Buxoro muhandislik-texnologiya instituti taqdimot

TURON ZARMED UNIVERSITETI “RIVOJLANISH PSIXOLOGIYASI VA PEDAGOGIK PSIXOLOGIYA” fanidan TAQDIMOT

Bajardi: Pedagogika psixologiya yo’nalishi talabasi Azimova S.

Qabul qildi: Sobirov U.

Mavzu: Yosh chegarasi. Yoshga yoshdan o’tishdagi muammolar. Yetuklik davridagi inqiroz.

Reja

• Yosh chegarasi.
• Yoshga yoshdan o’tishdagi muammolar.
• Yetuklik davridagi inqiroz.

Yosh davri	Yosh chegaralari	Etakchi faoliyat turi
Go‘daklik   Ilk bolalik Kichik va o‘rta maktabgacha Yosh davri Katta maktabgacha Yosh davri Kichik maktab Yosh davri O‘smirlik Yosh davri Ilk o‘spirinlik davri	Yosh   1-3 Yosh 3-5 Yosh   5-7 Yosh   7-11 Yoshgacha 11-15 Yosh 15-18 Yosh	Bevosita emotsional muloqat Predmetli faoliyat O‘yin faoliyati   Rolli-syujetli o‘yinlar   O‘qish faoliyati Muloqot O‘quv - kasbiy faoliyat

D.B. Elkoninning tasnifi etakchi faoliyat nazariyasiga, har qaysi rivojlanish pallasida faoliyatning biror turi ustunlik qilishi mumkinligiga asoslanadi. Etakchi faoliyatning inson shaxs sifatida kamol topishidagi roli nazariyaning negizini tashkil qiladi.
D.B. Elkonin bo‘yicha Yoshni davrlashtirish
V.A. Krutetskiy bo‘yicha:

• Chaqaloqlik davri - tug‘ilgandan 10 kungacha.
• Go‘daklik davri – 1 Yoshgacha.
• Ilk bolalik davri – 1-3 Yoshgacha.
• Maktabgacha Yosh davri – 3-5 Yoshgacha.
• Bog‘cha Yosh davri – 5-7 Yoshgacha.
• Kichik maktab Yoshi davri – 7-11 Yoshgacha.
• O‘smirlik davri – 11-15 Yoshgacha.
• Ilk o‘spirinlik davri – 15-18 Yoshgacha.

Har ikkala tasnif ham puxtaligidan, ularga qanday nuqtai nazardan yondashilganidan qat’iy nazar inson kamolotini to‘la ifodalab berishga ojizlik qiladi. Mazkur nazariyalar insonning shaxs sifatida shakllanishi bosqichlari haqida ko‘proq ma’lumot beradi. Xullas, ularda Yoshlik, etuklik, qarilik davrlarining xususiyatlari, qonuniyatlari to‘g‘risida nazariy va amaliy mva’lumotlar etishmaydi. SHunga qaramay, ular o‘rta maktab pedagogik psixologiya fani uchun alohida ahamiyat kasb etadi.
Inson umrining barcha Yosh davrlarini qamrab olgan davrlashtirish E.G‘. G‘oziev, G.S. Abramova hamda horij psixologlari Greys Krayg, Don Bokumning nazariyalarida keltiriladi.

Kamol topishning bu bosqichiga 28−35 yoshlardagi erkak va ayollar kiradilar. Yetuklik davrida odam o’zining barcha kuch-quvvati, qobiliyati, aql-zakovati, ichki imkoniyatlarini o’z kasbiga, ijtimoiy faoliyatiga, jamoat ishlariga to’la safarbar qila oladi. Erkak va ayollarning bu davrda mehnat va ijtimoiy faoliyatda muayyan tajribaga egaligi ularni istiqbol sari yetaklaydi.
Yetuk shaxsning boshqalarga munosabati, ularni baholashi, dinamik stereotipida sezilarli o’zgarishlar bo’ladi.
Yetuklik, kattalik, donishmandlik, rahnamolik, g’amxo’rlik, homiylik davridir. Boshqa yosh davrlardagi kabi mazkur davrda ham muayyan darajada inqiroz bo’ladi. Bu davrda inson qanday ishlarni amalga oshirishga, qaysi imkoniyatlardan foydalanmagani, ayrim xatolar, tushunmovchiliklar sababli, ko’ngilsizliklar vujudga kelganligini anglay boshlaydi. O’ziga o’zi hisob berish shu davrning muhim psixologik xususiyatlaridan biridir. Organizmdagi ayrim o’zgarishlar, umrning tez o’tishi kishini qattiq tashvishga va iztirobga soladi. U bundan keyingi hayotning har bir daqiqasidan unumli foydalanishga qaror qiladi. Ayrim orzu-istaklarini amalga oshirish uchun jismoniy va ruhiy imkoniyatlari yetishmasligini anglash uning psixikasida “turg’unlik” tuyg’usini vujudga keltiradi. Buning asosiy sababi 33−35 yoshlarda mnemologik − attension majmua tubdan qayta qurilishidir.