Daromadlarni qayta taqsimlash, boylik va Iqtisodiy siyosat

Kambag’allik tushunchasi

2

Kambag’allik

Insonning hayot davomida tanlov va imkoniyatlatga ega bo’lmasligi, jamiyat da to’laqonli ishtirok etish uchun to’siqlarning mavjudligi, bundash tashqari, oilasini boqishi va kiyintirishi, ta’lim olish yoki kasalxonada davolanish, bit or bir sohada faoliyat yuritish yoki daromad olishga imkon beradigan mehnat bilan ta’minlash imkoniyatlari yetishmasligi hamda kredit olishi imkoniyatining cheklanganligida namoyon bo’ladi.

Dunyodagi barcha mamlakatlar aholi jonboshiga to’g’ri keladigan o’rtacha daromadlar darajasi bilan bir-biridan keskin farqlanadi. Bu turli mamlakatlar aholisining daromadlari darajasi o’rtasidagi tengsizlik mavjudligini bildiradi.

• Dunyodagi barcha mamlakatlar aholi jonboshiga to’g’ri keladigan o’rtacha daromadlar darajasi bilan bir-biridan keskin farqlanadi. Bu turli mamlakatlar aholisining daromadlari darajasi o’rtasidagi tengsizlik mavjudligini bildiradi.

Daromadlar tengsizligini keltirib chiqaruvchi umumiy omillar:

• kishilarning umumiy(jismoniy, aqliy va estetik) layoqatidagi farqlar;
• ta‘lim darajasi va malakaviy tayyorgarlik darajasidagi farqlar;
• tadbirkorlik mahorati va tahlikaga tayyorgarlik darajasidagi farqlar;
• ishlab chiqaruvchilarning bozorda narxlarni o’rnatishga layoqatliligi(bozordagi hukmronlik darajasidan kelib chiqib) darajasidagi farqlar.
• Rossiya tajribasi shuni ko’rsatadiki, uy xo’jaligining kambag’al bo’lishiga 16yoshgacha bo’lgan bolalarning mavjudligi, ishsiz oila a'zolarining borligi, qishloq joylarda yashashi, barqaror daromad manbalarining yo’qligi va ularning norasmiy sektorda bandligi va mintaqaning iqtisodiy rivojlanishi yomonligi kabi omillar ta’sir ko’rsatishi mumkin.

Daromadlar tengsizligi kamayishining taxminan 80 foizini asosan transfer to’lovlari taqozo qiladi.Aniqroq aytganda davlat transfer to’lovlari eng past daromad oluvchi kishilar guruhi daromadining asosiy qismi(70-75%) ni tashkil qiladi va qashshoqlikni yumshatishning eng muhim vositasi hisoblanadi.

• Daromadlar tengsizligi darajasini miqdoriy aniqlash uchun Jahon amaliyotida Lorens egri chizig’idan foydalaniladi.
• Yalpi daromadning aholi guruhlari o’rtasida taqsimlanishini tavsiflash uchun aholi daromadlari tengsizligi indeksi Jini koeffitsienti ko’rsatkichi qo’llaniladi.