Byudjet taqchilligini kamaytirishning jahon tajribasi va ayrim mamlakatlarda amalga oshirish xususiyatlari

Byudjet taqchilligi va fiskal siyosat o‘rtasidagi bog'liqlik

Byudjet taqchilligi va fiskal siyosat o‘rtasidagi bog'liqlikni ikkita yo‘nalishda umumlashtirish mumkin:
1. Iqtisodiy tanazzul byudjet kamomadga ergashadi. Uch tarmoqli iqtisodiyotda uy xo‘jaliklari oladigan umumiy daromad ular tomonidan soliqlar, iste'mol xarajatlari va jamg'armalarni to‘lashga yo‘naltiriladi:
Y=C+S+T
Muvozanatda jami daromad rejalashtirilgan xarajatlar yig'indisiga teng:
Y=C+I+G
C + S + T = C + I + G
S = I + (G – T) = I + Davlat byudjeti taqchilligi
Davlat byudjetida uni moliyalashtirish uchun taqchillik yuzaga kelganda, davlat xususiy tadbirkorlar bilan bir xil manbadan – aholi jamg‘armalaridan qarz oladi. Shu sababli, rag‘batlantiruvchi soliq-byudjet siyosati doirasida yalpi daromadlarning o‘sishi natijasida hosil bo‘ladigan barcha qo‘shimcha jamg‘armalar xususiy sektorning investitsiya faolligini kengaytirishga yo‘naltirilmasdan, natijada yuzaga kelgan byudjet taqchilligini qoplashga yo‘naltiriladi.
2. Iqtisodiy tiklanish fiskal siyosatdan ko‘ra samaraliroq bo‘ladi. Iqtisodiyotning tiklanish davrida soliq-byudjet siyosati davlat byudjetining daromadlarini ko‘paytirish va xarajatlarini qisqartirish uchun qisqartiriladi. Bu kelajakda foydalanish mumkin bo‘lgan byudjet profitsitini yaratadi. Byudjet taqchilligining iqtisodiyotga rag'batlantiruvchi ta'siri uni moliyalashtirish usullariga bog'liq bo‘ladi. Xuddi shunday, byudjet profitsiti hajmini hisobga olgan holda, uning iqtisodiyotga ta'siri uning qanday tugatilishiga bog'liq.
Emissiya usuli - byudjet taqchilligini qoplash pul emissiyasidan foydalanish hisoblanadi. Bu xususiy sektorning iqtisodiy faolligini pasaytirmaydi, lekin bunday usul noo‘rin, chunki u mamlakatning iqtisodiy va ijtimoiy ahvoliga salbiy ta'sir ko‘rsatib, inflyatsiyani keltirib chiqaradi. Kamomadni qoplash usulini tanlash muayyan makroiqtisodiy vaziyat va uning oqibatlari bilan bog'liq. Bu borada eng kam muammoli budjet taqchilligini qimmatli qog‘ozlar chiqarish orqali qoplashdir.