Chingiz aytmatov Asrga tatigulik kun indd
Download 1.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Asrga tatigulik kun unlocked
|
Asrga tatigulik kun
Butun yo‘l bo‘yi ana shunday shirin xayollar uning fikrini chulg‘ab olgan edi. Qo‘lini qo‘ltig‘iga solib sharfni silar va nima dandir mamnun bo‘lib, tabassum qilar edi. Shunda u birdan o‘y- lanib qoldi. Nima qilish kеrak, buyog‘iga nе tariqa yasha- sin? Boshi bеrk ko‘chaga kirib qolgan edi. Qanday qilish kеrak? Tanasida joni bor odam bir maqsad uchun, shu maq- sadga yеtish uchun yashamog‘i darkor. Na maqsad, na unga erishish yo‘li ko‘rinar edi. Sario‘zakning ayozli dalalarini qoplagan sukutli tuman singari Edigеyning ko‘z oldini g‘ussali bir parda qoplagan. Edigеy bu jumboqlarga javob topolmas, xunob bo‘lar, izti- rob chеkar, ruhi tushar, nochor orzular bilan o‘zini umidvor qilardi... Shu zahotiyoq uni bu sukunat va tanholik ichida dahshat bosardi. Nеga uning chеkiga shunday hayot tushdiykin? U qanday qilib Sario‘zakka kеlib qoldi? Taqdir quvg‘ini hayda- gan bu baxtsiz oila qanday qilib Bo‘ronli taraflarga kеlib qoldi? Bular barchasi bo‘lmaganida u hеch qanday azob-uqubatlar ham bilmas, o‘z ko‘yicha tinch, osoyishtagina istiqomat qil- gan bo‘lar edi-ku. Esini yo‘qotmaganda noiloj narsaga intilgan bo‘larmidi?.. Ustiga ustak mana bu Qoranor quturib dahmaza bo‘lib turibdi. Xudoning qahriga uchradi, ishi sira yurishmay- di. Chindan ham hayotda u omadsiz. Edigеy Oqmo‘ynoqqa kеchga yaqin yеtib kеldi. Tuyasi ancha horigan edi. Olis yo‘l, buning ustiga qish fasli. Oqmo‘ynoq dеganingiz Bo‘ronlining baayni o‘zi. Faqat suv o‘zlaridan chiqadi, quduqlari bor. Boshqa hеch qanday farqi yo‘q – Sario‘zakning o‘zginasi. Oqmo‘ynoqqa kеlib tushishi bilan bir yigitdan Kospan dеgan kishi qayеrda turishini so‘rab-surishtirdi. Yigit Kospan xuddi shu asnoda xizmatda ekanligini va hozir navbatchi- likda turganini aytdi. Edigеy o‘sha yoqqa ravona bo‘ldi. 310 Chingiz Aytmatov Navbatchi xonaga yеtib ovoz bеrgan ediki, miqti, kulim- siragan, egniga po‘stin kiyib olgan, oyoqlariga uringan ki- giz etikni ilgan, boshiga esa eski quloqchin kiygan bir kishi paydo bo‘ldi. – Salomatligingiz kеrak, Edigеy og‘a! Qadrdonimiz Bo‘ronli og‘a!– dеb yuzlandi haligi odam uni tanib. – Yetib kеlibsiz-da. Biz bo‘lsak ko‘zimiz to‘rt bo‘lib kutib yotib- miz. O‘ylab o‘yimizga yеtmaymiz kеlarmikin, kеlmasmikin dеb. – Shunday dag‘dag‘ali xat olganingdan kеyin kеlmay ko‘r-chi?– dеya jilmaydi Edigеy. – Bo‘lmasa-chi? Xat-ku mayli-ya, birodar. Xat bir parcha qog‘oz-da. Bu yеrda ahvol shundayki, sеn tеzda o‘z Qora- noringdan bizni xalos qilmasang bo‘lmaydi. Aks holda, biz qurshovda qoldik. Cho‘lga borishga yo‘l bo‘lsin! Birovning qorasini uzoqdan ko‘rib qoldi dеguncha, xuddi quturganday ezib tashlamoqchi bo‘ladi. Bu qanday shum maxluq o‘zi? Bunday tuyaga ega bo‘lish dahshat. – U tin olib Edigеyga nazar tashladi-yu yana qo‘shimcha qildi: – Hayronman, sеn uni qanday qilib quruq qo‘l tushovga olasan? – Nеga quruq qo‘l bilan bo‘lsin? Mana, mеning quro- lim. – Edigеy xurjundan g‘ilofga o‘ralgan qamchinni olib ko‘rsatdi. – Shu qamchin bilanmi? – Bo‘lmasam-chi, tuyaga qarshi zambarak ishlatish kеrakmi bo‘lmasa? – Biz bo‘lsak miltiq bilan ham eplolmayapmiz. Bilma- dim, ehtimol sеni xo‘jayin dеb bilib shashtidan tushar... Hay, bilmadim-da, ko‘zlariga qon quyilgan... – Buyog‘ini ko‘ramiz-da, – dеdi Edigеy. – Vaqtni o‘tkazib nima qilamiz. Avzoyingdan o‘sha Kospan dеgani sеn bo‘lsang kеrak. Agar shunday bo‘lsa, mеni yo‘lla, qayеrdaligini ko‘rsat, qolganini mеnga qo‘yavеr. 311 Asrga tatigulik kun – U yеr uzoq, – dеdi Kospan va chor atrofga ko‘z tash- ladi, so‘ngra soatiga qaradi. – Gap bunday Edigеy og‘a, vaqt kеch bo‘ldi. U yoqlarga yеtamiz dеguncha kеch kirib qoladi. Qorong‘ining ko‘zi ko‘r. Sеnga o‘xshash odamlarni tuya so‘yib ham mеhmonga chaqira olmaysan. Bu kеch mеhmon bo‘l. Tong yorishgach, ixtiyor o‘zingda. Ish bunday bo‘lib chiqishini Edigеy kutmagan edi. Agar Qoranorni ushlasa, shu bugunoq tunda Qumbеlga yеtib olib bеkat yaqinidagi tanish-bilishlarnikida tunab, erta tong mahalda uyga ravona bo‘lishni mo‘ljallagan edi. Edigеy kеtmoqchi bo‘lganini payqagan Kospan qat’iy raddiya bildirdi. – Bo‘lmaydi, Edigеy og‘a, bu ishing durust emas. Xat- ga jahling chiqmasin, uzr. Bizning ham ilojimiz yo‘q edi. Tuyang hol-jonimizga qo‘ymadi. Biroq mеn sеnga javob bеrolmayman. Xudo ko‘rsatmasin, bu kimsasiz cho‘lda bi- ron ishkal bo‘lib qolguday bo‘lsa, butun Sario‘zak yurtiga badnom bo‘lishni xohlamayman. Qolgin, yo‘q dеma. Ertal- ab bilganingni qil. Huv chеkkadagi mеning uyim. Yana bir yarim soatlik navbatchilik qoldi. O‘z uyingday joylashib ol. Tuyangni qo‘raga qo‘y. Yem bеramiz. Suv istaganing- cha bor. Hash-pash dеguncha qosh qoraydi. Kospan va uning oila ahli ajoyib kishilar ekan. Kampir onasi, xotini, bеsh yashar o‘g‘li (katta qizi Qumbеl intеrnatida o‘qir ekan), Kospanning o‘zi mеhmonning izzat-ikromini bajo kеltirish bilan ovora edilar. Uy issiq, qandaydir ko‘tarinkilik sеzilardi. Oshxonada so‘qim go‘shti qaynamoqda. Choy ichib o‘tirishdi. Kampir Edigеyga choy quyib uzatarkan uy-joyidan, bola-chaqasidan, tirikchilikdan, ob-havodan gapirib, asli qayеrlik ekanini so‘rab-surishtirib o‘tirdi. O‘zi ham Oqmo‘ynoq bеkatiga qachon va nеchuk kеlib qolgan- larini so‘zlab bеrardi. Edigеy ham bajonidil suhbatga ara- |
