Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida


Download 209.76 Kb.
Pdf ko'rish
bet147/167
Sana02.06.2024
Hajmi209.76 Kb.
#1835220
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   167
Bog'liq
Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish

m iqdori, bazaviy 
hisoblash 
m iqdori ham da pensiyani 
hisoblashning 
bazaviy 
m iqdori atam alari jo riy qilindi.
Y a ’ni endilikda: M ehnatga haq to ia s h n in g eng kam m iqdori orqali (577 170 
so 'm ): m aoshlar; 
ustam alar; q o ’shim cha haq; gonorar; q o ‘shim cha ish uchun 
kom pensatsiya to io v la ri; rag'batlantiruvchi tusdagi to'lovlarning boshqa turlari; 
qonunchilikda belgilangan ushlanm alar hisoblanadi.
Mehnatga haq to’lash, pensiyalar va boshqa to’lovlar miqdorini oshirish to’g ’risida 
fannonlar, qarorlar qabul qilingan taqdirda m ehnatga haq to'lash n in g eng kam m iqdori, 
bazaviy hisoblash, pensiyani hisoblashning bazaviy m iqdori ham ortadi.
Razryadlar b o 'y ich a haq to 'la sh stavkalarini tabaqalashtirish Y agona T a rif 
stavkasida xodim lar bajaradigan ishlam ing m urakkabligi va ularning malakasi 
belgisi b o 'y ich a am alga oshiriladi. Ish haqida boshqa om illam i - norm al sharoitdan 
chetga chiqqan m ehnat shart-sharoitlarini (m ehnatning um um tarm oq shart- 
sharoitlari bundan m ustasnodir), m ehnatning o g 'irlig i, jiddiyligi, norm ani 
oshiruvchi alohida m ehnat natijalarini, xodim lam ing ishchanlik va shaxsiy 
xususiyatlarini va shu kabilarni hisobga olish ish haqini tashkil etishning boshqa 
elem entlari vositasida am alga oshiriladi. U larga nisbatan m ehnat norm asi uchun 
haq to 'la sh sifatidaga ta rif stavkasi (m aosh) bugun ish haqini tashkil etishning asosi 
hisoblanadi.
Y agona ta rif stavkasida qabul qilingan ta rif koeffitsientlarining razryadga 
qarab ortib borishi xususiyati m avjud b o 'lib , bunda eng k o 'p o 'sish boshlangich 
razryadlar uchun, eng kam o 'sish yuqori razryadlar uchun nazarda tutilgan. B u kam 
m alakali xodim larni, y a ’ni m alakali m utaxassislar va rahbarlarga nisbatan kam ish 
haqi oladigan xodim larni ijtim oiy him oya qilish zarurati bilan izoxlanadi.
Y agona ta rif stavkasida barcha kasblar va xodim lam ing lavozim lari 
bajarilayotgan ishlar (funksiyalar) ning um um iylik belgisi bilan guruhlarga 
ajralgan. Ishchilam i tafsiflash uchun setkaning dastlabki sakkizta razryadi 
m o'ljallangan. B u hozirgi vaqtda amal qilayotgan ishlar va ishchi kasblarining 
yagona tarif-m alaka m a’lum otnom asi b o 'y ic h a tariflashtirish shartlariga m os 
keladi. A yni vaqtda m uhim va m as’uliyatli ishlarda yoki yanada m uhim rok va 
m as’uliyatlirok ishlarda band b o 'lg a n yuqori m alakali ishchilarga haq to'lash n in g
12 - 18-razryadlaridan kelib chiqib m aoshlar belgilanishi m um kin. Q olgan 
xodim lar, xizm atchilar, m utaxassislar va rahbarlarga 18 - 22- razryadlar b o 'y ich a 
ta rif belgilanadi.
T arm oqlar yagona ta rif stavkasini ishlab chiqishda tarifikatsiyalash va 
ishchilar ham da xizm atchilar m ehnatiga haq to 'la sh yagona shkalasninng 
tuzilishiga doir quyidagi tam oyillarga am al qilinadi:
262


iqtisodiyot sohasi xodim larining barcha toifalarini yagona ta rif 
shkalasi bilan qam rab olish;
ishchi kasblari va xizm atchilar lavozim larini bajarilayotgan vazifalar 
(funksiyalar) um um iyligi belgisiga k o 'ra guruhlash;
ishchi kasblar va xizm atchilar lavozim larini tarifikatsiya qilish, y a ’ni 
ulam i bajariladigan ishlar yoki funksiyalarning m urakkabligi belgisiga qarab 
m ehnatga haq to ia s h razryadlariga kiritish;
razryad 
ta rif stavkasini 
oddiy m ehnat 
bilan 
sh u g ‘ullanadigan 
xodim lam ing eng kam ish haqi m iqdori darajasiga m uvofiq keladigan qilib va ta rif 
koeffitsientlarini razryaddan razryadga bir xilda nisbiy ortib borishi tartibida 
belgilash.
Y agona ta rif stavkasining ustunligi shundan iboratki, u xodim lam ing barcha 
kasb-m alaka guruhlari b o 'y ich a ta rif stavkalari va m aoshlari nisbatini belgilashda 
m ehnat tafovutlariga baho berishga yagona yondashuvni ta ’m inlaydi. U m um iy 
tarm oqlararo yagona ta rif stavkasi tarm oq yagona setkalarini va korxonaning 
yagona ta rif setkalarini ishlab chiqish uchun andoza hisoblanadi, ularda 
xodim lam ing turli toifalari m ehnatiga haq to 'lash n in g tarm oqlararo yagona 
shartlari tarm oq shart-sharoitlariga va m uayyan korxonalam ing shart-sharoitlariga, 
xodim lam ing kasb-m alaka tarkibiga m os keltirilishi lozim.
T a rif tizim ining 
asosiy 
elem entlariga, 
shuningdek, 
noqulay 
iqlimli 
m intaqalarda ishlaganlik uchun m intaqaviy koeffitsientlar va ish staji uchun ish 
haqiga ustam a haq to 'la sh la r kiradi. M intaqaviy koeffitsient korxona, tashkilotning 
kaerda joylashganligiga qarab ish haqini ko'p ay tirish n in g norm ativ ko'rsatkichidan 
iboratdir. U qaysi ish haqiga tadbiq etiladigan b o 'ls a , o 'sh a bevosita ish haqiga 
belgilanadi.
Ish haqini m intaqaviy tartibga solishning asosiy vazifasi m am lakatning 
barcha iqtisodiy m intaqalarida baravar m ehnat uchun baravar real ish haqi 
to 'lan ish in i ta ’m inlashdan iborat. B uning uchun bir xil m alakadagi xodim lam ing 
ish haqi iqtisodiy m intaqalar b o 'y ic h a farqlanishi lozim va bundan farqlar o 'z -
o 'z id a n em as, balki davlat tom onidan ongli va rejali ravishda belgilanishi kerak.
M intaqa 
iqtisodiy-jugrofiy o 'm in i 
baholashda uning 
yirik iqtisodiy 
m arkazlarga nisbatan o 'm in i, xom ashyo, rekreatsion im koniyat m anbalariga 
nisbatan o 'rn in i, m intaqaviy bozorlarga nisbatan o 'rn in i hisobga olgan holda 
tabaqalarga ajratiladi. O 'zb ek isto n d a um um an Toshkent m intaqasi (T oshkent 
viloyat va T oshkent shahri), Jizzax, Sirdaryo, Sam arqand m intaqalari qulayrok 
iqtisodiy-jugrofiy o 'rin n i egallaydi.
X
263



Download 209.76 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   167




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling