Case study korxonalarda iqtisodiy samaradorlik ko’rsatkichlari tahlili asosida ichki xo’jalik rezervlarini aniqlash keysni bajarish buyicha topshiriqlar

4-jadval
“KORXONA NOMI” tovar-moddiy zahiralari tarkibi

Ko’rsatkichlar	yil boshi		yil oxiri		Farqi
	Summa (m.s.)	Salmo-g’i, %	Summa (m.s.)	Salmo-g’i, %	Summa (m.s.)	Salmo g’i, %
Tovar-moddiy zahiralar. Undan: (1-shakl-140)
Ishlab chiqarish zahiralari (1-shakl-150)
Tayyor mahsulot (1-shakl-170)
Tovar maxsuloti (1-shakl-180)
Tugallanmagan ishlab chiqarish (1-shakl-160)

1.Jadvalni tahlil ob’ekti moliyaviy hisoboti ma’lumotlari asosida to’ldiring.Jadvalga xulosa yozing.
5. Tovar-moddiy zahiralardagi mablag’lar rentabelligi darajasi korxonalarning tovar-moddiy zahiralardan foydalanish (samarodorlik) darajasini ko’rsatadi. Tovar-moddiy zahiralarning rentabelligi darajasi korxonaning bir so’mlik tovar-moddiy zahiralaridan qancha foyda olganligini ko’rsatadi.
Endi 5-jadvalda "KORXONA NOMI" tovar-moddiy zahiralari rentabellik darajasini tahlilini ko’rib chiqamiz.


5-jadval
“KORXONA NOMI” korxonasi tovar-moddiy zahiralari rentabellik darajasini tahlili

№	Ko’rsatkichlar	yil boshi	yil oxiri	O’zgarishi (+,-)
1.	Sof foyda (m .s) (2-shakl -270)
2.	Tovar-moddiy zahiralari (1-shakl-140)
3.	Tovar-moddiy zahiralarining rentabellik darajasi, % (1/2*100)

1.Jadvalni tahlil ob’ekti moliyaviy hisoboti ma’lumotlari asosida to’ldiring. Jadvalga xulosa yozing.

2. Ta’sir qiluvchi omillarni metodik usullar orqali hisob-kitob qiling (zanjirli almashtirish, foizli).
6.Ishlab chiqarish zaxiralaridan (xom ashyo va materiallar) samarali foydalanish tahlili. Xo’jalik subyektlarini ishlab chiqarish zaxiralaridan (xom ashyo va materiallar) bilan ta’minlanishi va ulardan samarali foydalanganligiga baho berishda iqtisodiy tahlilning ahamiyati kattadir. Korxonada materiallar qay darajada foydalanilayotganligini tahlil etish natijasida tovarlarga sarflanayotgan xarajatlarni tejash maqsadida foydalanilmay qolgan ichki imkoniyatlarni topish mumkin.
Korxonaning ishlab chiqarish zaxiralaridan (xom ashyo va materiallar) samaradorligini xarakterlovchi asosiy ko’rsatkichlar tizimiga ishlab chikarish zaxiralari samarasi va sig’imi ko’rsatkichlari kirganligi bois quyida ular hajmini o’zgarishiga ta’sir qiluvchi omillarni tahlil qilamiz. Tahlil uchun 6-jadvalni keltiramiz.


6-jadval
“KORXONA NOMI” da materiallardan samarali foydalanishni tahlili

Ko’rsatkichlar	yil boshi	yil oxiri	Mutlaq farq (+,-)	O‘sish sur’ati, %
1	2	3	4
1.Mahsulotlar sotishdan sof tushum, m. S(2-shakl-010)
2.Mahsulotlar sotishdan olingan yalpi foyda , m. S(2-shakl-030)
3.Ishlab chiqarish zaxiralari , m.s(1-shakl-150)
4. Ishlab chiqarish zaxiralari samarasi, so’m(1/3)
5. Ishlab chiqarish zaxiralari sig’imi, so’m (3/1)
6.Bir so’m ishlab chiqarish zaxiralari to’g’ri keladigan foyda, tiyin (2/3)

1.Jadvalni tahlil ob’ekti moliyaviy hisoboti ma’lumotlari asosida to’ldiring. Jadvalga xulosa yozing.
2. Ta’sir qiluvchi omillarni metodik usullar orqali hisob-kitob qiling (zanjirli almashtirish, mutloq farq, integral, foizli, korrelyasiya va regressiya).
3.Korxonada ishlab chikarish zaxiralari samaradorligini oshirish rezervlarini aniklang.

