Da 10 ta (mol) e bor. 1 mol

EP dagi elektronlar soni: X + 15 ta 

E2O3 dagi elektronlar soni: 2X + 3*8 ta (2X + 24) 

EP  dagi  elektronlar  soni  E2O3  dagi  elektronlar  sonidan  0,56  marta 

ko’pligini ifodalovchi tenglama tuzamiz: 

      

    

          

X + 15 = 0,56*(2X+24) 

X + 15 = 1,12X + 13,44 

15 – 13,44 = 1,12X – X 

1,56 = 0,12X 

X = 13 

Elektron soni = proton soni = tartib raqami = 13. Bu – Al. 

Endi 54,18*10^23 ta neytron necha g AlP da borligini topamiz: 

58 g AlP da – 30*6,02*10^23 ta n bor 

X ga da       – 54,18*10^23 ta n bo’ladi 

X = 17,4 g. 

Javob: C. 

 

 

20-21-22-23-24-25-26-Uyga vazifa. 

 

 

 

 

---

 

---

27.  X

 

 

  

 ionida 32 ta e bor ekan.  

O da 8 ta e bo’ladi.  

X

 

 

  

 da 3 ta O borligi uchun 3*8=24 ta e bor. Lekin 2- ortiqcha zaryad 

ham X

 

 

  

2 ta O bittadan e olganini bildiradi. Shu zaryad sonini ham O 

larning e soniga qo’shib beramiz: 24+2=26 ta. 

Shunda X dagi e lar soni: 32-26 = 4 ta. 

Y

2-

 da 18 ta e bor ekan. Y da 18-2 = 16 ta e bo’ladi. 

Z

+

 da 18 ta e bor ekan. Z da 19 ta e bo’ladi. 

XY2 da 4 + 2*16 = 36 ta e bo’ladi. 

XZ4 da 4 + 4*19 = 80 ta e bo’ladi. 

Bunday  javob  yo’q.  Bunda  X

 

 

  

dagi  e  lar  soni  noto’g’ri  berilgan. 

Sababi  X=4  ta  e  bor  element  bu  Be.  Unga  X

 

 

  

ion  hosil  qilish  xos 

emas. 

 

 

28. Jadvalning to’g’risi quyidagicha bo’ladi: 

Atom va ion 

∑p 

∑e 

X

n+

 

a 

d 

Y 

b 

d 

Z

n-

 

c 

d 

 

X

n+

 ionida d ta e bor.   X atomida a ta p va a ta e bor.  

Bunga ko’ra a + n = d, demak, a < d ekan. 

Y atomligi uchun p va e lar soni teng (elektroneytral). Demak, b = d. 

Z

n-

 da d ta e bor.   Z da c ta p va c ta e bor.  

Bunga ko’ra c– n = d, demak, c > d ekan. 

Endi a, b, c lar orasida quyidagicha bog’lanish bo’ladi: a < b < c 

Javob: D. 

 

---

 

---

29-30- Organika. 

 

31. X uchun mol va massa orasidagi bog’liqlik quyidagicha ekan: 

0,2 mol – 2,4 g 

0,4 mol – 4,8 g 

0,5 mol – 6 g 

Y uchun quyidagicha ekan: 

0,3 mol – 9,6 g 

0,4 mol – 12,8 g 

0,6 mol – 19,2 g 

Jadvaldan  istalgan  bir  nuqtani  olib  massa  va  mol  orasidagi 

bog’lanishdan  1  mol  moddaning  massasini  topib  olamiz  (shunda  u 

nisbiy atom massasi bo’ladi). 

X uchun: 

0,2 mol X – 2,4 g ekan 

1 mol X    – A g bo’ladi 

A = 12 g. 

Bu C ekan. 

Y uchun: 

0,3 mol Y – 9,6 g ekan 

1 mol Y   – A g bo’ladi 

A = 32 g 

Bu Ge ekan. 

CGe2 ning molyar massasi: M(CGe2) = 76 g/mol. 

Javob: D. 

 

 

---

 

---

32. 3 ta zarrachaning ham e lar soni teng ekan. 

