Bxa 57-2sirtqi Otamurotov. Sh 1-Topshiriq. Pul nazariyalari- mavzusini mustaqil o’zlashtirish

Pulning metallik nazariyasini tushuntiring.

Metallik pul nazariyasi. Bu nazariyaga ko’ra qimmatbaho metallar oltin va kumush o’z tabiatiga ko’ra pul. Bu nazariyada pul va qimmatbaho metallar aynan bir xil narsa deb qaraladi

2. 
   Pulning nominallik nazariyasiga asosli tartibda izoh bering.
   

Nominalistik pul nazariyasida pul shartli belgi, nominal hisob-kitob birligi, uning xarid quvvati davlat tomonidan qonunlashtiriladi.

2-Topshiriq.

1. 
   Pul massasi va pul agregatlari –mavzusini mustaqil o’zlashtirish.
   

Pul massasi tushunchasi

Pul muomalasining eng muhim miqdoriy ko'rsatkichi bu pul aylanmasi bo'lib, u iqtisodiy aylanmani ta'minlaydigan va xususiy shaxslar, korxonalar va davlatga tegishli bo'lgan sotib olish va to'lov vositalarining umumiy miqdoridir.

Pul massasi - bu jismoniy shaxslarga, institutsional egalariga va davlatga tegishli bo'lgan xalq xo'jaligidagi tovarlar va xizmatlarning aylanishini ta'minlaydigan naqd va naqdsiz sotib olish va to'lov vositalarining kombinatsiyasi. Pul massasi tuzilishida faol ayirboshlash mablag'lari sifatida xizmat qilishi mumkin bo'lgan pul aylanmalari, hisobvaraqlar qoldiqlari, shu jumladan, iqtisodiy aylanmaga xizmat qiladigan mablag'lar va passiv qismi mavjud.

Shunday qilib, pul massasining tuzilishi ancha murakkab bo'lib, pulni birinchi navbatda naqd qog'oz qog'oz va ozgina almashtiriladigan tanga deb biladigan o'rtacha iste'molchi ongida shakllangan stereotipga to'g'ri kelmaydi. Aslida, pul massasida qog'oz pullarning ulushi juda past (25% dan kam) va tadbirkorlar va tashkilotlar o'rtasidagi, asosan, chakana savdoda ham, rivojlangan bozor iqtisodiyoti sharoitida bank hisobvaraqlaridan foydalangan holda amalga oshiriladi. Natijada bank pullari, kredit kartalari, sayohatchilar uchun cheklarni tekshirish va boshqalar davri keldi.Bu hisob-kitob vositalari naqd pul mablag'larini, ya'ni naqd pulsiz pul mablag'larini boshqarish imkoniyatini beradi. Tovarlar va xizmatlarni to'lashda, xaridor chek yoki kredit kartasidan foydalangan holda bankdan sotib olish miqdorini uning depozitidan sotuvchining hisobvarag'iga o'tkazishni yoki unga naqd pul berishni buyuradi.

Rivojlangan mamlakatlar moliyaviy statistikasida pul massasini aniqlash uchun quyidagi asosiy pul agregatlari qo'llaniladi:

m-1 agregati - muomaladagi naqd pullar (banknotalar, tangalar) va joriy bank hisobvaraqlaridagi mablag'larni o'z ichiga oladi;

m-2 agregati - M-1 agregati va tijorat banklaridagi depozit omonatlari (to'rt yilgacha) dan iborat;

m-3 agregati - ixtisoslashtirilgan kredit tashkilotlaridagi M-2 va ortiqcha omonat depozitlarini o'z ichiga oladi;

m-4 birligi - M-3 birligidan tashqari yirik tijorat banklarining depozit sertifikatlaridan iborat.

2. 
   Quyidagi savollarga javob bering.
   

Muomala uchun zarur pul miqdori to’g’risida tushuntirish bering.

Мuomala uchun zarur bo’lgan pul miqdoriga ishlab chiqarish 
rivoji va shart-sharoitlariga bog’liq bo’lgan turli xil omillar ta’sir ko’rsatadi. 
Muomala uchun zarur bo’lgan pul miqdoriga ta’sir ko’rsatuvchi asosiy omil - bu tovarlar va xizmatlar bahosi hisoblanadi. Pul miqdori tovarlar va xizmatlar bahosiga to’g’ri proportsional, ya’ni tovarlar va xizmatlar bahosining oshishi muomalaga ko’p pul chiqarishni talab qiladi. Pul miqdoriga ta’sir qiluvchi ikkinchi omil - bu pulning aylanish tezligi hisoblanadi. Bu omil pul miqdoriga teskari ta’sir ko’rsatadi. Odatda pul qanchalik tez aylansa, muomala uchun zarur bo’lgan pul miqdori shuncha kam talab qilinadi va aksincha

1. 
   Pul multiplikatorining mohiyatiga izoh bering.
   

Pul massasini boshqarish uchun pul multiplikatori hisoblanadi. Markaziy bank tijorat banklarining markaziy bankdagi majburiy zaxiralari mexanizmi orqali pul multiplikatori qiymatini tartibga soladi.

Pul multiplikatorining qiymati vaqt va makonda o'zgarib turadi (turli mamlakatlarda u har xil). IN rivojlangan mamlakatlar pul multiplikatori qiymati dastlabki chiqarilish qiymatidan 2-3 baravar ko'p bo'lishi mumkin.

Markaziy bank tomonidan pul multiplikatori (k) miqdorini tartibga solish jarayonida eng likvidli bo'lgan naqd pulga va tijorat banklarining markaziy bankdagi depozitlariga (majburiy) asoslangan pul bazasi tushunchasi paydo bo'ladi:

Pul bazasi \u003d M0 + majburiy zaxiradagi naqd pul (Rossiya Federatsiyasi Markaziy banki bilan) + tijorat banklarining Rossiya Federatsiyasi Markaziy bankining vakillik hisobvaraqlaridagi naqd pullari.

3-Topshiriq

1. 
   O‘zbekiston Respublikasi pul tizimi va uning elementlari-mavzusinimustaqilo’zlashtirish.
   

Pul tizimi — muamlakatning pul belgilari, pul birliklari, pul emissiyasi qoidalari va muomalasi shakllari, mamlakatda milliy qonunchilik bilan joriy etilgan pul munosabatlari. Tarixan Pul tizimining metall pul muomalasi va pul belgilari (qogʻoz pullar) muomalasi koʻrinishlari bor. Oʻz navbatida metall pul muomalasi tizimi bimetallizm va monometallizmta boʻlinadi. Oʻzbekiston Respublikasining hozirgi Pul tizimi 1995 yil 21 dek.da qabul qilingan "Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida"gi konunga muvo-fiq tashkil etilgan. Rasmiy pul birligi soʻm. Soʻmning chet el valyutalariga nisbatan kursini OʻzR Markaziy banki belgilaydi va matbuotda eʼlon qiladi. Oʻzbekiston hududida nakd pullar (banknotlar va tangalar) ‘va naqd boʻlmagan pullar (kredit muassasalarida hisobvaraqlardagi mablagʻlar koʻrinishida) amal qiladi.

2. 
   Quyidagi savollarga javob bering.
   

1. 
   O‘zbekiston Respublikasi pul tizimi va uning rivojlanishi.