Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

4 .3 . Y a n g i k o r x o n a n in g ta sh k il e tilish i va u n i h u q u q iy r a sm iy la sh tir ish .
K o rx o n a n i tu g a tish va q a y ta ta sh k il q ilish .
Q ayd etish joizki, 2016 yildan tadbirkorlik su b ’yektlariga 16 turdagi davlat 
xizm atlari ko'rsatish n in g “ Y agona darcha” tam oyiliga asoslangan yangi ochiq 
m exanizm ining jo riy etilishi bois, bugungi kunda tadbirkorlar turli ruxsatnom alam i 
“Y agona darcha” m arkazlari orqali ortiqcha byurokratik to 's iq la r va ovaragarchilik 
rasm iylashtirish im koniga ega b o ’ldilar.
K orxonani tashkil qilish 2017 yil 9 fevraldagi V azirlar M ahkam asining 66 
sonli qaroriga asosan 2 bosqichda am alga oshiriladi, 30 daqiqa (PF-2646 asosan - 
28 oktyabr 2016 yil).
H ozirgi kunda respublikam izda tadbirkorlik sub'yektlarini davlat ro ’yxatidan 
o 'tk azish va hisobga q o 'y ish tartibini tubdan takom illashtirish b o ’yicha chora - 
tadbirlar am alga oshirilm oqda. U nga asosan tadbirkorlik sub'yektlarini davlat 
ro 'y x atid an o 'tk azish va hisobga q o 'y ish n i avtom atlashtirilgan tizim ini jo riy etish, 
shuningdek, 2017 yil 1 apreldan boshlab tadbirkorlik sub'yektlarini davlat 
ro 'y x atid an O 'zbekiston R espublikasi D avlat interaktiv xizm atlari yagona portaliga 
integratsiyalashgan Internet tarm og’idagi tizim orqali kechayu - kunduz o 'tk azish
va hisobga q o 'y ish jo riy qilindi.
2 ta 
xujjat: ariza, ta 's is hujjatlari, faqat ariza 
- yakka tartibdagi 
tadbirkorlar(Y A TT ) uchun m y.gov.uz - avtom atlashtirilgan tizim orqali o 'z i 
registratsiya qilishi mum kin.
2018 yil 1 yanvardan boshlab “Y agona darcha” m arkazlari orqali taqdim
etiladigan litsenziya va ruxsatnom alam i q o g ’oz shaklidagi m axsus blankalarda 
m ajburiy rasm iylashtirish talabi bekor qilindi.
Iqtisodiyotning jadal rivojlanishi va ishlab chiqarish kuchlarining o'sishi 
faoliyat yuritayotgan korxonalardan tashqari, yangi korxonalam i tashkil qilish va 
ishga tushirishga tayanadi. B unday qadam iqtisodiy jih atd an m aqbullikka, resurslar 
im koniyati va korxona m ahsulotlariga b o ‘lgan talabga asoslanadi. B iron-bir 
m ahsulotning taqchilligi yoki um um an y o ‘q b o 'lish i ham, yangi korxona yoki 
ishlab chiqarishni tashkil qilishga sabab b o 'lish i mum kin.
Y angi korxonani tashkil qilish quyidagi tashkiliy tam oyillar asosida am alga 
oshiriladi:
-
korxonani tashkil qilish fikrining paydo boMishi;
-
korxona ta ’sischilarini tanlash;
ta k lif qilinayotgan m ahsulotga bozordagi talabni o ‘rganish;
-
korxona N izom jam g 'arm asin i tuzish uchun m oliya m anbalarini 
aniqlash;
-
korxonaning ta ’sis hujjatlari va biznes-rejasini tayyorlash;
56

---

-
davlat ro'yxatidan o 'tish ;
-
rnuhr, shtam p va boshqa rekvizitlam i tayyorlash;
-
soliq idoralarida ro'yxatdan o 'tish .
0 ‘zbekiston 
R espublikasining 
“0 ‘zbekiston 
R espublikasida 
korxonalar 
t0 ‘g ‘risida”gi qonuniga asosan, korxonalar m ulk egasi (egalari) yoki u (ular) 
tayinlagan vakillik idorasi, m ehnat jam oasi yoki ta ’sischilar guruhining qarori 
b o 'y ich a belgilangan qonun-qoidalarga asosan tashkil qilinishi mum kin.
Shuningdek, korxonalar agar korxona m ulki egasi yoki u tayinlagan vakillik 
idorasining roziligi b o 'lsa, faoliyat yuritayotgan korxona tarkibidan bir yoki bir 
necha tarkibiy b o'linm alarni, ushbu b o iin m a la m in g m ehnat jam oalari tashabbusiga 
ko ‘ra, ajratib chiqarish natijasida ham tashkil topishi m um kin.
K orxona jo riy va hisob-kitob raqam lari ochish va ular to 'g 'risid a g i holatlam i 
tasdiqlash huquqiga ega b o ig a n , m ustaqil huquqiy shaxs m aqom idagi sh o “ ba 
korxonalari, filiallar, vakolatxonalar, b o ii m va boshqa tashkiliy b o ‘linm alam i 
tashkil qilishi m um kin.
K orxona qonun hujjatlarida belgilab q o 'y ilg an tartibda m axsus davlat 
idoralarida ro 'y x atg a olingan kundan boshlab tashkil qilingan hisoblanadi va 
huquqiy shaxs m aqom iga ega b o ia d i.
Korxonani tashkil qilishdan tashqari, uning m oliyaviy barqarorligi va 
sam arali faoliyatini ta ’m inlash, bozor m unosabatlari va raqobatchilik sharoitlarida 
ju d a m uhim dir. A m aliyotdan k o 'rin ib turibdiki, bu qoidalarga rioya qilm aslik 
natijasida korxonani tashkil qilishga ketgan barcha s a ’y-harakatlar o 'zin i oqlam aydi 
ham da ijtim oiy ishlab chiqarish rivojlanishining m ikro va m akroiqtisodiy 
ko'rsatkichlariga salbiy ta ’sir ko'rsatadi. Y a ’ni m oliyaviy jihatdan barqaror 
b o ‘lm agan korxonalar endi tashkil qilingan yoki faoliyat yuritayotganligidan 
q a t’inazar, bankrot korxonalar hisoblanadi.
Yangi korxona tashkil qilishdan asosan quyidagi m aqsadlar ko'zlanadi: