Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida taqchillik va uni bartaraf etish vositalari To’ylibayev O’lmasbek

Byudjet taqchilligi

• 
  Byudjet taqchilligi, byudjet kamomadi — byudjetlati harajatlarning daromadlardan ustun boʻlishi. Kamomad rejali ravishda belgilanishi ham mumkin. Koʻpincha Byudjet taqchilligi rejalashtirilgan byudjet bilan ijro etilgan byudjetning nomutanosibligi natijasida sodir boʻladi va harajatlarning daromadlardan yuqori boʻlganligini koʻrsatadi. Davlatning Byudjet taqchilligi ni qoplash kredit emissiyasi yoki boshqa manbalar, shu jumladan muomalaga turli muddatli davlat obligatsiyalarini chiqarish hamda aholi yoki yuridik shaxslar oʻrtasida joylashtirish evaziga amalga oshiriladi.
  

Byudjet taqchilligini bartaraf etish sohasidagi asosiy faoliyat turlari:

Byudjet taqchilligini bartaraf etish sohasidagi asosiy faoliyat turlari:

• 
  Ishlab chiqarish jarayonini rag'batlantirish;
  
• 
  Iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish uchun mablag'lar ajratish;
  
• 
  Tadbirkorlik subyektlari uchun qulay sharoitlar yaratish;
  
• 
  Samarasiz xarajatlar va asossiz imtiyozlar kamayishi;
  
• 
  Davlat qimmatli qog'ozlarini joylashtirish orqali aholining mablag'larini jalb qilish;
  
• 
  Byudjetni qat'iy tejash rejimini joriy etish;
  
• 
  Boshqa tadbirlar.
  

Tovar taqchilligi

• 
  Tovar taqchilligi - bu qoplovchi narx bo'lmaganda talabning taklifga mos kelmasligining alomatidir.
  
• 
  Shuni ta'kidlash kerakki, tovar taqchilligi rejalashtirilgan (buyruq) va bozor iqtisodiyoti sharoitida ham paydo bo'lishi mumkin. Biroq, agar bozor iqtisodiyoti o'zgaruvchan narxlar bilan tavsiflangan bo'lsa, savdo taqchilligi narxlarni oshirish, ishlab chiqarish hajmini oshirish va tovarlarga talabni kamaytirish orqali tezda tuzatilishi mumkin bo'lgan teng bo'lmagan holatdir.
  

Tovar taqchilligi paydo bo'lishining sabablari

• 
  U yoki bu tarzda tovar taqchilligi iqtisodiyotda resurslarni oqilona boshqarish muammosi bilan bog'liq. Bozor iqtisodiyoti bu muammoni talab va taklif mexanizmlari yordamida hal qiladi, bunda odamlarning o'zlari ular uchun pul to'lash istagiga qarab tovarlar va xizmatlar qanday taqsimlanishini tanlashlari mumkin.
  
• 
  Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, mahsulot narxining o'zi talab va taklif muvozanatiga tegishli barcha kerakli ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Ko'pgina tadqiqotchilar ushbu mexanizm yagona mumkin bo'lgan mexanizm ekanligiga qo'shiladilar, chunki bozor narxlari mavjud bo'lmagan vaziyatda ma'lumot etishmasligi tufayli buyruqbozlik iqtisodiyoti resurslarni oqilona taqsimlay olmaydi.