Buxoro davlat universitetining bioS-20 guruh talabasi Ro`zimurodov Xo`janazarning

Immun tizimi tarkibiga organizmga tashqi muhitdan kiruvchi va organizmda hosil
bo'luvchi yot hujayra va moddalardan himoya qiluvchi a’zo va to'qimalar kiradi.
Bu a’zolar limfoid to'qimalardan iborat bo'lib, ular immunokompetent hujayralar,
limfotsitlar va plazmotsitlar ishlab chiqaradi.Immun tizimi a’zolariga suyak iligi,
ayrisimon bez, limfa tuguni, hazm va nafas a’zolari tizimida joylashgan limfoid
to'qimalar (murtaklar, chuvalchangsimon o'simta va yonbosh ichak limfatik
follikula to'plami hamda yakka holdagi follikulalar kiradi. Bu a’zolar vazifasiga
qarab markaziy va periferik qismlaiga bo'linadi. Tizimning markaziy a’zolariga
ayrisimon bez va suyak iligi, ba’zi ma’lumotlaiga ko'ra chuvalchangsimon o'simta
va yonbosh ichakning limfatik follikula to'plamlari kiradi. Tizimning periferik
a’zolariga: murtaklar, hazm va nafas a’zolari devorida joylashgan yakka holdagi
follikulalar va taloq kiradi.Suyak iligi qon va immun tizimining barcha
hujayralarini hosil qiluvchi o'zak hujayralari manbayidir. O'zak hujayralari suyak
iligidan qonga o'tadi va immun tizimining boshqa markaziy a’zolariga
boradi.Ayrisimon bezning o'zak hujayralarida T-limfotsitlar ishlab chiqarilib, qon
bilan birga timusga bog'liq bo'lgan limfa tugunining parakortikal qismi, taloqning
limfoid tugunlarining periarterial qismiga kiradi va hujayra immuniteti hosil
bo'lishini ta’minlaydi. Qolgan a’zolarda B-limfotsitlar ishlab chiqariladi va immun
tizimining periferik qismiga: murtaklar, hazm va nafas a’zolari devorida
joylashgan yakka holdagi follikulalar, limfa tugunining limfoid tugunchalari,
taloqning limfoid tugunchalarining periarterial qismidan tashqari qismlariga
kiradi va gumoral immunitet vazifasini bajaradi. Immuntizimining periferik
a’zolari vazifasi markaziy a’zolar ta’sirida bo'ladi.T- va B- limfotsitlar yuzasida
oiganizmda immun reaksiyalar chaqimvchi antigenlami sezuvchi retseptoriari
bor. Immun reaksiyalami bajaruvchi hujayralami immunokompetent hujayralar
(immunositlar) deb ataladi. Immun tizimi a’zolari oiganizmda ma’lum bir
sohalarda: mikrooiganizmlar va yot moddalaming o'tishi mumkin bo'lgan
joylarda joylashib, limfoid to'qima bo'lgan himoya zonalarini — filtrlami hosil
qiladi. Pirogov Valdeyer halqasini hosil qilgan murtaklarning limfoid to'qimasi bir
tomondan og'iz va burun bo'shlig'i, ikkinchi tomondan halqum va hiqildoq
o'rtasida joylashgan. Yonbosh ichakning oxiigi qismida joylashgan limfatik
follikulalar to'plami yonbosh ichakni ko'richakka o'tish joyida joylashgan.
Chuvalchangsimon o'simtaning limfoid tugunchalari esa ichakning ikki xil
muhitiga yaqin joylashgan. Hazm va nafas a’zolari devoridagi yakka holdagi
follikulalar tashqi muhit bilan oiganizm chegarasini nazorat qiladi. Ko'p sonli limfa
tugunlari esa limfani to'qima va a’zolardan vena tizimiga o'tish yo'lida
joylashgan.Immun tizimi a’zolarining xususiyatlaridan biri shundan iboratki, ular
taraqqiyotda erta paydo bo'lib, yangi tug'ilgan chaqaloqda yetilgan bo'ladi. Ular
bolalik va o'smirlik davrlarida, ya’ni organizmning tiklanish, o'sish va uning
himoya tizimlarining hosil bo'lish davrida tez o'sadi. Odamda immun tizimi
a’zolarining umumiy massasi (ilikdan tashqari) 1,5—2 kg.
Xulosa qilib aytganda.Limfa tarkibida turli xil moddalar, jumladan oqsillar,
tuzlar, glyukoza, yog'lar, suv va oq qon hujayralari mavjud. Qondan farqli
o'laroq, limfa odatda qizil qon hujayralarini o'z ichiga olmaydi.Limfa tarkibi
tanadan kelib chiqqan joyiga qarab turlicha o'zgaradi. Qo'l va oyoqlarning limfa
tomirlarida limfa kristalli va uning kimyoviy tarkibi qon plazmasiga o'xshashdir.
Biroq, limfa plazmadan farq qiladi, chunki u tarkibida oz miqdordagi protein
mavjud.Ichakdagi limfa tashqi ko'rinishida oq rangga ega, chunki u ovqatdan
so'rilgan yog' kislotalari mavjud. Limfa va yog'ning bu aralashmasi deb
nomlanadi. Ichak atrofida lakteal tomirlar deb nomlangan maxsus limfa tomirlari
mavjud bo'lib, ular yig'ish uchun javobgardir. Limfa limfa tomirlari orqali oqadi va
limfa tugunlari orqali o'tadi. Inson tanasida tanaga bo'rtib chiqqan va strategik
tarzda tarqalgan mayda loviya shaklidagi 600 tagacha limfa tugunlari
mavjud.Limfa tugunlari limfa tarkibiga kiradigan tanaga zararli bo'lgan
bakteriyalar, saraton hujayralari va boshqa mumkin bo'lgan moddalarni filtrlash
uchun javobgardir. Limfa o'zgarishi limfa saratoniga olib kelishi mumkin.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
1.