Botirov O’lmasning 2-semenar ishi

Muhammad alayhissalom ishining davomchilari bo’lgan xalifalar davridaislom g’oyasi yangidan yangi davlatlar va hududlarga tarqaldi. Bu din qisqamuddat ichida VI-VIII asrlarda Shimoliy Afrika, Suriya, Falastin, Iroq,Eron va O’rta Osiyo hududlariga tarqaldi. IX-XV asrlarda esa islom Xitoychegaralaridan Fransiya janubigacha, Hindiston yerlaridan to QizilO’rdagacha cho’zilgan hududlarni qamrab olgan edi.

• Muhammad alayhissalom ishining davomchilari bo’lgan xalifalar davridaislom g’oyasi yangidan yangi davlatlar va hududlarga tarqaldi. Bu din qisqamuddat ichida VI-VIII asrlarda Shimoliy Afrika, Suriya, Falastin, Iroq,Eron va O’rta Osiyo hududlariga tarqaldi. IX-XV asrlarda esa islom Xitoychegaralaridan Fransiya janubigacha, Hindiston yerlaridan to QizilO’rdagacha cho’zilgan hududlarni qamrab olgan edi.
• 657 yilda xorijiylar (arabcha.ajralib chiqqan, isyonchi) oqimi xalifa Alitarafdorlari o’rtasidan ajralib chiqib, islomda ilk oqimni vujudgakeltirdi. Xalifa Ali bilan ummaviylar o’rtasida hokimiyat uchun kurashdaular har ikki tomonga qarshi murosasiz kurashganlar. Xorijiylar oqimikeskin fikrlari bilan ko’pchilik musulmonlarning noroziligiga sababbo’lgan. Keyinchalik xorijiylik ham mayda-chuyda oqimlarga bо‘linib ketdi.
• 661 yilda Ali ibn Abu Tolib yollanma qotillar tomonidan Kufada o’ldi rildi.Xalifalikda ummaviylar sulolasi hokimiyat tepasiga keldi. Bu sulolagaMuoviya bin Abu Sufyon (661-680) asos soldi. Xalifalik poytaxti Damashqqako’chirildi. 661-750 yillar ummaviy xalifalarning hukmronlik davri bo’lib, bu davrdaislom Shimoliy Afrikaga keng tarqaldi, xalifalik poytaxti Damashq bo’lgan.Shu tufayli Damashq xalifaligi deb ham atashadi. Ummaviylar sulolasiniboshqargan xalifalar: Muoviya I (661-680), Yazid I (680-683), Muoviya II(683-684), Marvon I (684-685), Abdulmalik (685-705), Valid (705-715),Sulaymon (715-717), Umar (717-720), Yazid II (720-724), Hishom (724-743),Valid II (743-744), Yazid III (744), Ibrohim (744), Marvon II (744-750) larboshqarganlar.

Damashq xalifaligi 90 yilcha (661—750) davom etdi. Shu vaqt ichidaxalifalik о‘z yerlarini nihoyat darajada kengaytirdi. VIII asrningboshlarida Shimoliy Afrikaning butun qirg‘og‘i bosib olindi. 711—714yillarda arablar Pireneya yarim orolini istilo qildilar. Muoviyaning о‘ziKonstantinopolga ikki marta, 669 va 680 yillarda yurish qildi. 717—718yillarda arablar uchinchi marta Konstantinopol ostonasiga kelib, uni butunbir yil qamal qilib turdi. Sharqda esa arab lashkarboshilari О‘rtaOsiyoning ichkarisigacha kirib borib, Xivani, Buxoroni ishg‘ol qildi,Afg‘onistonni va Hindistonning shimoli-g‘arbiy qismini to Hind daryosigaqadar bо‘lgan yerlarni istilo qildi. Armaniston bilan Gruziya hamummaviylar xalifaligi tarkibiga kirar edi. Xalifalikning chegaralarig‘arbda Atlantika okeanigacha, sharqda Xitoy bilan Hindistonchegaralarigacha borib yetdi va, shunday qilib, qadimgi buyukmonarxiyalarning — Aleksandr Makedonskiy monarxiyasi yoki Avgust va Trayanzamonlaridagi Rim imperiyasi monarxiyasining hududidan ham oshib ketdi.

• Damashq xalifaligi 90 yilcha (661—750) davom etdi. Shu vaqt ichidaxalifalik о‘z yerlarini nihoyat darajada kengaytirdi. VIII asrningboshlarida Shimoliy Afrikaning butun qirg‘og‘i bosib olindi. 711—714yillarda arablar Pireneya yarim orolini istilo qildilar. Muoviyaning о‘ziKonstantinopolga ikki marta, 669 va 680 yillarda yurish qildi. 717—718yillarda arablar uchinchi marta Konstantinopol ostonasiga kelib, uni butunbir yil qamal qilib turdi. Sharqda esa arab lashkarboshilari О‘rtaOsiyoning ichkarisigacha kirib borib, Xivani, Buxoroni ishg‘ol qildi,Afg‘onistonni va Hindistonning shimoli-g‘arbiy qismini to Hind daryosigaqadar bо‘lgan yerlarni istilo qildi. Armaniston bilan Gruziya hamummaviylar xalifaligi tarkibiga kirar edi. Xalifalikning chegaralarig‘arbda Atlantika okeanigacha, sharqda Xitoy bilan Hindistonchegaralarigacha borib yetdi va, shunday qilib, qadimgi buyukmonarxiyalarning — Aleksandr Makedonskiy monarxiyasi yoki Avgust va Trayanzamonlaridagi Rim imperiyasi monarxiyasining hududidan ham oshib ketdi.
• Umaviylar zamonida idora qilish apparata ancha murakkablashdi. Aholidan yerva jon solig‘i oladigan juda keng tarmoqli moliya amaldorlari apparatitashkil qilindi. Shu narsa xa- rakterliki, endi faqat «kofirlar» emas,balki musulmonlar ham soliq tо‘laydigan bо‘ldi. Uch xil soliq asosiy soliqhisoblanar edi; 1) xiroj—yer solig‘i, 2) jizya — jon boshi solig‘i (busoliq avvaliga faqat g‘ayri musulmonlardan olinar edi, keyinchalik boribmusulmonlardan ham olinadigan bо‘ldi) va 3) zakot — majburiy tо‘lanadiganushr, bu soliq ham bevosita xalifaning о‘ziga kelib tushar edi. Xiroj bilanjuzya xalq uchun ayniqsa og‘ir soliqlar edi.