Chirchiq davlat pedagogika instituti matematika va informatika fakulteti

1.Fan haqida tushuncha va uning jamiyat
Pedagogika metodologiyasi-pedagogik nazariyaning boshlang'ich pozitsiyalari, pedagogik hodisalarni (ilm-fanning mafkuraviy pozitsiyalari va uning rivojlanish mantig'i) va ularni o'rganish usullari, shuningdek, olingan bilimlarni ta'lim, ta'lim va ta'lim amaliyotiga joriy etish usullari haqida bilim tizimi.
Metodologiya asosiy pedagogik naqshlarni ilmiy izlanishning dastlabki uchastkalari sifatida belgilash bilan bog'liq nazariy tomonga ega va dunyoqarash funktsiyasini o'z ichiga oladi, ya'ni.pedagogik tadqiqotlar qanday falsafiy, biologik va psixologik g'oyalarni shakllantirayotganini aniqlaydigan funktsiya olingan natijalarni tushuntiradi va xulosalar chiqariladi.
Pedagogika umumiy metodologiyasi quyidagilarni hisobga olishni talab qiladi: Materialistik dialektikaning asosiy qoidalari va printsiplari (birdamlik va qarama-qarshiliklarning kurash Qonuni, unda odamlarni tarbiyalash va tarbiyalash jarayoni murakkab, ziddiyatli va o'z-o'zini rivojlantirishdir. Miqdoriy o'zgarishlarning sifat darajasiga o'tish to'g'risidagi qonun, unga muvofiq pedagogik ta'sirlarning oshishi, albatta, sifatning yaxshilanishiga olib keladi; Ta'lim va tarbiya jarayonida ijobiy fazilatlar, bilim, ko'nikma va qobiliyatlarni shakllantirish, agar ular insonga xos bo'lsa, salbiy xususiyatlarning ishlashini qiyinlashtiradi).
Materialistik dialektikaning asosiy toifalari(pedagogik jarayonning jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy rivojlanishiga bog'liqligi, odamlarning madaniy va etnik xususiyatlari, pedagogik jarayonning psixologik va pedagogik fikrning rivojlanish darajasiga bog'liqligi, jamiyatda va uning ta'lim muassasalarida ta'lim va tarbiya ishlarini tashkil etish).
Pedagogikaning maxsus metodologiyasi hisobga yo'naltirilgan:
Insonning ongi va ruhi haqida barqaror g'oyalar va unga pedagogik va tarbiyaviy ta'sir ko'rsatish imkoniyatlari: Ijtimoiy foydali faoliyat jarayonida jamiyatda va guruhda (jamoada) shaxsning rivojlanishining o'ziga xos xususiyatlari; Insonning ta'lim va o'zini o'zi tarbiyalashning birligi.
Ta'lim va tarbiya usullari.
Metodikaning me'yoriy tomoni pedagogik ob'ektlarga yondashuvning umumiy tamoyillarini, ilmiy pedagogik tadqiqotning umumiy va xususiy usullari va usullar tizimini o'rganishdir.
Tizimli yondashuvda pedagogik tizim quyidagi bir-biriga bog'liq tarkibiy qismlar to'plami sifatida qaraladi: ta'limning maqsadlari, pedagogik jarayon sub'ektlari (o'qituvchi va talabalar), ta'lim mazmuni (umumiy, asosiy va kasbiy madaniyat), pedagogik jarayonning usullari va shakllari va moddiy bazasi (vositalari). Xususan, har bir fanning ilmiy metodologiyasi va shunga mos ravishda xizmat qilgan amaliyoti nisbatan mustaqil suv osti kemalari yoki printsiplari orqali aniqlanadi. Pedagogikada-bu shaxsiy, faol, polysubektny, madaniy, etnopedagogik, antropologik yondashuvlar, uning uslubiy tamoyillarini ifodalaydi.
Tizimli yondashuvda pedagogik tizim quyidagi bir-biriga bog'liq tarkibiy qismlar to'plami sifatida qaraladi: ta'limning maqsadlari, pedagogik jarayon sub'ektlari (o'qituvchi va talabalar), ta'lim mazmuni (umumiy, asosiy va kasbiy madaniyat), pedagogik jarayonning usullari va shakllari va moddiy bazasi (vositalari).
Xususan, har bir fanning ilmiy metodologiyasi va shunga mos ravishda xizmat qilgan amaliyoti nisbatan mustaqil suv osti kemalari yoki printsiplari orqali aniqlanadi. Pedagogikada-bu shaxsiy, faol, polysubektny, madaniy, etnopedagogik, antropologik yondashuvlar, uning uslubiy tamoyillarini ifodalaydi.
Pedagogikada shaxsiy yondashuv insonning ijtimoiy, faol va ijodiy mohiyatini shaxs sifatida ifodalaydi. Shaxsni ijtimoiy-tarixiy rivojlanish mahsuloti va madaniyat tashuvchisi sifatida e'tirof etish insonning inson tabiatiga, shu bilan birga, o'rgatilgan mashinaga bo'lgan narsalar haqida ma'lumot berishga imkon bermaydi.
Shaxsiy yondashuv maqsadga, mavzuga, natijaga va uning samaradorligining asosiy mezoniga o'xshash shaxsga pedagogik jarayonni loyihalash va amalga oshirishda yo'nalishni anglatadi. U shaxsning o'ziga xosligini, uning intellektual va axloqiy erkinligini, hurmat huquqini tan olishni talab qiladi. Ushbu yondashuv doirasida o'z-o'zini rivojlantirish va shaxsning ijodiy salohiyatini tabiiy jarayonga o'rgatish, buning uchun tegishli shart-sharoitlarni yaratish uchun qo'llab-quvvatlanadi.