Biz 

16

S

2-

  ning  e  lar  soni  xisoblay  olamiz.  Shunda  barcha  k  larning 

qiymatini topgan bo’lamiz. 

16

S

2-

 da 16+2 = 18 ta e bor. Demak, k = 18. 

Endi n va m larni topa olamiz. 

n

X

2+

  da  18  ta  e  bo’lsa, 

n

X  da  18+2=20  ta  e  bor.  e=p=Z  ligi  uchun 

n=Z=20 bo’ladi. 

m

Y

3-

 da 18 ta e bor. 

m

Y da 18-3 = 15 ta e bor. e=p=Z=m=15 

Javob: D. 

 

 

33. Ajralgan H2 ning mol miqdori 11,2/22,4 = 0,5 mol ekan. 

1  asosli  karbon  kislotani  CnH2n+1COOH  deb  belgilab  olamiz.  Uning 

0,5  moli  Na  bilan  ta’sirlashib,  qancha  tuz  va  qancha  H2  chiqqanini 

topamiz: 

0,5 mol                                          X mol          Y mol 

2CnH2n+1COOH + 2Na = 2CnH2n+1COONa + H2 

2 mol                                             2 mol           1 mol 

 

X = 0,5 mol.       Y = 0,25 mol. 

Bizda 0,5 mol H2 chiqishi kerak edi. Demak, 0,5 – 0,25 = 0,25 mol H2 

suv  bilan  Na  ta’sirlanishidan  chiqadi  ekan.  Chunki  organik  kislota 

eritmasi  degan  edi,  eritmalarda  suv  ham  bo’ladi.  Bunda  hosil  bo’lgan 

NaOH ning miqdorini ham topib olamiz: 

                         X mol     0,25 mol 

2H2O + 2Na = 2NaOH  +   H2 

                          2 mol       1 mol 

X = 0,5 mol. 

 

Hosil bo’lgan maxsulotlar CnH2n+1COONa;  H2;  NaOH. Bularga CO 

yuborilganda,  u  faqat  NaOH  bilan  ta’sirlashadi.  Bunda  hosil  bo’lgan 

maxsulotning ham massasini topib olamiz: 

---

 

0,5 mol                  X g 

NaOH + CO = HCOONa 

1 mol                    68 g 

X = 34 g. 

Natriy  formiat  bilan  dastlabki  reaksiyada  hosil  bo’lgan  natriyli  tuzning 

massalari  nisbati  17  :  24  ekanligi  masala  shartida  aytilgan.  Shu 

nisbatdan foydalanib tenglama tuzamiz: 

m(HCOONa) / m(CnH2n+1COONa) = 17 / 24 

34 / X = 17 / 24 

17*X = 34*24 

17X = 816 

X = 48 

 

Dastlabki  reaksiyadan  aniqlaganimizda  0,5  mol  tuz  ajralgandi.  Uning 

massasi  48  g  ekan.  1  mol  massasi  esa  molyar  massani  beradi.  Buni 

proporsiyadan topamiz: 

0,5 mol CnH2n+1COONa – 48 g  

1 mol                                – M g 

M = 96 g. 

M(CnH2n+1COONa) = 96 g 

14n + 68 = 96 

14n = 28 

n = 2 

Demak, C2H5COONa ekan. Uning tuzilish formulasi orqali dastlabki 2 

ta  C  va  Na  ga  bog’langan  O  lardagina  sp3  gibridlanish  borligini 

ko’rishimiz mumkin (videoda marker bilan chizib ko’rsatish). 

Jami 3 ta sp3 gibridlangan atomlar bor ekan. 1 ta sp3 gibridlanishda 4 ta 

orbital qatnashgani uchun, jami 4*3 = 12 ta orbital qatnashgan ekan. 

Javob: A. 

 

34.  Uyga  vazifa.  (Mol-molyar  massa  mavzusida  bunga  o’xshash 

masalalarni 1 necha usulda yechishni ko’rsatganmiz). 

---

 

 

 

Kimyo 

school 

online 

maktabida 

o’qiyotganiz uchun minnatdormiz. 

Muallif: Farhod Raimkulov 

Telegram manzilimiz: @kimyo_school 

Muroja’at uchun: @bloggerkimyogar