D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

Amalda sinash, tajriba metodi:

• 
  tajriba o'tkazish, amaliyot o'tkazish;
  
• 
  mashq qilish, mehnat, ishlab chiqarish jarayonida qatnash- ish, eksperiment o'tkazish.
  

2. 
   Ko'rgazmali namoyish qilish metodi:
   

• 
  har xil rasm, suratlardan foydalanish;
  
• 
  namoyish qilish;
  
• 
  illyustratsiya qilish;
  
• 
  o'quvchi, talabalar tomonidan kuzatish, amaliyot o'tkazish.
  

3. 
   Og‘zaki so'z orqali ifodalanadigan metod:
   

• 
  tushuntirish, ongiga yetkazish;
  

• 
  hikoya qilish;
  
• 
  o‘zaro fikr almashuv;
  
• 
  suhbat o'tkazish;
  
• 
  yoi-yo‘riq, ko'rsatma berish;
  

• 
  ma’ruza;
  
• 
  munozara, mubohasa, bahs va boshqalar.
  

4. 
   Kitob bilan ishlash:
   

• 
  o‘qish, o‘rganish, tezda ko‘rib, varaqlab chiqish;
  
• 
  sitata keltirish va uning ustida ishlash, bayon yozish;
  
• 
  referat yozish, reja tuzish, konspekt qilish va boshqalar.
  

5. 
   Video metod:
   

• 
  kompyuterda mashq, test yechish;
  
• 
  nazorat o'tkazish;
  
• 
  intemetda ishlash;
  
• 
  elektron variantlar bilan ishlash;
  
• 
  o'quv filmlarini tayyorlash va namoyish etish;
  
• 
  axborot texnologiyalariga asoslanib, ishlab chiqilgan dasturlar asosida kompyuterda iqtisodiy ko‘rsatkichlarni hisoblash, ularga omillar ta’sirini o‘rganish;
  
• 
  multimedia asosida taqdimot tayyorlash, namoyish etish va
  

boshqa shu kabilarni qamrab oladi.

Metod murakkab, ko‘p qirralik bo‘lgani uchun ham unga turli jihatdan yondashib, tizimlashtirish, guruhlarga ajratish mumkin. Shuning uchun ham hozirgi raytda metodlarni tasniflaslini o‘nlab guruhlarini ko‘rsatish mumkin, ularning soni hozirgi kunda yanada ortib bormoqda.

Pedagog olimlar (M.A. Danilov, B.P. Yesipov) o‘quv jarayo- nini tashkil qilish maqsadlari va uni amalga oshirish bosqichlariga ko‘ra, dars o‘tish metodlarini quyidagi guruhlarga ajratadi:

1. 
   bilimni egallash;
   
2. 
   malaka va ko‘nikmalarni shakllantirish;
   
3. 
   olingan bilimni amalda qo'llash;
   
4. 
   ijodiy faoliyat;
   
5. 
   olingan bilimni mustahkamlash;
   
6. 
   bilim, malaka va ko‘nikmalarni tekshirish metodlari.
   

Guruhlashdan ko‘rinib turibdiki, u dars jarayonini tashkil qil-

ishning klassik sxemasi asosiga qurilgan. Bunda asosiy maqsad, pedagoglarga o‘quv-tarbiya jarayonini amalga oshirish va metodlar majmuini soddalashtirishga qaratilgan.

Psixologik nuqtayi nazardan, bilimlarni o‘z!ashtirish metodlari­ni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin (chizmaga qarang).





Idrok dish, liiliiu olish, o'rgatiish faoliyati xarakteriga ko‘ra metodlar (I. Ya. Lcrncr, M. N. Skatkin) 5 guruhga boMinadi.

1. 
   Tushuntirish-illyustrativ(axborot-retseptiv):
   

• 
  tushuntirish;
  
• 
  illyustrativ;
  
• 
  axborot;
  
• 
  ret sept iv³
  

Bu metodlarning xarakterli xususiyatlari bilimlar tayyor holda tavsiya etilishidir. Bu metodlar bilimlarni idrok qilish, tushunish, xotiraga joylashtirishga qaratilgan.

O'quv jarayonida axborotlarning turli manbalari (so'z, ko'rgazmali qurollar va boshqalar) qo'llaniladi. Bayon qilish ham induktiv, ham deduktiv yo‘l bilan olib borilishi mumkin.

Bu metodning mazmuni unga xos bo'lgan quyidagi xususiyatlar bilan ajralib turadi:

• 
  bilimlar o'quvchi, talabaga tayyor holda beriladi;
  

¹ Reproduktiv — xuddi shunday qaytarmoq. aks ettirmoq, tasvirlamoq, ya’ni xoti- rada saqlangan bilimni qayta tiklashga asoslangan.


- Lot.. Produco, ma’nosi — ishlab chiqaraman, yarataman.


Retsept — shifokor yozib beradigan dori qog‘ozi, tayyorlash usuli, usul, vo‘l, an- doza.

• 
  o'qituvchi turli usullar bilan bu bilimlarni o‘quvchi, tala­balar tomonidan qabul qilinishini tashkil qiladi;
  
• 
  o‘quvchi, talabalar bilimni o‘zlashtiradilar va xotiralarida saqlab qoladilar.
  

Bilimlarni qabul qilish bilan cheklanish doim ham olingan bilimlardan foydalanish mahorati va ko'nikmalarini shakllantir- maydi. Bilim olish faoliyatini faqat tayyor bilimni eslab qolishga qaratilishi ularni xatosiz, ayrim hollarda tushunmasdan ham xoti- rada saqlash aqliy faollikni past darajada bo‘lishiga olib keladi. _