Faoliyat yondashuvi. Faoliyat shaxsning rivojlanishining asosi, vositasi va hal qiluvchi sharti ekanligi aniqlandi. Bu fakt pedagogik tadqiqotlarda va shaxsiy faoliyat bilan chambarchas bog'liq bo'lgan amaliyotda amalga oshirilishi kerak.
Faoliyat-atrofdagi odamlarning haqiqatga aylanishi. Bunday o'zgarishning dastlabki shakli mehnatdir. Insonning barcha moddiy va ma'naviy faoliyati mehnatdan olingan va uning asosiy xususiyatini - atrofdagi dunyoni ijodiy o'zgarishini o'z ichiga oladi. Tabiatni o'zgartirib, inson o'zini o'zi o'zgartiradi, o'z rivojlanishining mavzusi sifatida namoyon bo'ladi.
Biroq, faoliyatda shaxsning shakllanishi va namoyon bo'lishini e'tirof etish hali faoliyat yondashuvi emas. Ikkinchisi bolaning faoliyatini tanlash va tashkil etish, uni faollashtirish va bilim, mehnat va muloqot sub'ekti pozitsiyasiga o'tkazish uchun maxsus ishlarni talab qiladi. Bu, o'z navbatida, bolani maqsad tanlash va faoliyatni rejalashtirish, ularni tashkil etish va tartibga solish, nazorat qilish, o'z-o'zini tahlil qilish va faoliyat natijalarini baholashni o'rgatishdan iborat.
Polisub'ektiv (dialogik) yondashuv shundan kelib chiqadiki, shaxsning mohiyati uning faoliyatiga qaraganda ancha boy, ko'p qirrali va murakkabroqdir. U holdan toygan emas, unga tushirib bo'lmaydi va u bilan tanib bo'lmaydi. Shaxs o'zining insoniy, gumanistik mazmunini boshqalar bilan muloqotda oladi. Shu munosabat bilan shaxsiyat boshqa odamlar bilan muloqotning mahsuli va natijasidir.
Shu sababli, shaxs unga xos bo'lgan munosabatlar tizimi, ijtimoiy guruhning munosabatlari va o'zaro ta'sirining tashuvchisi sifatida qaraladi. Yaqin vaqtgacha inson ichki dunyosining "dialogik" mazmunining bu haqiqati pedagogik tadqiqotlarda yetarli darajada aniq tushunilmagan.
XIX–XX asrlarda fanni texnika sohasida ko‘plab O‘zbekiston olimlari
ilmiy izlanishlar olib borgan va uning rivojlanishiga ulkan hissalarini
qo‘shgan. Geologiya sohasida jahondagi ko‘plab mamlakatlar akademiyalari
faxriy akademigi Xabib Abdullayev yerning oltin belbog‘ini, ya’ni yer
sharining oltin zaxiralari haritasini tuzgan olimdir.
Hamid Raxmatulin – uzoq yillar M.V. Lomonosov nomidagi Moskva
Davlat universitetida faoliyat yuritgan. Parashut nazariyasini yaratgan olimdir.
G‘ofur Rahimov – energetika sohasida nochiziqli elektr zanjirlarni
hisoblash metodikasini yaratgan energetik olimdir.
Hosil Fozilov – akademik, elektr energiyasini uzatish tarmoqlarini
hisoblash metodikasini yaratgan energetik olimdir.
Muzaffar Xomudxonov – akademik, asinxron motorlarni boshqarishni
chastotaviy rostlash usulini yaratgan energetik olimdir.
Mamlakatimizda fan va uning rivojlanishi davlat va jamiyat taraqqiyotidagi
o‘rnini muhim. Shu tufayli davlat tomonidan uning qo‘llab quvvatlanishiga
katta e’tibor berib kelinmoqda.
Fan tizimi xarakteristikasida qayd etilgan uchta tarkibiy qismdan biri,
ilmiy muassasalarda va jamoalarda olib borilayotgan tadqiqotlarni muvofiq-
lashtirish, 2006-yil 7-avgustdagi PF-436 sonli «Fan va texnologiyalarni
boshqarish va muvoffiqlashtirishni takommilashtirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida»gi Prezident Farmoniga asosan tashkil etilgan Respublika Vazirlar
Mahkamasi qoshidagi Fan va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiq-
lashtirish qo‘mitasi tomonidan amalga oshiriladi .
Ushbu qo‘mita vazifalariga quyidagilar kiradi:
– O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi, Oliy va o‘rta maxsus
ta’lim vazirligi va boshqa vazirlik hamda idoralar bilan birgalikda jahon
ilmi yutuqlarini, mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy, jamoatchilik-siyosiy
rivojlanishi vazifalarini hisobga olgan holda, fan va texnologiyalarni rivojlan-
tirishni ustuvor yo‘nalishlarini ishlab chiqish;
– fan va texnologiyalarni rivojlantirishni ustuvor yo‘nalishlarini amalga
oshirish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi, vazirliklar
va idoralar ilmiy-tadqiqot institutlari, korxonalar, loyiha konstruktorlik
tashkilotlar, oliy ta’lim muassasalari faoliyatini muvofiqlashtirishni ta’minlash;
– ilmiy-texnik dasturlar va loyihalarni amalga oshirilishi, shuningdek,
ilmiy-tadqiqot ishlar natijalarini iqtisodiyotning turli sohalarida, ishlab
chiqarishda, ta’limda foydalanishni samarali monitoringini tashkil qilish;
– o‘zaro manfaatli xalqaro ilmiy texnik hamkorlikni rivojlantirish,
mamlakatda ilmiy sohasiga chet el investitsiyalarini jalb etish, respublika
ilmiy tashkilotlari, olimlari va mutaxassislarini xalqaro dasturlar va ilmiy
loyihalar tanlovlarda faol qatnashishlariga imkon yaratish.