Boshqaruvning umumdavlat organlari

Xolding kompaniyasi - bu eng avvalo moliyaviy jamg’arma bo’lib korxonalarni 
emas, balki sarmoyalarni birlashtiradi. Xolding kompaniyasi tarkibiga kiruvchi 
aktsionerlar jamiyatlari “aktsiyalarining nazorat paketi” kompaniyaning 
ixtiyorida bo’ladi. Bundan maqsad aktsionerlik jamiyatlari faoliyatlari ustidan 
nazorat o’rnatish va dividendlar ko’rinishida foyda olishdir. 
1996 yil boshida Respublikamizda “O’zqishloqmashxolding” ochiq turdagi 
aktsiyadorlik jamiyati - Xolding kompaniyasi tashkil etildi. 
Bu kompaniyani tuzishdan maqsad qishloq xo’jaligi mashinasozligida maqsadli 
markazlashgan boshqaruv tizimini yaratish va shu asosida O’zbekistonning ish 
sohada tutgan o’rnini qo’ldan bermaslik, dehqonlarni zarur texnika bilan to’la 
ta’minlash uchun tarmoqni yuksaltiri va bunday texnikani xorijdan mmkin qadar 
kamroq keltirishga erishishdir. Shu bilan birga respublikamizda 
ishlab 
chiqarilayotgan 
qishloq 
xo’jalik 
texnikasining 
jahon 
bozoridagi 
raqobatbardoshligini oshirib, uni eksport qilishga erishishdir. 
Bugungi kunda Respublikamizda: 

“O’zbekiston temir yo’llari” davlat aktsionerlik temir yo’l 
kompaniyasi (14.11.1994); 

“Kumush tola” aktsionerlik kompaniyasi (3.02.1995) 

“Xonatlas” aktsionerlik kompaniyasi (03.02.1995)kabilar faoliyat 
ko’rsatishmoqda (10-12 ilovalarga qarang). 
Milliy kompaniya - bu noishlab chiqarish tarmoqlari, ijodiy jamoalar, tarnsport, 

---

28 
aloqa va telekommunikatsiya korxonalari va tashkilotlarining paychilik yoki 
aktsionerlik asosida ko’ngilli birlashmasidir. 
O’zbekistondagi milliy kompaniyalar jumlasiga: 

“O’zbekturizm” milliy kompaniyasi; 

“O’zbekiston havo yo’llari” O’zbekiston milliy aviokompaniyasi; 

“O’zbekkino” davlat-aktsionerlik milliy kompaniyalari va boshqalar 
kiradi. Korxona - bu har qanday iqtisodiy tizimda asosiy va birlamchi bo’g’in 
bo’lib hisoblanadi. Korxona to’g’risidagi qonunda korxona yuridik shaxs 
huquqlariga ega bo’lgan xo’jalik sub’ekti bo’lib, o’ziga tegishli yoki to’liq 
xo’jalik hisobidagi mulkdan foydalanish asosida mahsulot ishlab chiqaradi, 
sotadi yoki almashadi, ishlar bajaradi, xizmatlar ko’rsatadi, deb ta’kidlangan. 
Ular o’z faoliyatlarini amaldagi qonunchilikka muvofiq ravishda o’zaro raqobat 
va mulkchilikning barcha shakllari va ularning teng huquqligi sharoitlarida 
amalga oshiradi. 
Har bir ayrim korxona yuqori boshqaruv organlari tomonidangina emas, balki 
yana korxonaning o’zidagi boshqaruvchi kichik tizim tomonidan ham 
boshqariladi. Korxonalar yakkahokimlik tamoyili asosida va ayni zamonda 
ularning operativ- xo’jalik jihatdan mustaqil ish ko’rishi va tashabbus ko’rsatishi 
asosida boshqariladi. Shu sababli: 
Korxona boshqaruv tizimida shunchalik ijrochi sifatidagina emas, balki 
boshqaruvchi tizimning ishtirokchisi sifatida maydonga chiqadi. 
Korxona - davlat vakili hisoblangan direktor (boshliq, boshqaruvchi) rahbarlik 
qiladi (13-ilova) 
Firma - bu korxonadan farqli o’laroq ishlab chiqarish va noishlab chchiqarish 
sohalarida turli-tuman tadbirkorlik faoliyatini bildiradi. Bunday nomni sanoat 
korxonasi davolash muassasi uchun ham, qurilish tresti va vositachilik tashkiloti 
uchun ham, savdo va konsullik faoliyati uchun ham, xodimlar tayyorlash va 
malakasini oshirish, sayyohlik va boshqa tashkilotlar uchun ham nisbatan 
ishlatish mumkin. 
Bozor munosabatlariga o’tish jarayonida butunlay yangi tipdagi firmalar vujudga 
kelmoqda. 

---

29