Buxoro Davlat Universitetining Tabiiy fanlar fakulteti 2-1eko 22-guruh Ekologiya asoslari fani Tayyoraladi: Nabijonova Mavluda Mavzu: Suksessiya hodisasi va jarayonlari ularning tabiatdagi o’rni Reja

Buxoro Davlat Universitetining
Tabiiy fanlar fakulteti 2-1EKO 22-guruh Ekologiya asoslari fani
Tayyoraladi:
Nabijonova Mavluda
Mavzu: Suksessiya hodisasi va jarayonlari ularning tabiatdagi o’rni
Reja:
1. Suksessiya nima
2. Suksessiya tarixi
Suksessiya ( lot. succesio - uzluksizlik, meros) - atrof-muhitning ma'lum bir hududida vaqt o'tishi bilan bir biologik jamoaning ( fitotsenoz , mikroblar jamoasi va boshqalar) ikkinchisiga doimiy tabiiy o'zgarishi . tabiiy omillarning (shu jumladan ichki kuchlarning) ta'siri yoki ta'sir qiluvchi shaxs.
Suksessiya nazariyasi dastlab geobotaniklar tomonidan ishlab chiqilgan bo'lsa, keyinchalik boshqa ekologlar undan keng foydalana boshladilar . Suksessiya nazariyasini birinchilardan boʻlib F. Klements (1874—1945) yaratgan va uni V. N. Sukachev (1880—1967), soʻngra S. M. Razumovskiy (1929—1983) ishlab chiqqan.
Bu atama F. Klements tomonidan vaqt o'tishi bilan bir-birini almashtiradigan, ketma-ket ketma-ketlikni (seriyani) tashkil etuvchi jamoalarga ishora qilish uchun kiritilgan , bu erda har bir oldingi bosqich ( seriyaviy jamoa ) keyingisining rivojlanishi uchun shart-sharoitlarni tashkil qiladi.
Agar bu holda yangi ketma-ketlikni keltirib chiqaradigan hodisalar ro'y bermasa, u holda seriya ushbu ekologik omillar ostida muvozanatli almashinuvga ega bo'lgan nisbatan barqaror jamoa bilan tugaydi. 

• F. Klements jamoaning bunday avjini deb atadi . Klements-Razumovskiy ma'nosida avj nuqtasining yagona belgisi - o'zgarish uchun ichki sabablarning yo'qligi. Jamiyatning mavjud bo'lish vaqti hech qanday holatda belgilardan biri bo'lishi mumkin emas.

• Klements tomonidan kiritilgan atamalar keng qo'llanilsa-da, ikkita tub farqli paradigma mavjud bo'lib, ularda bu atamalarning ma'nosi boshqacha: kontinualizm va strukturalizm 

Strukturalizm tarafdorlari Klements nazariyasini ishlab chiqadilar, kontinualizm tarafdorlari jamoalar va voqelik voqeligini printsipial jihatdan rad etadilar, ularni tasodifiy hodisa va jarayonlar (poliklimaks, klimaks-kontinuum) deb hisoblaydilar.
Bu holda ekotizimda sodir bo'ladigan jarayonlar tasodifiy duch kelgan turlarning o'zaro ta'siri va abiotik muhitga soddalashtirilgan .
Kontinualizm paradigmasini birinchi marta sovet geobotanisti L. G. Ramenskiy [1] ( 1884 ) ishlab chiqqan.- 1953 ) va mustaqil ravishda amerikalik geobotanik G. Glison [2] ( 1882 - 1975 ) tomonidan.
Tabiatda suksessiyalarning o’lchami turli darajada bo’ladi. Xatto eng barqaror ekosistemalarda ham ko’p mahalliy, ya’ni ekosistemaning ma’lum qismlarida ko’p miqdorda suksessiyalar yuzaga kelib turadi. Bu suksessiyalar ekosistemaning murakkab tuzilishini ta’minlab turadi.
Suksessiyali almashinuvning ikki asosiy tipi farq qilinadi.
;
1) Ham aftotrof ham geterotrof organizmlar ishtirokidagi suksissiya;
2) Faqat geterotrof organizmlar ishtirokidagi suksessiya.
Ikkinchi tip suksessiya organik moddalar zaxirasi oldindan to’plangan yoki doimo kelib turadigan sharoitlardagina yuzaga chiqishi mumkin. Masalan, organik moddalar bilan kuchli ifloslangan suv xavzalarida, chiriyotgan o’simlik qoldiqlari to’plangan joylarda va h.o.
O’simlik qoplami almashinishi bilan bog’liq suksessiyalar birlamchi va ikkilamchi bo’lishi mumkin. Birlamchi suksessiyalar hayot xali yo’q joylarda boshlanadi. Masalan, koyalarda, jarliklarda, kumliklarda va h.o.
Bunday maydonlarda dastlab lishayniklar va moxlar paydo bo’ladi, keyin turli mayda hayvonlar to’planadi. Tuproq yuzaga kelib yuqori o’simliklar uchun sharoit yaratiladi.
Suksessiya jarayoni bir necha bosqichlardan iborat bo’ladi:
1. Hayot bilan band bo’lmagan joyning yuzaga kelishi.
2. Bu yerga organizmlarning ko’chib o’tishi.
3. Bu organizmlarning shu yerda yashab ketishi.
4. Turlar o’rtasida raqobatning yuzaga kelishi va ayrim turlarning siqib chiqarilishi.
5. Tirik organizmlar tomonidan yashash muhitining o’zgartirilishi, asta-sekinlik bilan sharoitning va munosabatlarning barqarorlashuvi.
E’tiboringiz
uchun rahmat!