Бургулаш ва портлатиш ишлари

Гидравлик бурғулаш. Бу усул қудуққа овоз тезлигидан тез юқори босимли сув хайдашга асослани, улар ёрдамида юмшоқ ва боғалнмаган грунт 8,0 м гача чуқурликда қазиш мумкин. Бу усулда қоя грунтларни ҳам бурғулаш тажрибаси олиб борилияпти.

Электр – гидравлик бурғулаш. Бу усул нам шароитда импулс разраядини ток занжирида ҳосил қилиши ҳисобига гдравлик уриш ҳосил булиш эвазига бурғуланади.

Портлатиб бурғулаш усули. Бу усулга қудуқга суюқ холда портловчи моддани вақти – вақти билан юбориб туриш, портлаб бурғиловчи машина қувури конуссимон учидан эса қаттиқ портловчи моддани 150200 грамдан соатига 2025 зараяд юборилади. Бу усулда  300 мм ва чуқурлиги 40 м ли қудуқ белгиланади.

Шпур ва қудуқлар кавлаш. Шпурлар кавлаш учун кўп ҳолларда пневматик отбойка болғаси (перфератор) ишлатилади. У далотали бурғулаш асбоби қўлланилади. Унда креставинали ва юлдизсимон бурғу ва қоплама қўлланилади.

Шпурлар:  45 мм ва чуқурлиги 2,5 метрли енгил қўл бурғу болғаси,  4775 мм ва чуқурлик 2,5 м дан ортиқ бўлса ўртача оғирликлдаги бурғу болғаси, агар кўрсатилганлар ундан ортиқ бўлса махсус аравага ўрнатилган енгил уч оёққа ўрнатилган бурғу болғачалар ёрдамида бурғуланади.
Ёнгил электрапаратлар ёрдамида эса  46 мм ва чуқурлиги 5 м гача бўлган турли қаттиқликдаги грунтларни бурғулаш мумкин. Унинг қирқиш қисми алмаштирувчан бўлиб.


Расм. 6.1. Чуқурлар бурғулашда ишлатиладиган жихоз ва асбоблар.
а-бурғилаш болғаси (перфератор); б-электр парма; в-коленкоит электр парма; г – бурғу головкаси шакллари; қўлда ишловчи иссиқлик ишловчи схемаси; д – бурғу – шгун; 1. конус симон учлик; 2. ёниш камераси; 3. ёнилғи қувурчаси; 4. шток; 5. кувур; 6. хово жумраги; 7. босим ўлчагич; 8. хаво резина ичаги; 9. ёқилғи жумраги; 10. ёнилғи резина ичаги; 11. редукцион клапан; 12. ёқилғи насоси; 13. ёқилғи баки; 14. парма; 15 қўл бурунинг умумий кўриниши; 16. желенок; 17. клапан.

Улар бурғулаш штангасига қотирилади. Қўлда ишлатиладиган электр парма (расм 6.1.б) да келтирилган. Колонкали электр парма (расм 6.1.в), тиргакли колонкага қотирилган бўлиб, автоматик узаткичи мавжуд. Парманинг ишчи органи бўлиб алмашувчан қирқгич ҳизмат қилади у парма шпиндели патронига ўрнайди. Бундай бурғулашда ҳосил бўлган (шлам) юмшаган грунт пармани тезлик билан кўтариш орқали амалга оширилади.

Термик усулда бурғулаш крисстал структурали ва қаттиқ жисмларни бурғулашда қўлланилади. Улар автомобил ёки тракторга ўрнатилиб, баoзида қўлда ишлатиладиган термик ишлатилади. Хатто қўлда ишлатилган термик бурғулашнинг мехнат унимдорлиги механик пармалашдан 1012 маротаба самаралироқ. Қўлда ишлатилган термик бурғу (расм 6.1.д)  30 мм бўлган металл қувур қоплама бўлиб, унинг ичига реактив горелка ўрнаган, ундан керосин сачраб туради. Термик бурғу сачратган олов харорати 18002000⁰С атрофида.
Агар бурғулаш учун юқори харорат керак бўлса, у холда кислород ўрнига сиқилган хаво юборилса харорат пасаяди. Иссиқ хароратдан майдаланган жинслар сиқилган хаво таoсирида юқорига отилиб чиқади.
Автомобил ёки трактор ўрнатилган термометр термобур ёрдамида  130 мм, чуқурлиги 8 метргача, қўлда ишлайдиган термик бурғу ёрдамида эса  60 мм, чуқурликни эса 1,52,0 метри етказиш мумкин.
Музлаган грунтларни буғулашда эса сиқилган иссиқ хаво ишлатиб, улар ёрдамида  5070 мм ва чуқурлиги 2 метр чуқурлар ҳосил қилиш мумкин.
Шпурларни қўлда бурғулаш юмшоқ грунтларни 5,0 метр чуқурликка кавлаш мумкин. Қўл парма учида турли алмашувчан учликлар ўрнатилади *парма, желенка в.хк. (pасм 6.1.е). Уларни тури: сочилувчан грунтлар, бир ёки икки лопастли грунтлар, боғланган грунтларда эса илон изи парма ёки желенка.

Қудуқларни бургулаш

Қудуқларни уриш, айлантириш ва титратиш йўли билан бурғуланади.