Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

A ksionerlik jam iyatlari:
X o ’ja lik faoliyatini am alga oshirish uchun yuridik shaxslar va fuqarolar bilan 
kelishilgan 
holda 
ularning 
m ab lag ’larini 
birlashtirib 
tuzilgan 
tashkilotlar 
aksionerlik jam iyatlari va m as’uliyati cheklangan jam iy atlar deb ataladi. B unday 
jam iyatlar yuridik shaxs hisoblanadi.
A ksionerlik jam iyatlari va m as’uliyati cheklangan jam iy atlar o ’rtasidagi farq 
shundaki, aksionerlik jam iyatlari egalari oldindan m a ’lum akstiyalar chiqarishi 
bilan nizom ja m g ’arm asini tashkil etishadi. M as’uliyati cheklangan jam iyatlar 
nizom ja m g ’arm asining soni k o ’p b o ’lm agan paychilar (3-6 paychi) hisobiga 
tashkil ctadi. « M as’uliyati cheklangan» tushunchasi shuni anglatadiki, paychi 
m ajburiyatlari b o ’yicha faqat o ’zining payi hajm ida javobgardir.
A ksionerlar jam iyatlari va m as’uliyati cheklangan jam iy at kam ida ikkita 
qatnashuvchi ishtirokida tuziladi.
Q atnashuvchi korxona, tashkilot, idora, davlat organlari ham da fuqarolar 
b o ’lishi m um kin. Jam iyatlar qonun tom onidan m an etilganda 
boshka barcha 
x o ’ja lik faoliyatlari bilan sh u g ’ullanishi m um kin. H ar bir jam iy at turi, faoliyat 
sohasi, o ’ziga xos m a ’lum otlarni o ’z ichiga olgan nom ga ega b o ’lishi kerak.
38

---

J a m i y a t l a r q a t n a s h u v c h i l a r i q u y i d a g i h u q u q l a r g a e g a :
a ) t a ’s i s
h u j j a t l a r i d a
k o ’r s a t i l g a n
t a r t i b d a
j a m i y a t
f a o l i y a t i n i
b o s h q a r i s h d a q a t n a s h i s h ;
b) faoliyat natijasidan olingan foydaning bir qism ini (dividend) olish; 
v) jam iy at faoliyati haqida axborot olish, 
jum ladan, 
ta ’sis hujjatlarida
k o ’zda tutilgan tartibda buxgalteriya 
hisobi 
va hisobot m a ’lum otlari bilan
tanishish;
g) qonunlar tom onidan belgilangan ham da ta ’sis hujjatlarida k o ’rsatilgan 
boshqa huquqlar.
Q a t n a s h u v c h i l a r q u y i d a g i l a r g a m a j b u r d i r l a r :
a) ta ’sis 
hujjatlarida k o ’zda tutilgan tartibda 
va 
hajm da pul 
to ’lash 
(akstiyalar haqini to ’lash);
b) jam iy at faoliyati haqidagi m axfiy axborotlam i oshkor etm aslik;
v) jam iy at qatnashuvchilariga qonunlarda va ta ’sis 
hujjatlarida 
o ’zda 
tutilgan boshqa m ajburiyatlar ham yuklatilishi m um kin.
Jam iyatlar respublika hududi va chet cllarda o ’zining filiallari {mahalliy 
b o ’lim lari)ni vakolatxonalarini tuzish huquqiga ega.
A ksionerlar jam iyati nizom asosida, m a s’uliyati cheklangan jam iy atlar esa 
ta ’sis shartnom asi va nizom asosida tuziladi va am al qiladi. Bu hujjatlar ta ’sis 
hujjatlari b o ’lib hisoblanadi.
T a’sis hujjatlari quyidagi m a ’lum otlam i aks ettirishi kcrak;
-
jam iy at turi;
-
faoliyat turi va maqsadi;
-
qatnashuvchilar (ta ’sis etuvchilar) tarkibi;
-
nomi va joylashish joyi;
-
jam iy at nizom ja m g ’arm asi hajm i;
-
foydani taqsim lash va zaram i qoplash tartibi;
-
jam iy at organlari tarkibi va huquq doiralari, jum ladan, bir 
ovozdan yoki m alakali k o ’pchilik ovoz, zarur savollar ro ’yxati;
-
chiqariladigan akstiyalar 
kategoriyasi va nom inal qiym ati 
haqida m a’lum otlar;
-
ta ’sischilar tom onidan sotib olinadigan akstiyalar m iqdori;
-
akstiyalar xarid qilish m ajburiyatini bajarm aslik oqibatlari 
haqida;
-
m asuliyati cheklangan jam iyatlar uchun har bir qatnashuvchi 
ulushi hajm i, to ’lanadigan pul hajm i, to ’lash m uddatlari va to ’lash tartibi 
haqidagi m a’lum otlar.

---

Jam iyat ro ’yxatdan o ’tgan vaqtdan boshlab yuridik shaxs huquqlariga ega 
b o ’ladi. R o ’yxatdan o ’tish uchun quyidagi hujjatlar k o ’rsatilishi kerak.
a) jam iyatni ro ’yxatdan o ’tkazish uchun ariza;
b) ta ’sis hujjatlarining notarial tasdiqlangan nusxalari;
v) agar akstionerlar 
jam iyati davlat korxonasini qaytadan tuzish y o ’li 
bilan tuzilsa, bulardan tashqari m ehnat jam oasi va vakolatn b o ’lgan davlat 
organining birgalikda qabul qilgan qarorining nusxasi tavsiya etiladi.
Jam iyatlam i 
davlat 
ro ’yxatidan 
o ’tkazish 
ular 
joylashgan hudud, 
nohiya, shahar xalq deputatlari K engashi ijroiya q o ’mitalari tom onidan am alga 
oshiriladi.
D avlat ro ’yxatidan o ’tkazish haqidagi m a ’lum otlar yagona davlat reestriga 
kiritish uchun 10 kun ichida M oliya V azirligiga xabar qilinishi kerak.
D avlat ro ’yxatidan o ’tkazish ariza va unga ilova qilingan hujjatlar 
berilgandan keyin 30 kundan kechiktirm asdan k o ’rib chiqilishi kerak. A gar jam iyat 
shu m uddatda qayd etilm asa yoki qatnashuvchilar asossiz deb topgan sabablar bilan 
qayd etilm asa, ular davlat arbitraji yoki sudga ariza bilan m urojaat qilishlari 
mum kin.
D avlat ro ’yxatidan o ’tkazish reestriga jam iyatning turi, tuzish m aqsadi, 
faoliyat sohasi va m uddatlari, qatnashuvchilar (ta ’sischilar) o ’z nom i, jam iy at va 
uning filiallari m anzilgohi va nizom ja m g ’arm asining hajm i haqidagi m a ’lum otlar 
yoziladi.