Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

■S 
m atritsali.
72

---

Chiziqli tuzilma boshqaruv tuzilm asining eng k o ‘p tarqalgan turi b o ‘lib, 
unga k o 'ra boshqaruvning har b ir b o 'g 'in i o 'zid an yuqori turuvchi faqat bitta 
boshqarm aga ega b o 'lad i va barcha m asalalar bitta aloqa kanali orqali hal etiladi. 
Sunday tuzilm ada boshqaruv b o 'g 'in la ri tizim i to'lalig ich a ishlab chiqarish 
b o 'g 'in la ri tizim i bilan m os tushadi. H ar b ir ishlab chiqarish jam oasi tepasida 
rahbar turadi v a korxona xodim lari unga bevosita bo'ysunadilar. Barcha boshqaruv 
vazifalari rahbar q o 'lid a m ujassam lanadi.
Boshqaruvning chiziqli tuzilm asi hal qilinayotgan m asalalar ko'lam i 
unchalik katta b o 'lm ag an id a sam araliroq b o 'lad i. SHu sababli bunday tuzilm adan 
asosansscx, ishlab chiqarish uchastkalari va kichik korxonalarni boshqarishda 
foydalaniladi. Bunday tuzilm aning quyidagi afzalliklari mavjud:
S  
boshqaruvning har b ir b o 'g 'in i uchun rahbar tayinlashning nisbatan 
osonligi;
•S 
boshqaruv qarorlarini tayyorlash va bajarishning tezkor (operativ) 
am alga oshirilishi;
S  
boshqaruv vazifalarini bajarishning nisbatan osonligi.
Biroq boshqaruvning bu tizim ida bir qancha kam chiliklar ham m avjud b o 'lib , 
ularning asosiylari gorizontal aloqalam ing tarqoqligi, boshqaruvdagi haddan 
tashqari 
qattiqlik va ishlab chiqarishning diversifikatsiyasi 
sharoitlaridagi 
cheklangan im koniyatlarida nam oyon b o 'lad i.
Boshqaruvning chiziqli tizim i quyidagi hollarda qo'llanadi:
■S 
xodim lar soni 300-500 kishini tashkil qiluvchi ham da predm etli va 
texnologik ixtisoslashuv darajasi yuqori korxonalarda (m etallga ishlov berish, 
yarim tayyor m ahsulot ishlab chiqarish, y ig 'ish , bir turdagi xizm at k o 'rsatish va 
hokazo);
S  
m ahalliy sanoat korxonalarida (m asalan, y o g 'o ch n i qayta ishlash, 
m ahalliy xom ashyodan m ahsulot tayyorlash va hokazo).
Boshqaruvning m azkur tuzilm asi tavsifini q o 'y id ag i chizm a shaklida 
ko'rsatish m um kin:
B oshqaruvning funksional tuzilm asi uchun boshqaruv va o b ’yekt vazifalari 
bo'y ich a boshqaruv yacheykalari yaratish tavsiflidir. Bu yacheykalar bajarilishi 
shart b o 'lg an qarorlarni boshqaruvning quyi po g 'o n asig a yoki bevosita ishlab 
chiqarish b o 'g 'in la rig a etkazib beradi. D em ak, boshqaruv vazifalar b o 'y ich a 
taqsim lanadi va funksional b o 'g 'in la r tom onidan am alga oshiriladi, ular tom onidan 
tayyorlanuvchi boshqaruv qarorlari esa bajaruvchilarga kesishuvchan aloqa 
kanallari b o 'y ic h a etkaziladi. B oshqaruvning funksional tuzilm asiga m isol qilib 
bosh m utaxassislam ing, y a ’ni bosh iqtisodchi, bosh m exanik, bosh texnolog, bosh 
metallurgy bosh konstruktor x izm atlari(b o iim lari, guruhlari), shuningdek, korxona 
bosh buxgalteriyasini k o 'rsatish mum kin.
73

---

Korxona maqsadi, 
foyda, rivojlanish
Bosh m enejer
Boshqarish organi - yuridik 
b o 'lim
Rahbar
Buxgalteriya hisobi
A xborot bilan ta'minlash
Bosh hisobchi
A xborot markazi
5. Ijt.savollar 
bo'yicha 
o ‘rinbosar
4. Ishlab chiqa 
rish b o'yicha 
o'rinbosar
1. Marketing 
bo'yicha 
o'rinbosar
3.Tijorat
direktor
2. Texnik 
direktor
Mahsulotni 
sotishni va 
i/eh ni tash-kil 
qilish
Ijtim oiy ri­
vojlanish atrof 
m uhitni mu 
hofaza qilish
Strategiya
shakllanishi
bozorning
kengayishi
Rcsurslardan 
tejamli 
foydalanish, 
moliya, reja
Sifatni 
oshirish, i/ch 
ni rivoj- 
lantirish