Buyumlar interneti (internet of things, IoT)ni qo‘llanilish sohalari va xavfsizlik muammolari s. Yahshibayev (tatu)

BUYUMLAR INTERNETI (INTERNET OF THINGS, IoT)NI QO‘LLANILISH SOHALARI VA XAVFSIZLIK MUAMMOLARI


S.Yahshibayev (TATU)
Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti


Ushbu ishda buyumlar Interneti (internet of things)ni qo‘llanilish sohasi va xavfsizlik muammolariga bag'ishlangan bo‘lib, buyumlar Internet sathilaridagi xavfsizlik muammolari va ularni bartaraf etish bo‘yicha tafsiyalar keltirilgan.
Kalit so‘zlar: buyumlar Internet (internet of things, IoT), Simsiz Sensor va Dachik Tarmoq (Wireless Sensor and Actuator Network, WSAN), Radio Chastotasini Aniqlash (Radio Frequency Identification, RFID)
Buyumlar Interneti – bu to`g`irdan to`g`ri tarjima qilinganda, narsalar Internet yoki buyumlar Internet ma’nosini beradi.
Buyumlar Interneti bu - inson va foydalanuvchilarning ko‘p maqsadlarni amalga oshiradigan apparat yoki qurulmalar o‘rtasidagi o‘zaro aloqani ta’minlovchi, ko‘plab Simsiz Sensor va Dachik Tarmoq (Wireless Sensor and Actuator Network, WSAN), Radio Chastotasini Aniqlash (Radio Frequency Identification, RFID) tarmoqlari tarkibi elementlari sifatida rivojlanayotgan texnologiyalar jamlanmasi [1].
Buyumlar Interneti qurilmalari odatda katta geografik hududni qamrab olgan yoki mobil qurilma ko`rinishida bo'lishi ham mumkin. Hozirgi kunda buyumlar Internetini qo’llanilish sohasiga ko’ra 4 ga bo’linadi. Ular: iste’mol (consumer), tijoriy (commercial), sanoat (industrial), infratuzilma (infrasture) [2].
Iste’mol. Buyumlar Interneti qo‘llanilish sohasi bugungi kunda tobora kengayib bormoqda. Bu soha o`z ichiga transport vositalari, uylarni avtomatlashtirishda ishlatiladigan qurilmalar, taqib yuriladigan texnologiyalar masalan, aqlli soatlar, aqlli brasletlar, aqlli uy tizimi, sog`likni nazorat qiluvchi qurilmalar va masofadan turib boshqarish imkoniyatini beruvchi jihozlar.
Tijoriy. Buyumlar Interneti turli xil transport tizimlarida aloqa, boshqaruv va axborotni qayta ishlashga yordam beradi. Maskur sohada buyumlar Interneti transport vositalari o'rtasidagi aloqani, harakatlanishni aqlli boshqarish, intellektual to'xtash joyi, elektron to'lovlarni yig'ish tizimlari, logistika, transport vositalarini boshqarishda qo’llaniladi.