Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika kafedrasi

Kreativlikning  rivojlanish  davri  –  ma‟lum  kreativlik  sifatlarining  rivojlanishi 

yakuniga etgan qandaydir vaqt birligi. 

Kreativlikning 

rivojlanish  bosqichi 

– 

muayyan 

kreativlik 

sifatlarining rivojlanganlik darajasi 

Shunga ko‟ra  ma‟lum davr  va bosqichlarda pedagoglarda ham kreativlik sifatlari, 

ijodiy faoliyat malakalari rivojlanadi. 

Kreativ 

tafakkurga 

ega 

b o‟lajak    pedagoglar: 

boshqa 

bo‟lajak  

pedagoglarning  xayoliga  kelmagan  g‟oyalarni  bildiradi;  o‟zlarini  ifoda  etishning  o‟ziga 

xos  uslubini  tanlaydi;  ba‟zan  mavzu  aloqasi  yo‟q  yoki  g‟ayrioddiy  savollar  beradi; 

echimi  ochiq  qolgan  vazifalardan  zavqlanadi;  g‟oyalarni  aniq  dalillar  asosida 

muhokama  qilishni  afzal  ko‟radi;  muammoning  echimini  topishda  noan‟anaviy 

yondashuvni tanlaydi. 

- 

Shaxsga xos kreativlik sifatlari quyidagilar sanaladi: 

45

 

 

- 

Ijodiy yo‟nalganlik; 

- 

Mantiqiy fikrlash qobiliyati; 

- 

Eruditsiya (bilag‟onlik); 

- 

Boy tasavvurga egalik; 

- 

Ijodiy ta‟sirchanlik va tashabbuskorlik; 

- 

O‟z ijodkorligini to‟la-to‟kis namoyish etish; 

- 

Refleksiya qobiliyati; 

- 

Hissiyotga boylik; 

- 

Tavakkal qila olish qobiliyati; 

- 

Tafakkur tezligiga egalik; 

- 

Ichki sezgining rivojlanganligi; 

- 

O‟ziga  xos  (orginal)  g‟oyalarni  ilgari sura olish qobiliyati; 

- 

Innovatsion qobiliyatga egalik; 

- 

Yuksak badiiy qadriyatlarga egalik; 

- 

Mavjud tajriba va bilimlar asosida yangi qarorlarni qabul qilish malakasi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

46

 

 

                                            Umumiy xulosa: 

Kreativlik tushunchasi (lot.,  ing.  “create”  –  yaratish,  “creative”  yaratuvchi, 

ijodkor)  ingliz  tilidan  tarjima  qilganda  ijod  ma‟nosini  anglatadi.  Haqiqattan  esa 

yangi,  original  (o‟ziga  xos)  yanada  sayqallangan  moddiy  va  ma‟naviy 

bog‟liqliklarni yaratishdir.  

Kreativlikni:  ijodga  intilish,  hayotga  ijodiy  yondashish,  o‟ziga  doimiy 

tanqidiy nazar solish va tahlil etish deyish mumkin. Hozirgi zamon psixologiya va 

pedagogika lug‟atlariga asoslanib o‟qituvchining kreativligi deb uning fikrlaridagi 

sezgilaridagi,  muloqotdagi,  alohida  faoliyat  turidagi,  ijodiy  yondashish,  bilish 

darajasi deb ta‟riflash mumkin. 

O‟qituvchining  kreativligi,  bu  uning  qat‟iy,  chegaralangan  yoki  sust 

chegaralangan sharoitlarda har xil original g‟oyalarni izlab topish laoyiqatidir. 

“Kreativlik  otasi”  nomi  bilan  mashhur  Pol  Torrans  to‟rtta  kreativlik 

ko‟nikmasini  aniqlagan  (1987a).  Uning  olib  borgan  tadqiqotlari  shundan  dalolat 

beradiki,  mazkur  kreativ  ko‟nikmalarni shakllantirish va ularni baholash mumkin: 

1.  Ravonlik.  Ko‟plab  g‟oyalarni  o‟ylab  topish  ko‟nikmasi  ko‟p  degan  so‟zga 

asoslanadi. 

2. Moslashuvchanlik. 

Turli 

g‟oyalarni 

o‟ylab 

topish 

ko‟nikmasi 

o‟zgartirish  degan so‟zga asoslanadi. 

         3. O‟ziga  xoslik.  Boshqalarga  o‟xshamagan,  ajralib  turuvchi  g‟oyani  o‟ylab 

topish ko‟nikmasi noyob degan so‟zga asoslanadi. 

        4.Yaratuvchanlik.  G‟oyalarni  kengaytirish  ko‟nikmasi  qo‟shish  degan 

so‟zga  asoslanadi. Xorijliy  pedagoglar,  xususan,  Patti  Drapeauning  fikricha,  bir 

shaxsning,  ayniqsa,  o‟qituvchining  kreativligi  boshqa  (talaba)larni  ijodiy 

jarayonni tashkil etishga ruhlantiradi. 

