D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

Ehtiyojlarning qondirilish darajasi
Ehtiyojlarni qondirilish darajasi, odatda, iste’mol bilan o‘lchanadi. U yil davomida aholi jon boshiga iste’mol qilingan tovar va xizmatlar miqdori bidan o'lchanadi. Masalan, aholi jon boshiga iste’mol qilingan non va non mahsulotlari, sut, go‘sht, sab- zavot, meva va hokazolar. Har bir oilaga to‘g‘ri keladigan uzoq muddat foydalanadigan tovarlar: televizor, kir yuvish mashinasi, sovutgich, uy-joy maydoni va boshqalar.
Jamiyat taraqqiy etgan sari iste’mol o‘sib, ehtiyojlar to'laroq qondirila boradi. Ehtiyojni qondirish usullari ham o‘zgaradi. Iste’mol ne’matlari turi ko‘payadi. Ehtiyojlarni qondirilishi




umumiy tarzda turmush darajasini ko'rsatadi. Turmush darajasi — aholi ehtiyojlarini qondirilishiga qarab baholanadi. Aholining ehti­yojlarini qondirilishi fuqarolarning farovon yashashi, uzoq umr ko'rishi garovidir. Buning uchun esa ana shu ehtiyojlarni qondira- digan darajada ishlab chiqarish zarur.
Hozirgi zamon jahon iqtisodiyotida ehtiyojlar va ishlab chiqar­ish nisbati qandayligiga iqtisodchilarning alohida diqqati qaratil- moqda. Ehtiyojlar bilan ishlab chiqarish nisbatining hozirgi davrda asosan uch varianti mavjud:

1. 
   Regressiv. Bunday holat ishlab -chiqarishni uzoq muddat tushkunlikda bo'lishi natijasida kelib chiqadi. Aholining iste’mol darajasi miqdor jihatdan ham sifat jihatdan ham kamayib boradi. Iqtisodiyotni bunday o'zgarishini kichrayib boruvchi spiral, ya’ni girdob tarzida ko'rish mumkin. Borgan sari kishilarning eng zarur ehtiyojlarini qondirish ham qiyinlashib boradi. Hozir shunday vazi- yatni Osiyo, Afrika, Lotin Amerikasining qator mamlakatlarida ku- zatish mumkin. Rivojlanib borayotgan mamlakatlarning 2/3 qis- mida 80-yillarning ikkinchi yarmi va 90-yillarda aholi jon boshiga ishlab chiqarish va daromad qisqarib borgan.
   
2.