Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

MK = monetazitsiya koefitsienti 
M2 = pul agregati 
Taraqqiy etgan mamlakatlarda naqd pulsiz hisob-kitoblar 
tizimining 
rivojlanganligi 
naqd 
pullarga 
bo`lgan 
talabning 
kamayishiga olib keldi. Bu esa pul aylanmasi tarkibida naqdsiz yuqori 
va barqaror darajada saqlash imkonini beradi. 
TBS-KST-MKTS 
PM= 
 
PAT 
PM = pul massasi 
MKTS = muddati kelgan to`lovlar summasi 
TBS = tovarlar bahosi summasi 
KST = kreditga sotilgan tavorlar summasi 
PAT = Pul aylanmasi tarkibi 
Naqd pulsiz pul aylanishi – banklarda pul mablag’larini 
to`lovchilar va oluvchilarning hisobvaraqlari bo`yicha yozuvlar 
yordamida yoki o`zaro talablarni hisobga olish yo`li bilan amalga 
oshiriladigan pul aylanishidir. 
Naqdsiz pul aylanmasi quyidagi printsiplar asosida tashkil 
etiladi:
1. Naqdsiz pul aylanmasining me`yoriy huquqiy asoslarining 
mavjudligi. O`zbekistonda naqdsiz pul aylanmasining qonunchilik 
asoslari bo`lib quyidagilar hisoblanadi: 
-O`zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi 
-O`zbekiston Respublikasining Markaziy banki to`g’risidagi 
qonuni
-O`zbekiston Respublikasining banklar va bank faoliyati 
to`g’risidagi qonuni
2. Naqd pulsiz hisob kitoblarni asosan banklarda ochilgan hisob 
raqamlar orqali o`tkazilishi. 
Mijozlar hisob raqam ochishda banklarni erkin tanlash huquqiga 
ega. Barcha naqdsiz to`lovlar to`lovchining joriy hisob raqamidagi pul 
mablag’lari hisobidan amalga oshiriladi. 
Amaliyotda bir tijorat bankining mijozi ikkinchi bir tijorat 
bankining mijozi foydasiga naqd pulsiz to`lovni amalga oshiradi. Bir 
bankdan 2-bankka o`tayotgan to`lovlar banklarning Nostro vakillik 
raqamlari orqali o`tadi. Banklarning 2 turdagi nostro vakillik hisob 
raqamlari mavjud:

---

60