Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm

N. G. BASOV

(1922–2001)

A. PROXOROV

(1916- y.  t.)

CH. TAUNS

(1915- y.  t.)

Uyg‘ongan holat

Uyg‘ongan holat

Asosiy holat

Asosiy holat

h n

h n

h n

55- rasm.

---

118

Yoqut làzåri. Yoqut kristàli àluminiy îksid Al

2

Î

3

 dàn ibîràt

bo‘lib, Al ning bà’zi àtîmlàri o‘rnini õrîmning uch vàlåntli Cr

3+

iînlàri egàllàgàn bo‘làdi. Êuchli yoritilish nàtijàsidà õrîm àtîmlàri

1 àsîsiy holatdàn 3 uyg‘îngàn holatgà màjburiy ràvishdà o‘tkàzilàdi

(56- ràsm).

Õrîm àtîmining uyg‘îngàn holatdà yashàsh dàvri judà kichik

(10

-7

 s) bo‘lgànligi uchun u yoki spîntàn ràvishdà (o‘z-o‘zidàn)

1  àsîsiy  holatgà  o‘tishi,  yoki  nurlànishsiz  2  holatgà  o‘tishi

(måtàstàbil holat) mumkin. Bundà enårgiyaning îrtiqchà qismi

yoqut  kristàlining  pànjàràsigà  bårilàdi.  2 holatdàn  1 holatgà

o‘tishning  tànlîv  qîidàlàrigà  muvîfiq  màn  qilingànligi  õrîm

àtîmlàrining 2 holatdà to‘plànishigà îlib kålàdi. Àgàr màjburiy

uyg‘îtish  judà  kàttà  bo‘lsà, 2 holatdàgi  àtîmlàrning  kînsån-

tràtsiyasi 1 holatdàgidàn judà kàttà bo‘lib, 2 holatdà elåktrînlàrning

judà zich jîylàshuvi ro‘y båràdi (57- ràsm). Àgàr yoqutgà õrîm

àtîmining måtàstàbil holati (E

2

) và àsîsiy holati (E

1

) enårgiya-

làrining  àyirmàsigà  tång,  E

2

  -  E

1

  =  hn  enårgiyali  birîrtà  fîtîn

tushsà, undà iînlàrning 2 holatdàn 1 holatgà màjburiy o‘tishlàri

ro‘y bårib, enårgiyasi dàstlàbki fîtînning enårgiyasigà tång bo‘lgàn

fîtînlàr chiqàrilàdi. Bu jàràyon ko‘chkisimîn rivîjlànib, fîtîn-

làrning sîni kåskin îrtib bîràdi (58- ràsm). Bu fîtînlàrning nàfàqàt

Nurlanishsiz

o‘tish

M

aj

bu

ri

y

uy

g‘

ot

is

h

Sp

on

ta

n

o‘

ti

sh

Sp

on

ta

n

o‘

ti

sh

l 

= 

0,

69

43

 m

m

3

1

2