Chirchiq davlat pedagogika universitet

U farzand tarbiyasida qoʼllanishi lozim boʼlgan usullar deb:
1. Ota-onani farmoni farzand uchun vojibligi.
2.Barcha insonlarga yaqinligini oʼrgatish.
3.Xar bir paytda oʼzingizni ibrat aylab koʼrsatish.

Mustaqillik, qatʼiylik va uddaburonlik uchun bolaga doimiy talablarni qoʼyish va uning ijrosini kuzatish. Uning bu ish uslubini oʼgʼli Xumoyunga qilgan nasihatidan koʼrsa boʼladi. U oʼgʼli Xumoyunga doimo aql-zakovat va bilimga tayanib harakat qilish kerakligini taʼkidlagan: “... Yana ulugʼ ish ustiga borasen, ish koʼrgan, ray va tadbirliq beklar bila kengashib, alarning soʼzi bila amal qilgaysen. Аgar meni rizomni tilarsen, xilvatnishi-liqni va el bila kam ixtilotliqni bartaraf qilgʼil. Kunda ikki navbat iningni va beklarni ixtiyorigʼa qoʼymay qoshinga chorlab, maslahat boʼlsa kengashib, bu davlat xalqlarining ittifoqi bilan har soʼz unga qaror bergaysen”.

Bobur farzandi Xumoyunning kamchiliklarini koʼrgan zahoti ularni tuzatish uchun ogohlantirgan. Unga yozgan maktubida: “Xatingni xud tashvish birla oʼqusa boʼladur, vale asru mugʼlaqtur. Nasri muammo hech kishi koʼrgan emas... Shundin nari betakalluf va ravshan va pok alfoz bila biti, ham senga tashvish ozroq boʼlur va ham oʼqugʼonga”, - deb taʼkidlagan.
Bobur sheʼrlarida inson kamoloti uchun ilmning naqadar zarurligi qayta-qayta uqtirilgan:
Kim yor anga ilm tolibi ilm kerak,
Oʼrgangali ilm tolibi ilm kerak.
Men tolibu ilmu tolibi ilm yoʼq,
Men bor men ilm tolib ilm kerak.
Bobur ilm toliblari “hamisha yuksak fazilatlarga ega boʼlishi lozim” deb hisoblagan, ularning kamtar, sofdil, xalqni hurmatlaydigan fazilatlarga ega boʼlishini istagan:
Shori elga yaxshilik qilgilki, mundin yaxshi yoʼq,
Kim degaylar dahr aro qoldi falondin yaxshiliq.
Shoburning taʼlim-tarbiyaviy qarashlaridagi bosh masala vatanga cheksiz muhabbatdir. Uning shu mavzudiga sheʼrlari kitob-xonni ona-Vatanni sevishga, unga fidoyi, sodiq boʼlishga, oʼz xalqiga xizmat qilishga chorlaydi, oʼquvchining qalbida yuksak insonparvarlik tuygʼularini uygʼotadi:
Tole yoʼq jonimgʼa baloligʼ boʼldi,
Xar ishniki qildim xatoligʼ boʼldi.
Oʼz yerni qoʼyub hind sori yuzlandim.
¡rab, netayin, ne yuzi qaroligʼ boʼldi.
Koʼpdin berikim yoru diyorim yoʼqtur,
Bir lahzau bir nafas qarorim yoʼqtur.
Keldim bu sari oʼz ixtiyorim birla
Lek borurimda ixtiyorim yoʼqdur.
Bobur taʼlim-tarbiyaga doir gʼoyalarini oʼz boshidan kechirgan, koʼrgan va bilgan voqealardan xulosalaydi. U oʼz zamonasidagi badxulq, bemehr uqubatsiz insonlarga qarata shunday yozgan edi:
Qolmadi hurmat ahli olamda,
Olamu olam ahlidin bu ilik.
Bobur ikki podshohligidin,
Yaxshiroq bu zaminda bir beklik.

Bobur hamma vaqt ijobiy insoniy fazilatlarni yuksak qoʼyadi. Lekin shu insonlarga xalaqit beruvchi salbiy sifatlarni u oʼzining masnaviy va ruboiylarida tanqid qiladi:

Davlatqa yetib mehnat elin unutma,
Shu besh kun uchun oʼzingni asru tutma...
Beqayd menu xarobi sim ermasen...
Xam mol yigʼishtirur laim ermasmen.
Bobur ruboiylarida nafs xohishlariga berilmaslikka unday-di. Chunki nafs insonni yomon yoʼllarga olib kiradi. Oʼz nafsini tiya olishi, aqlga asoslanib rejali ish olib borish zarurligini taʼkidlaydi:
Nafsing kasbidur havoyu havas,
Ruh oldidadir bular yaramas.
Nafs dushman durur, yaqin bilgil,
Doʼstim bu soʼzni chin bilgil.

Bobur yosh avlodni toʼgʼrilik, mehribonlik, vafodorlik, ezgu-lik hamda yaxshi kishi yaxshilik koʼradi, yomon kishi yomonlik koʼradi qoidasiga asoslanib shunday yozgan edi:

Xar kimki vafo qilsa, vafo topqusidir,
Xar kimki jafo qilsa, jafo topqusidir.
Yaxshi kishi koʼrmagay yomonligʼ hargiz,
Xar kimki yomon boʼlsa, jazo topqusidir.

Bobur tabiatdagi moʼʼjiza va goʼzallikning shaydosi edi. Bobur oʼz vatanini chuqur bilganligi sababli handasa ilmiga juda katta yangiliklar kiritdi. U yonlab hayvonlarni oʼrganib foyda-ziyonni, inson parvarishiga muhtojligini alohida uqtirdi hamda ularni tavsiflab berdi. Quruqlikdagi hayvonlar, suv va suv yoqalarida yashaydigan qushlar, suv hayvonlari, hatto daraxtlar, mevalar va gullarni tabiatshunoslarga xos ilmiy asoslab bergan.

Bobur oʼzining buyuk asar “Boburnoma”da Vatanning tabiati va iqlimini chuqur bilganligini namoyish etgan.