Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

Km +K ma 
£> 
= — ----- — -100;
K„n,
bu yerda: 
K„, - m ashinada bajariladigan operatsiyalar m iqdori;
Km q - m ashina-qo’lda bajariladigan operatsiyalar m iqdori;
K„m - um um iy operatsiyalar miqdori.
Ish jo y i h a q id a tu sh u n c h a va uni ta sn ifla sh . 
M ehnatni taqsim lash va 
kooperasiyalashning turli shakllarida ishni sam arali va yuqori unum li olib borish 
uchun ish jo y lam i to ’g ’ri tashkil etish va xizm at k o ’rsatish kerak. Ish jo y i -bu 
ishlab chiqarish m aydonini chegaralangan uchastkasi b o ’lib, ishchi yoki ishchilar 
brigadasiga biriktirib, tegishli m ehnat vositalari bilan ta ’m inlangan v a m uayyan 
ishni bajariladigan ishlab chiqarish m aydonini bir qism i hisoblanadi Ish jo y i har 
qanday ishlab chiqarish va m ehnat jarayonining birinchi b o ’g ’ini b o ’lib, ish joyida 
ishlab chiqarish jarayoni uch elem entining barchasi - m ehnat buyum lari, m ehnat 
vositalari va ishchi kuchini birlashtirish natijasida m ehnat m ahsulotlari ishlab 
chiqariladi. Shuning uchun ish jo y in i to ’g ’ri tashkil etishga katta e ’tibor beriladi. 
Ish joyini tasniflashni quyidagi turlari m avjud: 1. M ehnat sharoiti b o ’yicha -
normal va o g ’ir. 2. Kasb b o ’yicha-bir xil va bir necha xil. 3. B ajaruvchilar soni 
b o ’yicha - yakka (indvidual,jam oa.) 4. U skunalar soni b o ’yicha - bir stanokli, ko ’p 
stanoqli. Ish o ’rinlari qanchalik xilm a-xil b o ’lm asin, ular qanday turkum va 
guruhlarga b o ’linm asin, ish o ’rinlarini tashkil etish uchun um um iy, m a ’m uriy 
talablar ham m avjud. B u talablar ish jo y in i tashkil etish, attestasiyalash, 
reJalashtirish va rasionallashtirish hisoblanadi. Ish jo y in i tashkil etish deganda 
m ehnat buyum lari va m ehnat vositalari bilan jihozlash, ularni joylashishi, ish joyiga
91

---

xizm at k o ’rsatish va attestasiyalash va rejalashtirish b o ’yicha tadbirlam i o ’tkazish 
tushuniladi. Ish joyini tashkil etish quyidagi elem entlardan iborat:
-Ish jo y in i m aqsadga m uvofiq texnik jihozlash.
- M ehnat vositalari bilan ta ’minlash.
- Ish joyiga o ’z vaqtida va yuqori sifatli xizm at k o ’rsatish.
- M ehnat sharoitini ta ’minlash.
Ish jo y in i planirovka qilishda esa m ehnat harakatlarini kam ayishi, ishlab 
chiqarish jarayonini soddalashtirishi, ishchilar toliqishini kam aytirishga erishiladi. 
K o ’p agregatli xizm at k o ’rsatishda ish joyidagi agregatlar bir-biriga yaqin b o ’lishi, 
u lar k o ’zga tashlanishi m aqsadga m uvofiq b o ’ladi Ish jo y ig a xizm at k o ’rsatish va 
uni ta ’m inlash to ’g ’ri tashkil etishni asosi hisoblanadi. Ish joyini norm al sharoiti 
um um iy tozalik va tartibli b o ’lishidan kelib chiqadi. Ish jo y i zonasidagi asosiy va 
yordam chi uskunalam i joylashtirish tizim i ish joyini planirovkasi hisoblanadi. Ish 
jo y in i to ’g ’ri planirovkasi m ehnat sam aradorligini oshirishga va ish vaqtidagi 
y o ’qotishlam i oldini olish uchun xizm at qiladi.