D. M. Insapov, M. N. Tuychiyeva Elektr transportidan foydalanish va Ta`mirlash

2. O’qning nuqson (defekt)lari 
Ko’ndalang darzlar metall charchashi oqibatidagi uning buzilishi 
bo’lib, juda havfli, chunki u o’q sinishiga olib kelishi mumkin. Agar 
darzning qiyaligi bo’ylama o’qqa nisbatan 300 dan ortiq bo’lsa u 
ko’ndalang hisoblanadi. Ko’pincha ko’ndalang va bo’ylama darzlarning 
hosil bo’lishiga metalldagi nuqsonlar sabab bo’ladi.
O’qning o’rta qismida halqasimon sidirilishlarning hosil bo’lishiga 
riagli tormoz uzatmasini noto’qri yig’ishda yoki uning qotirilishi bo’shab 
qolganda ko’ndalang tortqining ishqalanishi natijasida yuz beradi. 
O’qning plastik deformasiyalanishi halokatlarda lokomotivlarning 
relsdan chiqib ketishida yoki uning ortiqcha yuk bilan yuklanganda katta 
tashqi kuchlarning ta'siri natijasida yuz beradi. Natijada bo’yinlari bo’yicha 
yoki o’rtasidan egiladi. 
Shuningdek o’qning nuqson (defekt)lariga uning elektroddan yoki 
ochiq payvandlash simidan qo’yishi ham kiradi. Buning mahalliy kontakt 
natijasida darzlar hosil bo’ladi. 
Buksa uzelini noto’qri yig’ishda, moy yetarli darajada bo’lmasa yoki 
umuman bo’lmasa, lokomotivning harakatlanishi davomida chet 
predmetlarning 
buksaga 
tushub 
qolishi 
natijasida 
podshipniklar 
shikastlanadi.bunday holatda normal yeyilish sharoiti buzuladi, o’qning 
bo’yini ishqalanuvchi po’lat detallar bilan kontaktda bo’lib, tez qiziydi, 
uning yuzasida chuqur doirasimon o’yiqlar hosil bo’ladi. Buzilish jarayoni 
uning sinishi yoki buksa bilan ag’darilishida tugaydi. 
G’irdirak juftligining nuqson(defekt)lariga gupchakning bo’shab 
qolishi, va o’qda surilib qolishi kiradi, ular g’ildirakni o’qiga bo’sh 
presslab kiritilishi natijasida taranglikning (natech) bo’shligidan, birlashma 
elementlariga dag’al ishlovdan va halokatlarda tashqi kuchlar ta'siridan 
yuzaga keladi. 
3. Ishning mazmuni va o’lchash tarkibi 
G’ildirak juftligining texnik holatini SV3429 yo’riqnomaning 
talablariga muvofiq tekshiriladi. Darov g’ildirak juftligining turini 
aniqlashdan boshlanadi.
G’ildirak juftligining turi o’qini o’lchash, xususan, o’q bo’ynini 
o’lchash bilan aniqlanadi. O’q bo’ynining diametri dumalash podshipnigini 
tanlab olish va mustahkamligida muhim rol o’ynadi. O’q bo’ynining 

---

diametrini o’lchash mikrometr richagli changak yordamida bajariladi.
(1-rasm) o’lchash uchta qismda va ikkta o’zaro pkerpendikulyar 
tekislikda amalga oshiriladi. (2-rasm) bu o’lchashlar natijasida o’q 
bo’ynining ovalsimon, konussimon, bochkasimon, yoki to’lqinsimonligi 
aniqlanadi. O’lchash natijasida olingan qiymatlar yo’riqnomada ruxsat 
etilgan qiymatlar bilan solishtiriladi. 
5-rasm. Mikrometrik richagli skoba. 
a- indikatorli; b-indikatorsiz 
6-rasm. O’q bo’ynining diametrini o’lchash sxemasi