Cho’ziq unlilar alif,vov va yo harflari orqali ifodalanadi.ا -o, و u, ى I

Вариант №2.
1. Эски ўзбек ёзуви ва форс тилларида унли ҳарфларнинг ёзувда ифодаланиши ҳақида маълумот беринг. Қоидаларни асослаб 10 мисол ёзинг.
2. Эски ўзбек ёзуви ва форс тили алифбосидаги و ر د ا ҳарфларининг турли кўринишларини 2 қатордан ёзиб кўрсатинг. Улардан фойдаланиб 10 та сўз ёзинг.
3. Абжад ҳисоби тўғрисида маълумот беринг. 10 та сўз ёзиб, уларнинг абжад ҳисобини кўрсатинг.

1 savol.
Fors tilida a, e, o’ qisqa unlilari yozuvda ifoda etilmaydi, ular harakat deb nomlanuvchi diakritik belgilar orqali beriladi.

Cho’ziq unlilar alif,vov va yo harflari orqali ifodalanadi.ا –o, و - u , ى - i.
Zabar –a qisqa unlisini ifoda etadi, yozuvda harf ustiga chiziqcha qo’yish bilan ifodalanib keladi (ustida, tepasida degan ma’noni bildiradi).
Masalan:
ادر -modar-ona. ملح –malax-chigirtka, من -man-men.
Harf ostiga chiziqcha qo’yish orqali e qisqa unlisi ifoda etiladi ( ). Fors grammatikasida
ير ز-zir (ostida, tagida degan ma’noda) deb ataladi.
.zemeston-qish - ز مستا ن ;del-yurak– دل
Harfning ustiga vergul shaklidagi belgهنرi qo’yish orqali o’ unli tovush ifoda etiladi.
Yozuvda belgisi bilan ifoda qilinib, fors grammatikasida پيش -pish (old, oldida) deyiladi.
هنر –ho’nar - شتر. –sho’to’r-tuya
Fors tilida qisqa unlilar harflarining usti va ostiga qo’yiladigan harakat deb ataluvchi diakritik belgilar orqali ifoda etiladi. Harakat qaysi harfning ustiga yoki ostiga qo’yilsa, avval harakat qo’yilgan undosh o’qilib, so’ngra harakat talaffuz etiladi.
1. Harf ustiga chiziqcha qo’yish orqali a unli tovushi ifoda etiladi.
Yozuvda - belgisi bilan ifodalanib, fors grammatikasida بر ز -zabar (ustida, tepasida degan ma’noda) deyiladi. Masalan:
من -man-men;
ملح- malax- chigirtka, شب - shab-kechqurun.
2. Harf ostiga chiziqcha qo’yish orqali e tovushi ifoda etiladi.
Yozuvda belgisi bilan ifodalanib, fors grammatikasi
زير -zir (ostida, tagida degan ma’noda)deb ataladi. Masalan: دل - delyurak, شش- shesh- olti, ن مستا ز -zemeston- qish.
3.Harf ustiga vergul shaklidagi belgi qo’yilib, o’ unli tovushi ifoda etiladi.
Yozuvda belgisi bilan ifoda qilinib, fors grammatikasida پيش -pish (old, oldida)
deyiladi. Masalan:
هنر -ho’nar-san’at, مرغ -mo’rg’, tovuq,
Agar qisqa unlilardan biri so’z boshida kelsa, so’z boshida bir alif orttirilib, zarur bo’lgan diakritik belgi shu alifning usti yoki ostiga qo’yiladi. Bunda alif butunlay talaffuz etilmay, faqat vositachi rolini bajaradi.
,esm-ism- ا سم ,asar-iz-اثر ,agar- ا گر
افق - o’fq-ufq, ق طا ’ا -o’toq-uy, xona.
Ayn - bilan boshlanuvchi arab so’zlarida diakritik belgi ayn harfining osti yoki ustiga qo’yiladi. Ayn talaffuz etilmaydi.
عقل -aql-aql, علم -elm-ilm, مر ع -o’mr-umr,
عضر -o’zr-uzr.

Masalan deb berilgan so’zlarni savol shartidagi 10 ta misol yozing deganiga javob qilib yozing!

2.Savol.














10ta misol pastdagi rasmdan olasizlar



3 Savol.

Abjad raqamlari, shuningdek, Hisob al-Jummal (arabcha: حِسَاب ٱلْجُمَّل ٱl̊ ḥisāb al-jummal deb ham ataladi) arab alifbosining 28 ta harfiga raqamli qiymatlar berilgan oʻnlik alifboli sanoq tizimi yoki alfanumerik koddir. Abjad raqamlari arab tilida soʻzlashuvchi mamlakatlarda VIII asrdan oldin (pozitsion arab raqamlari qabul qilingandan beri) qoʻllanila boshlagan. Hozirgi arab tilida ʾabjadīyah (arabcha: أَبْجَدِيَّة) so‘zi umumiy holda „alifbo“ degan maʼnoni anglatadi.

Abjad tizimida arab alifbosining birinchi harfi „alif“ 1 ni ifodalash uchun ishlatiladi. Ikkinchi harf, bāʾ 2 ni … ketma-ketlikda ta harfi 9 ni ifodalaydi. Undan keyingi harflar 10 va 100 larning dastlabki toʻqqizta oraligʻini ifodalaydi: 10 uchun yāʾ, 20 uchun kāf, 100 uchun qof… 1000 bilan tugaydi.

10 misol
1.
بسم الله الرحمن الرحيم bismillāh al-Raḥmān al-Raḥīm („Mehribon va rahmli Alloh nomi bilan“-Basmala) soʻzining soni qiymati 786 (harfma-harf yig‘indisi 2+60+40+1+30+30+5+1+30+200+8+40+50+1+30) +200+8+10+40).
2.Alloh الله soʻzi oʻz-oʻzidan 66 (1+30+30+5) qiymatiga ega.
3. “Shahi sao’datmand” iborasidagi harflarni abjad hisobi bilan raqamga aylantirib ko‘ramiz: shin-300; ho-5; sin-60; ayn-70; alif-1; dol-4; te-400; mim-40; nun-50; dol-4; yig‘indisi — 934.
4. “Sulton Humoyunxon”: sin-60; lom-30; to (itqi) -9; alif-1; nun-50; ho-5; mim-40; alif-1; yo-10; vov-6; nun-50; xo-600; alif-1; nun-50; yig‘indisi-913.
5.“Shohi firuz qadr”: shin-300; alif-1; ho-5; fe-80; yo-10; re-200; vov-6; ze-7; qof-100; dol-4; re-200; jami-913.
6.
7.
8
9
10.