Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

Boshqarish usullari - bu rahbar xodim lam ing asosiy boshqarish usullari va 
m exanizm lari b o 'lib har qanday ishlab chiqarish sam aradorligi, natijalarini shu 
usullardan oqilona foydalanishga har tom onlam a b o g ’liqdir. Z am onaviy boshqarish 
usullari iqtisodiy faoliyatda m uhim o 'rin n i tutib, quyidagilar asosida ish olib 
boradi:
1. Iqtisodiy boshqarish usuli.
2. Tashkiliy-ma 'muriy usuli.
3.Ijtim oiy-psixologik usul.
4.Ma 'naviy та 'rifiy usul.
5. Huquqiy usul.
6.Kibernetik usul.
1.Iqtisodiy boshqarish usuli quyidagi tizim lam i o 'z ichiga oladi: maqsadli 
rejalashtirish, iqtisodiy tahlil, m oliya, kredit, foyda, qiym at, baho.
2.T ashkiliy m a ’m uriy usul - bunda korxona va tashkilotni bajaradigan qonun 
va qarorlam i qanday tashkil etishini aniq yo'n alish lard a k o 'rish m um kin.
3 .Ijtim oiy psixologik usul - bunda ijtim oiy rejalar, ijtim oiy him oyalash, 
m oddiy va m a’naviy ra g ’batlantirish.
4 .M a ’naviy usul - ta ’lim tarbiya, m ehnat va bozor m adaniyati, urf-odatlar, 
odob norm alari, insoniylik, birlik va xokozalar. Ishlab chiqarishni boshqarish 
o b ’yektiv om illarga b o g ’liq bo 'lm asd an , m a ’lum darajada su b ’ektiv, y a ’ni sotsial- 
psixologik om illarga ham b o g ’liq b o 'lib , ishlab chiqarishni boshqarish sistem asiga 
•qtisodiy usullar bilan b ir qatorda ijtim oiy-psixologik usullar ham kiradi.
H ar bir ishlab chiqarish jam oasida ikki turli m unosabatlar, y a ’ni 1.ishlab 
chiqarish bilan b o g 'liq b o 'lg an m unosabatlar (reja b o 'y ich a ishni bajarish, 
m ehnatni tashkil etish, texnologik intizom v a xokozo) va xodim larga ijobiy yoki

---

salbiy ta ’sir ko'rsatuvchi psixologik iqlim ni belgilovchi jam o a a ’zolari o 'rtasidagi 
m unosabatlar, (bir-birlarini yoqtirish, hurm at qilish). Ijtim oiy-psixologik usul 
ishlab chiqarish jam o a o'rtasid a, jam o a bilan rahbarlar o'rtasid a, o 'z a ro xodim lar 
o 'rtasid a o 'rto q lik va o 'z a ro yordam vaziyatlarni yaratishni ko'zlaydi.
Bu usul insonlam i psixologik va ijtim oiy talablariga qarab o 'rg an ish va 
ularni ishlab chiqarishga keng jalb qilishdan, barqarorlikni ta ’m inlashdan, m ehnat 
unum dorligini yanada yaxshilashda topshiriq va vazifalam i astoydil sifatli 
bajarishda q o ’llaniladi. U ning m aqsadi boshqarish jarayonida kishilar o 'rtasidagi 
ijtim oiy m unosabatlarni m ohiyatini tekshirish va izohlashni, m ehnatni har bir 
kishiga m a ’naviy qoniqish b a g ’ishlaydigan vaziyatni vujudga keltiradi.
Bu usulning vazifalari m ehnat jam oalarini shakllantirish va rahbar kadrlarni 
xodim lam ing individual xususiyatlariga m uvofiq ravishda tanlash, xodim larni 
psixologik holatiga ta ’sir k o 'rsatish y o 'li bilan ularning m ehnat faoliyatini 
ra g ’batlantirish, ijtim oiy m unosabatlarni rivojlantirish va yangi insonni kam ol 
toptirishdir.
Bu 
usul 
ishlab 
chiqarish jam oalarining 
moddiy, 
m adaniy-m aishiy 
sharoitlarini tobora yaxshilash, m ehnatga ra g ’batini oshirish, topshiriq va 
vazifalam i yuqori darajada bajarishni ta ’m inlashga qaratadi.
B oshqarishda ijtim oiy -psixologik usullam i q o 'llash har bir rahbardan 
korxona va m am lakat m iqyosida ijtim oiy o 'zg arish lam i chuqur o 'rganishni talab 
qiladi. R ahbar har b ir q o ’l ostidagi ishchi xodim larni yoki o 'rinbosarlarni o 'z
ishlaridan m am nun yoki m am nun em asliklam i, uning sabablarini ayrim psixologik 
om illar ularni ruhiga, asabiga, qobiliyatiga, m alakasiga ra g ’batlanib borishga va 
boshqa xususiyatlarga qanday ta ’sir qilishni bilish kerak.
M ehnat jam o asi m uayyan ijtim oiy foydali funksiyalam i bajarish uchun 
uyushgan odam lar guruhida har doim har qanday m uam m oni t o 'g ’ri hal qiladigan 
darajada b o 'lish i lozim. Jam oada ijtim oiy psixologik m uhitni yaxshilash uchun 
korxona rahbari o 'z ishchi xodim larini to 'g ’ri o 'z o 'm ila rig a q o ’ya olishi uchun, 
ularning qobiliyatlari va im koniyatlarini hisobga olishi shart. Shuning uchun ishchi 
xodim larni quyidagi usullar orqali ishga qabul qiladi: