Buxoro davlat universiteti raxmatullayeva f. M., Abdulloyev a. J., Giyazova n. B., Narzullayeva g. S

Xalqaro mehnat migratsiyasining ta'sirlari 
Ishchi kuchini import qiluvchi 
mamlakat (retsipient)
Ishchi kuchini eksport qiluvchi 
mamlakat («donor») 
Ijobiy 
1. Ishlab chiqarish xarajatlarini 
xorijiy ishchi kuchining past 
narxi 
bilan 
bog’liq 
kamaytirish natijasida milliy 
tovarlarning 
raqobatbardoshligini oshirish. 
1. Erkin 
konvertatsiya 
qilinadigan 
valyutaning 
mamlakatga 
oqib 
kelishi, 
ya’ni 
ishchi kuchi eksporti muhim 
manba hisoblanadi.

---

114 
2. Multiplikativ 
samara 
(mamlakatda xorijiy ishchi 
kuchi orqali ishlab chiqarish 
va ish bilan ta’minlashni 
mamlakatda rag'batlantirish). 
3. Ta'lim va kasbiy tayyorgarlik 
xarajatlarini tejash (malakali 
kadrlar import qilinganda). 
4. Ijtimoiy barqarorlikni saqlash 
(inqirozli ishsizlik sharoitida). 
5. Ijtimoiy dasturlarni yuqori 
darajada saqlash 
1. Mamlakatda ortiqcha mehnat 
resurslari 
va 
ijtimoiy 
keskinlikning 
bosimini 
kamaytirish.
2. Mamlakat 
uchun 
ishchi 
kuchini ng yangi professional 
ko’nikmalarga 
bepul 
o’rganishi, mehnatni tashkil 
etishning ilg'or yo’llari bilan 
tanishib kelishi va h. k. 
3. Yangi 
ish 
o'rinlarini 
yaratishga qaratilgan donor 
mamlakatlarning 
ijtimoiy-
iqtisodiy 
dasturlarini 
moliyalashtirishda 
xalqaro 
iqtisodiy tashkilotlar va qabul 
qiluvchi 
mamlakatlarning 
ishtiroki 
Salbiy 
1. Milliy 
mehnat 
bozorida 
vaziyatning keskinlashuvi. 
2. Mehnat bozorida taklifning 
o'sishi natijasida ishchi kuchi, 
shu jumladan, milliy ishchi 
kuchi narxining pasayishiga 
moyilligi kuchaymoqda. 
3. Mahalliy aholi va muhojirlar 
o'rtasida milliy va axloqiy 
nizolarni keltirib chiqarish 
1. Mehnatga layoqatli yoshdagi 
mehnat resurslarining bir 
qismini yo'qotishning 
iqtisodiy zarari va natijada 
aholining yosh tarkibiining 
qarishi. 
2. Emigrantlarni umumiy ta'lim 
va kasbiy tayyorgarligi 
xarajatlarini yo’qotish 
3. «Aqlning 
oqib 
ketishi» 
milliy iqtisodiyotga juda ker
ak bo’lgan 
malakali kadrlarning ketib qol
ishidir.
Muhojirlar moliya sohasiga o'z hissasini qo'shib, soliqlarni 
to'laydilar va daromadlarining taxminan 85 foizini qabul qiluvchi 

---

115 
mamlakatlar iqtisodiyotiga kiritadilar. Qolgan 15% foiz daromadlari 
pul o'tkazmalari orqali o’z yurtlariga yuboriladi
1
. 2018 yilda dunyoda 
mehnat migratsiyasi tufayli olingan pul o'tkazmalari miqdori 689 
milliard dollarni tashkil etib, pul o'tkazmalari hajmi 2017 yilda 633 
milliard AQSh dollariga nisbatan 9 foizga oshdi.
2
.
2018 yilda Hindiston, Xitoy, Meksika, Filippin va Misr pul 
o’tkazmalarini qabul qiluvchi mamlakatlarning birinchi beshtaligiga 
kirgan bo’lib, Hindiston va Xitoyda ichki pul o'tkazmalarining umumiy 
miqdori har bir mamlakat uchun 67 milliard AQSh dollaridan oshdi. 
(11.4-jadval) Biroq, pul o’tkazmalarining mamlakat yalpi ichki 
mahsulotidagi 
ulushiga 
ko’ra 
pul 
o'tkazmalarini 
oluvchi 
mamlakatlarning birinchi beshligiga Tonga (35,2%), Qirg'iziston 
(33,6%), Tojikiston (31%), Gaiti (30,7%) va Nepal (28%) kiradi. 
11.4- jadval