“Kreativlik  yuqumlilik  xususiyatiga  egadir;  kreativ  bo‟lish  uchun  kishi 

ko‟proq  kreativ  insonlar  bilan  muloqot  qilishi  va  hamisha  izlanishda  bo‟lishi 

lozim.  Har  qanday  ko‟nikmani  shakllantirish  mumkin  bo‟lganiday,  kreativ 

fikrlash  qobiliyati  yoki  ko‟nikmasini  ham  rivojlantirish  mumkin.  Bu  bo‟lajak  

pedagoglarga  ham  taalluqli  bo‟lib,  kreativlik  ustida ishlash  bo‟lajak  pedagoglarga 

47

 

 

noodatiy  tarzda  fikrlashga  yordam  beradi.  Biroq,  bo‟lajak    pedagoglarni 

ruhlantirish  va  kreativ  bo‟lishga  undash  o‟qituvchining  qay  darajada  malakali 

ekanligiga  bog‟liq.  Kreativlik  bo‟yicha  olib  borilgan  tadqiqotlar  va  kreativlik 

nazariyachilarining  ishlari  bo‟lajak    pedagoglarda  kreativlik  ko‟nikmasini 

shakllantirishda  qo‟llanma  sifatida  xizmat  qiladi.  Bu  auditoriyadagi        muhit, 

bo‟lajak    pedagoglarda        fikrlash        tarzining        shakllanishi,  o‟qituvchining 

yondashuv va strategiyalari elementlarini o‟z ichiga oladi”. 

Bo‟lajak  pedagoglarda kreativlikni shakllantirish 

 

Bo‟lajak  pedagoglarda kreativlikni shakllantirish 

Bo‟lajak  

pedagoglarni ... 

- 

qiziqarli; 

- 

murakkab vazifalar; 

- 

aniq maqsad va vaqt bilan ta‟minlash 

Bo‟lajak  

pedagoglarga ... 

- 

kreativlik 

muvozanatsizlik  xissini

 

yuzaga  keltirishini anglatish; 

- 

bezovtalik  va  qo‟rquv  hissidan  xalos  bo‟lishga 

yordam  berish; 

- 

kreativ 

fikrlash 

ko‟nikmalarini 

boshqa 

ko‟nikmalar  bilan rivojlantirishga yordam berish; 

- 

“qutqarib”  qolish  emas,  balki  yo‟l  yo‟riq 

ko‟rsatish 

Bo‟lajak  

pedagoglarni ... 

- 

suhbatlar  orqali  rag‟batlantirish; 

- 

konstruktiv sharhlar bilan ta‟minlash; 

- 

yangi ko‟rsatmalar bilan tanishtirib borish 

Bo‟lajak 

pedagoglar ... 

- 

o‟zlarida    kreativlikning    boshqa    turlarini  

ham  rivojlantira olishlari; 

- 

guruhda ishlay olishlari; 

- 

hissiy  jihatdan  erkin  va  ijobiy  fikrlarga  ega 

bo‟lishlari  uchun  poydevor  bo‟ladigan  muhitni 

yaratish 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

48

 

 

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:

 

 

1.  O„zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi («Xalq so„zi» gazetasi, 1992 

yil 15 dekabr, 243 (494)-son; O„zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 

Axborotnomasi,  1994  y.,  1-son,  5-modda;  O„zbekiston  Respublikasi  Oliy 

Majlisining  Axborotnomasi,  2003  y.,  3-4-son,  27-modda;  O„zbekiston 

Respublikasi  Oliy  Majlisi  palatalarining  Axborotnomasi,  2011  y.,  12/1-

son, 343-modda; O„zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to„plami, 2007 

y., 15-son, 152-modda; 2008 y., 52-son, 510-modda; 2011 y., 16-son, 159-

modda; 2014 y., 16-son, 176-modda) 

2.  O„zbekiston  Respublikasining  qonuni  Ta‟lim  to„g„risida  (O„zbekiston 

Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 1997 y., 9-son, 225-modda; 

2013 y., 41-son, 543-modda)  

3.  O„zbekiston Respublikasining qonuni Kadrlar tayyorlash milliy dasturi 

to„g„risida  (O„zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  Axborotnomasi, 

1997 y.,11-12-son, 295-modda; O„zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari 

to„plami, 2007 y., 15-son, 150-modda; 2013 y., 41-son, 543-modda) 

4.  Karimov  I.A.  O„zbekistoning  o„z  istiqlol  va  taraqqiyot  yo„li.  –  T.: 

“O„zbekiston”, 1992. – B. 72 -74. 