7.Korxonaning daromad va xarajatlarini kompleks tahlil etishdan asosiy maqsad moliyaviy holati, uning daromad, xarajat, foyda va zararlari tarkibidagi strukturaviy o‘zgarishlari to‘g‘risida aniq va ishonchli ma’lumotlarga ega bo‘lishdan iborat. Tahlil etuvchini asosan korxonaning joriy yildagi moliyaviy holati, yaqin yillarga mo‘ljallangan rejasi, hamda uzoq muddatlarga mo‘ljallangan korxonaning moliyaviy holatini ifodalovchi parametrlari ko‘proq qiziqtiradi.

Dinamika tarzida daromad va harajatlar tarkibi, strukturasi, ularning o‘tgan yillarga nisbatan o‘zgarishi, hamda daromadlardan samarali foydalanish, xarajatlarni maqsadga muvofiq yo‘nalishi tahlil etiladi.
Tahlil jarayonida korxonalarni jami daromadlari va ularning turlari amaliy ma’lumotlarni qo‘llagan holda aniqlanib, ularni umumiy holatini o‘rganish kerak. Buning uchun quyidagi jadvalni havola etamiz, (7-jadval).


7-jadval
“KORXONA NOMI” daromadlari tarkibini tahlili

Ko‘rsatkichlar	yil boshi		yil oxiri			O‘zgarishi (+,-)
	mutlaq hajmi, m.s.	ulushi, %		mutlaq hajmi, m.s.	ulushi, %		mutlaq hajmi, m.s.	ulushi, %
A	1	2		3	4		5	6
1.Mahsulotlar sotishdan tushgan sof tushum(2-shakl-010)
2.Asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar (2-shakl-090)
3.Moliyaviy faoliyatdan ko‘rilgan daromad(2-shakl-110)
4.Tasodifiy daromadlar(2-shakl-230)
Jami daromadlar(1+2+3+4)

1.Jadvalni tahlil ob’ekti moliyaviy hisoboti ma’lumotlari asosida to’ldiring.Jadvalga xulosa yozing.

8.Xarajatlar tahlili. Xo’jalik yurituvchi subyektlarning faoliyati bevosita xarajatlar bilan bog’liq. Xarajatlarning turlari va moddalari korxonalarning faoliyatidan kelib chiqadi. Korxonalarida mahsulotlarning tannarxi resurslardan oqilona foydalanishga bog’liq. Xo’jalikdagi moddiy, moliyaviy va mehnat resurslaridan qanchalik samarali foydalanilsa mahsulotlarning tannarxi va qiymati shunchalik past bo’ladi. Bu o’z navbatida korxonaning moliyaviy barqarorligiga ijobiy ta’sir qiladi. Shu bois ishlab chiqarish va davr xarajatlari doimiy ravishda nazorat qilib borilishi kerak.

Endi "KORXONA NOMI" da jami xarajatlarining tarkibi va tuzilishini tahlil qilish uchun quyidagi 8-jadvalni tuzamiz.


8-jadval
“KORXONA NOMI” da xarajatlarining tarkibi, tuzilishi va dinamikasining tahlili

Ko’rsatkichlar	yil boshi		yil oxiri		O’zgarishi (+,-)
	summa, ming so’m	jamiga nisbatan, %	summa, ming so’m	jamiga nisbatan, %	ming so’m	ulushi %
A	1	2	3	4	5	6
1.Sotilgan mahsulotlar (tovarlar, ishlar va xizmatlar) tannarxi(2-shakl-020)	-
2.Davr xarajatlari(2-shakl-040)
3.Moliyaviy faoliyatdan olingan xarajatlar(2-shakl-170)
4.Favqulodda zararlar(2-shakl-230)
Jami xarajatlar(1+2+3+4)

1.Jadvalni tahlil ob’ekti moliyaviy hisoboti ma’lumotlari asosida to’ldiring.Jadvalga xulosa yozing.

9. Korxonaning daromad va xarajati ko‘rsatkichlaridan foydalanishni tahlil etish uslubi amaliyotda keng qo‘llaniladi, uning natijalari esa ahamiyatga molikdir.Tahlil uchun quyidagi 9-jadvalni tuzamiz.