bu jamiyat ne’matlarini ishlab chiqarish, taqsimlash va iste’mol qilish jarayonlarida elektron hamda axborot- kommunikatsion texnologiyalarini keng joriy etishni ko‘zda tutadigan insonning xo‘jalik faoliyatini tadqiq etuvchi fandir

tomonidan qayd etilib boriladi. Mahfiy (yopiq) kalit orqali 
kelib 
tushgan 
pul 
mablag’lari 
tasdiqlanadi. 
Bu 
tranzaktsiyalarni amalga oshirish va umuman boshqa har 
bir tranzaktsiyani ishlov bergan xolda saqlab olish uchun
zamonaviy yuqori ko’rsatgichli parametrlarga ega bo’lgan 
(video karta ishlov berish tezligi va protsessor takt chastotasi 
o’ta yuqori bo’lgan) komp’yuterlar va tezkor internet aloqasi 
bo’lishi talab etiladi. 
Tranzaktsiyalarni amalga oshirish
19 
АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ 

---


Blokcheyn
— bu bir-biri bilan internet orqali bog‘langan ko‘plab 
kompyuterlarda bir vaqtning o‘zida saqlanuvchi taqsimlangan ma’lumotlar 
bazasidir. Uning nega kerakligini misol yordamida tushuntirish osonroq. AQSh 
dagi akangizga bank jo‘natmalari orqali 100 dollar yubordingiz deb tasavvur 
qiling. Jo‘natma shaklini to‘ldirganingizdan so‘ng, bank xodimi shahsiy 
hisobingizdan pulni yechib olib, uni halqaro o‘tkazmalar uchun bankning yagona 
hisobiga o‘tkazadi. Shundan so‘ng, boshqa xodim bu pullarni agent bankning 
hisobiga o‘tkazadi, u esa, o‘z navbatida, pullarni AQSh ga o‘tkazadi. U yerda 
o‘tkazmangiz aynan shu tahlit akangizning shaxsiy hisobiga tushadi. Jo‘natma 
davomida hech kim xatoga yo‘l qo‘ymagan bo‘lsa, uch kun o‘tib akangiz 97 
dollarni oladi (barcha banklarning komissionlari olinganidan so‘ng, albatta). 
Biroq eng qo‘rqinchlisi, shu uch kun ichida na siz, va na sizning akangiz, 
qolaversa, bankirlardan hech biri ayni vaqtda pullaringiz qayerda ekanligini va 
ularning hisobini kim yuritayotganligini bilmaydi.. 
Blokcheyn nima?
20 
АЮПОВ РАВШАН ХАМДАМОВИЧ 

---


Serverning kutilmaganda buzilib qolishi, bank xodimining insofsizligi yoki 
xakerlik hujumi uzoq surishtiruvlarning boshlanishiga sabab bo‘lishi mumkin. 
Ahir bu kabi hodisalar hisobingizdagi pullar bilan ham sodir bo‘lishi mumkin-
ku. Demak, siz har kuni tizimga umid qilasiz va bankingizga ishonasiz, bu esa 
katta muammo. Hozirda blokcheynlar asosan kriptovalyuta jo‘natmalari 
uchun foydalanilmoqda. Biroq shu bilan bir vaqtda u turli tashkilotlarning 
turli-tuman maqsadlarini amalga oshirish uchun ham faol joriy etilmoqda. 
Blokcheynning afzalligi uning shaffof, tezkor, soddaligi va qiymatida. Siz 
kriptovalyuta yoki biror-bir ma’lumotni blokcheyn orqali jo‘natgan 
bo‘lsangiz, bunday jo‘natma haqida ma’lumotni o‘zgartirish yoki 
qalbakilashtirishning umuman imkoni yo‘q. Chunki bu jarayon butun dunyo 
bo‘yicha yuz minglab kompyuterlar tomonidan tasdiqlanadi