Buxoro davlat universiteti ijtimoiy- iqtisodiy fakulteti psixologiya ta

                                                 Uslubiy ko'rsatmalar 
Zalga  kirgan  bolalarni  tarbiyachi  kanat  oldida  to'xtatadi.  Avval  nima  qilish 
kerakligini  tushuntiradi,  avval  kanat  oldidan  yurib,  uni  hatlab  o'tish  mumkin 
emasligiga  bolalar  diqqatini  jalb  qiladi.  Shundan  keyin  u  bolalarni  barabanning 
aniq  qisqa  sadolari  ostida  o'z  ketidan  boshlaydi.  Bu  holatda  guruh  ikki  doira 
aylanadi.  Pedagog  bolalar  ketidan  boshqarib  boradi.To'xtagandan  keyin  kattalar 
bolalarni  doira  ichiga  qaratib,  kanatni  olib  tashlaydilar.  Ikki  va  yettinchi 
mashqlarni  1-mashg'ulot  uslubiy  ko'rsatmalarida  ko'rsatilgandek  bajariladi. 
Sakrash  harakatini  bajarayotganda  qo'llarni  belda  tutish  lozim.  Hamma 
mashqlarni  tarbiyachi  bolalar  bilan  birga  bajaradi.8-mashq  quyidagicha  olib 
boriladi.  O'tirgan  bolalar  oldidagi  pol  ustiga  eni  30-35  sm  va  uzunligi  2  metr 
bo'lgan taxta qo'yiladi. Tarbiyachi uni ustidan gavdani to'g'ri tutib, oyoqlarni juda 
baland ko'tarib bo'lmaydi, chunki bolalar taqlid qilaman deb qoqilib lat yeyishlari 
ham  mumkin.  Taxta  oxirida  tarbiyachi  taxtadan  oyoq  uchida,  oyoqlarni  biroz 
bukkan holda yumshoq sakraydi. Keyin kattalar ikki bolani turg'azib taxta oldiga 
olib  keladilar  va  o'rtalarida  interval  bilan  oldinma  ketin  taxtadan  yurgizadilar. 
Oxirida sakrash  oldidan  bolani qo'lini ushlab harakatlari  to'g'ri  chiqmagan bo'lsa 
ham,  maqtash  lozim.  Mashg'ulot  tez  o'tishi  uchun  bir  tarbiyachining  bolalarni 
doska  oldiga  keltirish  ikkinchisini  esa  sakrashda  yordam  berish  va  bolalarni 
joylariga  o'tkazib  turish  yaxshi  samara  beradi.  Skameyka  bo'ylab  qo'lda 
tirmashish  mashqini  bajarish  uchun  bolalar  oldiga  ketma-ket  ulangan  ikkita 
skameyka  qo'yiladi.  Birinchi  mashqni  ko'rsatishda  tarbiyachi  o'zi  yoki  yuqori 

---

86
 
 
darajada  tayyorlangan  boladan  foydalanish  mumkin.  Tirmashish  va  ikki  qo'llab 
skameykani  bir  vaqtning  o'zida  ushlashga  o'rganish  muhim.  Bunda  bosh  tepaga 
ko'tarilgan  bo'lish  lozim.  Kuchsizlangan  bolalarga  yordam  berish  maqsadida, 
ularning  belidan  ushlab,  tirmashishga  yordam  beriladi.  Bir  katta  bolani 
skameykaga  yotqazib  tirmashishga  ko'maklashayotgan  vaqtda,  ikkinchisi 
skameykaning  boshqa  tarafida bolani  o'zi  tomon  tirmashishiga da'vat qilib,  vaqti 
bilan kafti bilan skameykaga urib turishi mumkin. Mashg'ulot tezroq o'tishi uchun 
skameykada chirmashish mashqini bir vaqtning o'zida ikki bola bajarish mumkin, 
ya'ni biri mashqni tugatayotganda ikkinchisi uni bajarishni boshlaydi. Tarbiyachi 
uloqtirgan  koptok  ketidan  yugurish,  1-mashg'ulotning  uslubiy  ko'rsatmalarida 
berilgandek bajariladi. Mashqni bajarib bo'lgach bolalar tarbiyachi ko'tarib turgan 
setkaga  koptokni  solib,  joylariga  o'tiradilar.  Bu  mashqni  tugatgach  tarbiyachi 
signal  (baraban  ovozi)  berib  bolalarni  qo'zg'atadi  va  barabanning  aniq,  qisqa 
sadosi jo'rligida zal devori tomon boshlaydi. Joyga kelgach bolalarni zal tomonga 
qaratib,  to'xtadai.  Oldingi  mashg'ulotlardagi  singari,  bolalar  tinchlanib,  diqqatini 
tarbiyachiga  jamlagandan  keyin  qulog'ini  ko'rsatib,  “Eshiting!”  deydi.  Pedagog 
bolalarning  yon  tarafiga  turib  barabanni  baland  va  tez-tez  chala  boshlaydi. 
Tarbiyachi bolalar  signalni  tushunib  olishgandan so'ng,  o'z ketidan  bolalarni jalb 
qilib,  yugurishni  boshlaydi.  Devor  oldida  tarbiyachi  aylanib,  qo'llarini  keng 
yoyib, u tomon kelayotgan bolalarni quchog'iga oladi. 
Qarama-qarshi  devor  tomonga  guruh  bo'lib  yurish  harakatini  bajarish, 
oldingi  mashg'ulotlardagidek  o'tkaziladi.  Yurish  va  yugurish  signallarining 
tezligida  farq  qilish,  ammo  kuchining  bir  xilligi  juda  muhim  ahmiyatga  ega. 
Yugurish signallar tempida bo'lishi kerak. Barabanni chalishda bolalar signallarni 
ajrata olishlari uchun, bir xil tempni saqlab turish talab etiladi.