5.  Karimov  I.A.  Tarixiy  xotirasiz  kelajak  yo„q.  Barkamol  avlod  orzusi.  –T.: 

“SHarq”, 1998. – 81 b. 

6.  Karimov  I.A.  YUksak  ma‟naviyat  –  engilmas  kuch.  –  T.:  “Ma‟naviyat”, 

2011. – 176 b. 

7.  Karimov  I.A.  YUksak  malakali  va  intellektual  rivojlangan  avlodni 

tarbiyalash  –  mamlakatni  barqaror  taraqqiy  ettirish  va  modernizatsiya 

qilishning eng muhim sharti. – Xalq so„zi – 2012. – 18 fevral. 

8.  Karimov I.A. Ona yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yo„lida xizmat 

qilish – eng oliy saodatdir – T.: “O‟zbekiston” NMIU, 2015. – 304 b.  

9.  Mirziyoyev  Sh.M.  O„zbekiston  Respublikasining  saylangan  Prezidenti 

Shavkat  Mirziyoyevning

 

O„zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasi  qabul 

49

 

 

qilinganining 24-yilligiga bag„ishlangan tantanali marosimdagi ma‟ruzasi. 

– O‟zbekiston ovozi. – 2016. – 8 dekabr.  

10. Mirziyoyev  Sh.M.  Ilm-fan  yutuqlari  –  taraqqiyoting  muhim  omili. 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoyev  30-dekabr  kuni 

mamlakatning  yetakchi  ilm-fan  namoyandalari  bilan  uchrashdi.  –  Xalq 

so’zi. – 2016. – 31 dekabr. 

11.  Drapeau  Patti.  Sparking  student  creativity  (practical  ways  to  promote 

innovative  thinking  and  problem  soving).  –  Alexandria  –  Virginia,  USA:  ASCD, 

2014.  

12. Muslimov N.A, Usmonboyeva M.H., Sayfurov D.M.,  

To`rayev  A.B.  “Innovatsion  ta`lim  texnologiyalari”  –  T.:  “Sano  standart” 

nashriyoti, 2015. -81-b. 

13.  Muslimov  N.A.  “Bo`lajak  kasb  ta`limi  o`qituvchilarini  kasbiy 

shakllantirish” /Monografiya. – T.: Fan, 2004. 

14.    Muslimov  N.A.  va  boshqalar.  “Kasb  ta`limi  o`qituvchilarining  kasbiy 

kompetentligini  shakllantirish  texnologiyasi”  /Monografiya.  –  T.:  “Fan  va 

texnologiya” nashriyoti, 2013. 

15.  Muslimov N.A., Inoyatev U.I., Usmonboyeva M., Inog`omova D.  

 “Pedagogika:  1000ta  savolga  1000ta  javob”  /  Metodik  qo`llanma  –T.:  Nizomiy 

nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti, 2012. – 193-b.  

        16.    Ro`ziyeva  D.,  Usmonboyeva  M.,  Holiqova  Z.  “Interfaol  metodlar: 

mohiyati va qo`llanilishi” / Metodik qo`llanma –T.: Nizomiy nomli DTPU, 2013.- 

115b. 

         17.  Sayidahmedov  N. “  Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya”.-  T.: 

Oliy pedagogika instituti, 2003. 

         18.  Sultonova  G.A.  “Pedagogik  mahorat”.  –  T.:  Nizomiy  nomidagi  TDPU, 

2005.       

         19. Toxtaxodjayeva M.X. “Pedagogika nazariyasi”/ OTM uchun darslik.- T.: 

“Iqtisod- moliya”, 2010.- 136-140-b. 

50

 

 

          20. Tolipov O`.Q., Usmonboyeva M. “Pedagogik texnologiyalarning tatbiqiy 

asoslari”. – T.: “Fan”, 2006. 

          21.  Tolipov  O`.Q.,  Usmonboyeva M. “  Pedagogik texnologiya: nazariya  va 

amliyot”. –T -.: “Fan”, 2005. 

          22. Turdiyeva M. “Oliy ta`lim muassasalari talabalrida pedagogik tafakkurni 

shakllantirish”.- T.: Nizomiy nomidagi TDPU, 2008.- 38-42-b. 

         23.  Fayzullayeva  N.  “Pedagogik  bilimlar  –  o`qituvchi  kasbiy  mahoratining 

nazariy asosi” / Uzluksiz ta`lim jurnali. – T.: 2006. 6- son. -102-b.   

24. Internet manbalari:  

 www.press-service.uz  

25. www.gov.uz  

26 . www.infocom.uz  

27. http://www.bank.uz/uz/publislVdoc.  

28. www.press-uz.info  

29. www.ziyonet.uz  

30. www.edu.uz  

31. www.pedagog.uz  

32. www.tdpu.uz  

 

 

 

 

 

 

 

 

51