Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm

Sîlishtirmà  bîg‘lànish  enårgiyasi.  Sîlishtirmà  bîg‘lànish

enårgiyasi  E

sîl

  dåb,  hàr  bir  nuklîngà  to‘g‘ri  kåluvchi  bîg‘lànish

enårgiyasigà àytilàdi, ya’ni

=

bog`

sol

E

A

E

,                                          (32.3)

bu yerdà À – yadrîdàgi nuklînlàr sîni.

60- ràsmdà sîlishtirmà bîg‘lànish enårgiyasi E

sol

 ning màssà

sîni A gà bîg‘liqlik grafigi kåltirilgàn. Êo‘rinib turibdiki, E

bîg‘

 ning

turli yadrîlàr uchun qiymàtlàri hàm turlichàdir. Ìåndålåyåv elå-

måntlàr dàvriy siståmàsining o‘rtàsidà jîylàshgàn elåmåntlàrning

yadrîlàri  ànchà  bàrqàrîr.  Bundày  yadrîlàr  uchun  bîg‘lànish

enårgiyasi 8,7 ÌeV gà yaqin. Yadrîdàgi nuklînlàrning sîni îrtishi

bilàn  bîg‘lànish  enårgiyasi  kàmàya  bîràdi.  Dàvriy  siståmàning

îõiridàgi elåmåntlàr (màsàlàn, uràn uchun) u 7,6 ÌeV àtrîfidà

bo‘làdi. Bungà sàbàb – yadrîdàgi prîtînlàrning sîni îrtishi bilàn

ulàr îràsidàgi itàrishish kuchining îrtishidir.

Elåktrînning  àtîmgà  bîg‘lànish  enårgiyasi  10  eV  àtrîfidà

bo‘làdi. Dåmàk, nuklînning yadrîgà bîg‘lànish enårgiyasi, elåk-

---

125

trînning  àtîmgà  bîg‘lànish  enårgiyasidàn  milliîn  màrtà  kàttà

ekàn.

Õuddi  shuningdåk,  yengil  yadrîlàr  uchun  hàm  sîlishtirmà

bîg‘lànish enårgiyasi ànchà kichik. Dåytåriy uchun u bîr-yo‘g‘i

1,1 ÌeV ni tàshkil qilàdi.

Shuning uchun hàm yadrî enårgiyasini àjràtib îlishning ikki

õil usuli và dåmàk, yadrî enårgåtikàsining hàm ikki õil yo‘nàlishi

màvjud. Bulàrdàn birinchisi, yengil yadrîlàrni sintåz qilish bo‘lsà,

ikkinchisi, îg‘ir yadrîlàrning pàrchàlànishidir. Biz kålgusidà bu

yo‘nàlishlàrgà bàtàfsil to‘õtàlàmiz.