D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

Ming tonna guruch = 0,5 ming dona avtomobil.
Muqobil qiymat doimiy bo'lganda imkoniyat egri chizig'i lo'g'ri chiziq ko‘rinishida bo'Iadi.
Guruch va avtomobil ishlab chiqarishni qanday kombinatsi- vaila bo'lishini tanlash kerak. Korxona, firma doirasida qanday kombinatsiyalar bo'lishini, qancha, qaysi mahsulot ishlab chiqarish, nanday ishlab chiqarish va kirn uchun ishlab chiqarish muammosi- iii tadbirkor hal etadi, mamlakat miqyosida esa hukumat tanlaydi. Agarda mahsulot ishlab chiqarish miqdorini ko'rsatuvchi nuqta OAG maydon ichiga to'g'ri kelsa, u mavjud resurslardan to'la foy- ilalanmaganlikni, imkoniyatlarga qaraganda kam miqdorda mahsu- loi ishlab chiqarilganini ko'rsatadi.
Masalan, 15 ming tonna guruch va 10 ming dona avtomobil ishlab chiqarish uchun 70 milliard so'mlik resurs talab etiladi. Biz- ilagi mavjud resurs esa 100 milliard so'm. Demak, resurslardan m'la foydalanilmagan.
OAG maydondan tashqari nuqta mahsulot ishlab chiqarish miqdorini mavjud resurslarga nisbatan ko'payishini bildiradi.
Aytaylik, 30 ming tonna guruch, 20 ming dona avtomobil ish­lab chiqarilmoqchi, u holda 140 mlrd. so'mlik resurs talab qilinadi.
Tadbirkor oldida ikki yo'l turibdi. Biri mavjud resurslardan maksimal foydalanib tovarlar turini ko'paytirish, resurslarni tejash vo'llarini topish, ikkinchisi ehtiyojlarni o'sishiga qarab, o'zida bo'lmasa, chetdan jalb qilish, qarzga olish mumkin. Bu muammoni liar bir tadbirkor, har bir mamlakat individual tarzda hal etadi. Le­kin resurslar cheklanganligi sharoitida mavjud resurslarni tejab ish- lalish tovar turlarini muqobil variantini, eng optimal darajasini tanlash muhim ahamiyatga ega bo'Iadi. Bu raqobat kurashida ham katta rol o'ynaydi.
Iqtisodchilarning tadqiqoti ko'rsatadiki, birgalikda turli tovarlar ishlab chiqarganda 5 foiz resurslar tejalar ekan. Ana shu tejalgan miqdor koeffitsiyentini 0,05 desak, misolimizda ishlab chiqarish imkoniyati formulasi quyidagi ko'rinishni oladi:
2X+5Y-0,05XY=100; agarda V variantni tanlasak,

1. 
   2 x 10 + 4 x 20 - 0,05 x 10 x 20 = 90; Demak, 10 milliard so'mlik resurs tejalyapti. Tejalgan resurs evaziga qo'shimcha ra­vishda guruch yoki avtomobil ishlab chiqarish mumkin.
   

Shuning uchun korxona, firmalar iloji boricha mahsulot turini




ko‘paytirsalar resurslar tejalishi evaziga xarajatlarni pasaytirishga er- ishadilar. Qaysi tovarni ko'proq ishlab chiqarishni tanlash esa ularga bo‘lgan talab bilan taklifning nisbati, boshqacha aytganda, bozor narxlariga bog'liq bo'Iadi.
Hayotdagi turli-tuman vaziyatda tanlovning variantlari ni­hoyatda xilma-xil bo‘lib, qaror qabul qilishni qiyinlashtiradi. Mu­qobil variantlardan birini tanlash uchun har bir kishi beixtiyor shu variantlarni taqqoslashga tushadi.
Taqqoslash mezonlari juda ko‘p va xilma-xil bo‘lib, ular ma’lum sharoit, vaziyat, qo'yilgan maqsad va boshqatarga bog‘Iiq. Xuddi shu fikrni muqobil variantlar haqida ham aytish mumkin. Muqobil variant ikki va undan ortiq bo‘lsa tanlash, tanlash uchun esa taqqoslash zarur bo‘ladi. Buning uchun mezonlar belgilanadi. Taqqoslash natijasida u yoki bu qarorga kelinadi. Bu jarayon alo­hida shaxslar, oiladan boshlab butun mamlakat miqyosigacha amalga oshirili mumkin.
Qaror qabul qilishda albatta qo'yilgan maqsad asosiy rol o'ynaydi. Har bir vaziyat, qo‘yilgan maqsad uchun muqobil vari­antlar va qaror qabul qilish mezonlari boshqacha bo'Iadi. Masalan: tadbirkorning qanday faoliyat turini tanlash muqobil variantlari maktab bitiruvchisining kelajakda qanday kasb tanlashi variantlari- dan farq qiladi. Albatta, mezonlari to‘g‘risida ham shunday fikrni aytish mumkin. Masalan, deputat nomzodiga ovoz berishda ham, albatta, muqobil variantlar ichidan o'zimiz belgilagan mezonlarga ko‘ra qaror qabul qilamiz.
Shunday qilib, resurslarning cheklanganligi va ehtiyojlarning, aksincha, cheksizligi barcha muammolarning asosini tashkil qiladi va ularni qamrab oladi. Shuning uchun ham resurslar cheklan­ganligi sharoitida cheksiz ehtiyojlarni qondirish muammosi iqtiso­diyotning bosh muammosi hisoblanadi.