jamiyati, uni boshqarish va boshqarish tizimlari taraqqiyotini davriylashtirish muammosidir.
Umuman olganda, davrlashtirish – bu, ijtimoiy taraqqiyotning xronologik ketma-ketlik bosqichlarini o‘rnatilishidir. Shunga asoslanib, menejment nazariyalari tarixini davriylashtirishni menejment nazariyasi va amaliyoti rivojlanishining tarixiy jarayonini ma‟lum xronologik davrlarga shartli ravishda ajratishdan iborat bo‘lgan tizimlashtirishning o‘ziga xos turi deb hisoblash mumkin.
Tarixni davriylashtirishga yondashuvlar. Tarixiy rivojlanish bosqichlarini aniqlash barcha mamlakatlar yoki yetakchi davlatlar uchun umumiy bo‘lgan hal qiluvchi omillarga asoslanadi. Qanday omillar yoki mezonlarga qarab davriylashtirish asos qilib olinadi. Tarix quyidagi asosiy yondashuvlar an‟anaviy ravishda ajralib turadi.
1.Tarixiy va xronologik yondashuv, insoniyat jamiyati va individual jamoalarning rivojlanishini hisobga olishga asoslangan. Tarix fanidagi xronologik yondashuvga muvofiq dunyo tarixi odatda to‘rt asosiy davrga bo‘linadi:

• 
  Qadimgi dunyo –Miloddan avvalgi era ( insonning hayvonot dunyosidan ajralib qolish davri) milodiy avvalgi 476-yilgacha (G‘arbiy Rim imperiyasining qulashi davri) ;
  
• 
  O‘rta asrlar - milodiy 476-yildan XVII asr ingliz burjua inqilobidan oldin (yoki Uyg‘onish davri boshlanishidan oldin);
  
• 
  Hozirgi zamon – XVII asr ingliz burjua inqilobidan XIX asr oxiri – XX asr boshlarigacha bo‘lgan davr. (ba‟zi manbalarga ko‘ra, 1917-yil oktyabr inqilobidan oldin yoki 1918-yilda birinchi jahon urushi tugamaguncha);
  
• 
  Hozirgi zamon - Birinchi Jahon urushi tugaganidan keyingi davr.
  

Xronologik usul nuqtayi nazaridan Klod Sent-Jorj va Bengtan Karlof asarlarida keltirilgan boshqaruv tafakkuri tarixi va menejmentning rivojlanish tarixining o‘ziga xos tizimlashtirilishi va taqdimoti e’tiborga loyiqdir.
2.Rasmiy yondashuv, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish bosqichlarini qat‟iy izchil va barcha xalqlar uchun majburiy taqsimlashga asoslangan. Bir ijtimoiy-iqtisodiy formasiyadan ikkinchisiga o‘tish ijtimoiy inqilob natijasida amalga oshiriladi, bu ziddiyatga asoslanadi. Formatsiya nazariyasi K.Marks tomonidan ishlab chiqilgan. U o‘zining “Falsafaning qashshoqligi” asarida birinchi bo‘lib ishlab chiqarish munosabatlarining ishlab chiqarish kuchlari tabiati va rivojlanish darajasiga muvofiqligi to‘g‘risidagi qonunni ishlab chiqdi.
Ushbu qonun tufayli ishlab chiqaruvchi kuchlarning (mehnat vositalari, mehnat obyektlari va inson mehnati) o‘sishi bilan ularning passiv ishlab chiqarish munosabatlariga (birinchi navbatda, mulkchilik va mehnat natijalarini o‘zlashtirish munosabatlari) mos kelmasligi kuchayadi, ertami-kechmi muqarrar ravishda ijtimoiy inqilob va ishlab chiqarish inqilobiga olib keldi.
Sivilizatsion yondashuv, tarixiy jarayonni vaqt va makonda lokalizatsiya qilingan sivilizatsiyalar o‘zgarishi sifatida ko‘rib chiqishga asoslangan. Shu bilan birga, nafaqat moddiy, balki jamiyatning ma‟naviy, ijtimoiy hayotiga ham e’tibor beriladi. Sivilizatsion yondashuv ijtimoiy hodisalarning o‘ziga xosligi va alohida xalqlar bosib o‘tgan yo‘lining o‘ziga xosligi g‘oyasiga asoslanadi. Shuning uchun sivilizatsiyalarning paydo bo‘lishi, rivojlanishi va o‘lishi jarayoni hech qanday qonunlarga bo‘ysunmaydi va aksincha, tasodifiydir. YuNESKO tasnifiga ko‘ra, hozirgi kunda dunyoda yettita asosiy sivilizatsiyani o‘ o‘

3. 
   ajratish mumkin: Yevropa, Lotin Amerikasi, Shimoliy Amerika, Uzoq Sharq, arab-musulmon, hind va tropik-afrikalik.
   
4. 
   Texnologik yondashuv, texnologik asosdagi tub o‘zgarishlarga asoslangan. E. Toffler, J. Galbrayt va D. Bell g‘oyalariga muvofiq to‘rtta texnologik bosqich mavjud:
   

• 
  qadimgi dunyo davrida keng tarqalgan va nihoyat o‘rta asrlarda shakllangan sanoatgacha bo‘lgan yoki agrar jamiyat;
  
• 
  unga o‘tish sanoat inqilobi natijasida sodir bo‘lgan sanoat jamiyati (ХVIII–ХIХ asrlar davrini o‘z ichiga oladi);
  
• 
  yigirmanchi asrning o‘rtalaridan boshlab ilmiy-texnika inqilobining ijtimoiy-iqtisodiy yutuqlari asosida shakllangan postindustrial jamiyat;
  
• 
  ХХ asrning oxirlarida paydo bo‘lgan texnotronik yoki axborot jamiyati.
  

Ushbu yondashuv iqtisodiy tarix va boshqaruv tarixini davrlashtirishda eng ko‘p uchraydi.
Boshqaruvni rivojlantirishning to‘rtta tarixiy davri aniqlandi.