Da to’g’ri pog’onali val ko’rsatilgan, undagi

1-savol

Vallar va o’qlar mashina, mexanizmlarning detallarini tutib turish va xarakatni bir detaldan ikkinchi detalga uzatib beruvchi detaldir. Vallar va o’qlar bir-biridan ishlash sharoitiga ko’ra farq qiladi. O’qlar yuklanishni qabul qilib, uni tayanchlarga uzatadi va doim egilishga ishlaydi, vallar esa, yuklanishni qabul qilish bilan birga burovchi mo`lentni uzatib beradi.

a) b)

O’qlar detal bilan birga aylanishi ham, aylanmasligi ham mumkin. Masalan, yuk ko’tarish mexanizmining blok o’qlari shkiv bilan birga aylanmaydi temir yo’l vagonlarining o’qlari esa g’ildirak bilan birga aylanadi Ba’zi vallar o’q vazifasini bajarib, detallarni tutib turish bilan birga shu detal bilan birga aylanadi. (masalan, elastik vallar, tirsakli val).

SHunday qilib val eguvchi kuch va burovchi mo`lent ta’sirida xosil bo’ladigan kuchlanishlarga ishlasa, o’q esa faqat eguvchi kuch ta’sirida-gi kuchlanishga ishlaydi.

O’qlar geo`letrik tuzilishiga ko’ra ko’pincha tekis bo’lsa, vallar esa to’g’ri tekis, pog’anali, tirsakli, egiluvchan bo’lishi mumkin. Eng ko’p ishlatiladigan to’g’ri vallardir. Ular, asosan tekis va pog’onali bo’ladi. a da to’g’ri pog’onali val ko’rsatilgan, undagi

Vallarning turlari.

shponka detallarni joylashtirish va mahkamlash uchun xizmat qiladi. b da samolyot reduktorining val-shesternyasi ko’rsatilgan. Val yengil bo’lishi uchun kovak qilib tayyorlangan. Valning oxiri shlitsali bo’lib, muftani biriktirish uchun xizmat qiladi.

Tirsakli vallar porshenli mashinalarda (dvigatel, ko`lpres-sorlar va hokazo) qo’llaniladi. Dizel M-17 ning tirsakli vali v da ko’rsatilgan. Bu valga detallarni mahkamlash chap to`lon-dagi shponka va o’ng to`londagi flanets yordamida amalga oshiriladi.

Egiluvchan vallar aylanma harakatini buralgan holatda, (masa-lan, sto`latologiya tishni kovlash mashinasida, avto`lobillarda) aylana harakatni uzatish qutichasi validan tezlikni o’lchash moslama-siga uzatib beradi.

Val va o’qlar konstruktsion po’latlardan tayyorlangan bo’lib, zaruriyat tug’ilganda sirtlarning qattikligini oshirish uchun termik ishlov beriladi.

Val va o’qlarning tayanchlarga o’rnatishga mo’ljallangan qismini tsapfa deyiladi. TSapfalarning shakli tsilindrsimon b, g, d) konussimon sharsimon bo’lishi mumkin. Agarda valga radial yuklanish berilganda val yoki o’qning uchida joylashgan tsapfani ship b), o’rtasida joylashganini esa bo’yin deyiladi. Agarda valga faqat o’q bo’ylab yuklanish berilsa, bunday vallarning aylanadigan qismi tavon deyiladi.

g d e

TSapfalarning turlari.

Val va o’qlar tayyorlash uchun termik ishlov berish mumkin bo’lgan uglerodli va legirlangan 45, 45X markali po’lat materiallar tanlanadi. Bunda katta yuklanishli mashina vallari 40XN, 40XN2MA, 30XGSA markali po’lat materiallardan tayyorlanib, ularni xossa-larini yaxshilash, yuqori chastotali tok yordamida toblanadi. Katta tezlik bilan aylanuvchi vallar (masalan, sirpanish podshipnik-larida) uglerod bilan to’yintirilgan 20X, 12XN3A, 18XGT yoki azot to’yintirilgan 39X2IYuA markali po’lar materiallardan tayyorlana- v di. Xro`l bilan to’yintirilgan tsapfaning chidamliligi 3-5 marta ko’p bo’ladi.

Tirsakli hamda og’irligi katta bo’lgan vallar mustahkamligi yuqori darajali bo’lgan cho’yan materiallardan tayyorlanishi mumkin.

Vallar va o`qlar - tishli g’ildirak , shkiv va shu kabi aylanuvchi qismlarni o`rnatish uchun ishlatiladigan asosiy detallardir . Tuzilishi jixatidan olinganda o’q bilan valning deyarli uncha farqi yo’q. Lekin bajariladigan vazifaga ko’ra , ular bir- biridan katta farq qiladi . O’qlar ning asosiy vazifasi detallarning mo’ljaldagi joyda aylanishiga sharoit yaratib berishdir . Bunda uning o’zi detal bilan birga aylanishi xam , aylanmasligi xam mumkin . Masalan, temir yo’l vagonlarining g’ildiraklari o’q bilan aylanadi , yuk ko`tarish moslamalarining blok o`qlari esa qo’zgalmas bo`ladi .