Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm
Download 1.59 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 53- rasm.
Frànk–Gårs tàjribàsi. Nåmis fiziklàri D.Frànk và G.Gårs
elåktrînlàrning gàz àtîmlàri bilàn to‘qnàshuvini tutuvchi pîtånsiàl- làr usulidà o‘rgànib (1913- yil), àtîm enårgiyasi qiymàtlàrining diskråtligini tàjribàdà isbîtlàdilàr. Òàjribàning sõåmàsi 53- ràsmdà kåltirilgàn. Simîb bug‘làri bilàn to‘ldirilgàn, hàvîsi so‘rib îlingàn nàydà kàtîd (Ê), ànîd (À) và to‘rlàr (Ò 1 và Ò 2 ) bo‘lgàn. Êàtîddàn E h , eV
-0,54 -0,85
-1,51 -3,39
-13,6 1 2 3 4 6 5 n = ¥ Pashen
seriyasi Balmer
seriyasi Layman
seriyasi 52- rasm. 106 chiqqàn và 1- sîhàdà tåzlàshtirilgàn elåktrînlàr 2- sîhàdà simîb àtîmlàri bilàn to‘qnàshàdi. Bunda ular simob atomlarini g‘àlàyon- làntirishi mumkin. Bîr nàzàriyasigà muvîfiq, àgàr chindàn hàm simîb àtîmlàrining enårgåtik sàthlàri diskråt bo‘lsà, ulàr fàqàt mà’lum enårgiyani îlib, birîrtà g‘àlàyonlàngàn hîlàtgà o‘tishlàri mumkin. Shuning uchun elåktrîn simîb àtîmlàri bilàn to‘qnàsh- gàndà àtîmning stàtsiînàr hîlàtlàri îràsidàgi enårgiya fàrqigà tång enårgiyaniginà yo‘qîtadi. 54- ràsmdà ànîd tîkining tåzlàshtiruvchi pîtånsiàlgà bîg‘la- nishi ko‘rsàtilgàn. Êo‘rinib turibdiki, tåzlàshtiruvchi pîtånsiàl 4,86 V gà yetgunchà tîkning qiymàti îrtib bîràdi và so‘ngrà kåskin kàmàyadi. Bu hîl U = 2 · 4,86 V và U = 3 · 4,86 V làrdà hàm tàkrîrlànàdi. Ànîd tîkining bundày o‘zgàrishigà sàbàb nimà? Elåktrînning enårgiyasi eU = 4,86 eV bo‘lgunchà, u simîb àtîmini g‘àlàyon- làntirà îlmàydi và shuning uchun hàm ànîd tîki o‘sà bîràdi. Elåktrînning enårgiyasi simîb àtîmini g‘àlàyonlàntirishgà yetàrli bo‘lgàndàn so‘ngginà o‘z enårgiyasini simîb àtîmigà båràdi và natijada enårgiyasini yo‘qîtgàn elåktrîn kàtîdgà yetib bîrîlmày, ànîd tîki kåskin kàmàyadi. Òåzlàshtiruvchi pîtånsiàl îrtishi bilàn elåktrîn ikki và uch màrtà simîb àtîmlàri bilàn to‘qnàshib, ulàrni g‘àlàyonlàshtirish qîbiliyatigà egà bo‘lishlàri mumkin.
1 2 3 A G T 1
2
4,86
4,86 4,86
I 0 5 10 15 j, V 54- rasm. 107 Frànk và Gårs tàjribàlàrining ko‘rsàtishichà, simîb àtîmlàri bilàn to‘qnàshgàn elåktrîn o‘z enårgiyasining faqat mà’lum qismini ulàrgà bårishi mumkin. Bu enårgiya 4,86 eV gà tång bo‘lib, àsîsiy hîlàtdàgi simîb àtîmi yutishi mumkin bo‘lgàn eng kichik enårgiya pîrsiyasidir. Shundày qilib, àtîmdà stàtsiînàr hîlàtlàr màvjudligi hàqidàgi Bîr nàzàriyasi tàjribàdà to‘là isbîtlàngàn. Bîrning ikkinchi postulàtigà muvîfiq, DE = 4,86 eV enårgiya îlib g‘àlàyonlàngàn simîb àtîmi yanà qàytib àsîsiy hîlàtgà o‘tgàni- dà shu enårgiyagà mîs kåluvchi nurlànish chiqàrmîg‘i kåràk. Àgàr l =
D ekànligini nàzàrdà tutsàk, l » 0,255 mm và bu ultràbinàfshà nurlànishgà to‘g‘ri kålishini tîpàmiz. Òàjribà hàqiqàtàn hàm l » 0,254 mm to‘lqin uzunlikli ultràbinàfshà nur chiqishini àniqlàdi. Bu esà Bîrning ikkinchi pîstulàti hàm to‘g‘ri ekanligining isbîtidir.
Download 1.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling