Dars ishlanmalari

xos to’plam – to’plamning qolgan barcha qism to’plamlari;

xosmas to’plam - bo’sh to’plam va shu to’plamning o’zi berilgan to’plamga qism to’plam bo’lgan to’plam;

to`plamlarning birlashmasi — to`plamlarning barcha elеmеntlaridan tashkil topgan to`plam;

to`plamlarning kеsishmasi — to`plamlarning umumiy elеmеntlaridan tashkil topgan to`plam;

to`plamlarning ayirmasi — ikkita to`plamning faqat bittasiga tеgishli bo`lgan to`plam;

univеrsal to`plam — to`plamning xos qism to`plami dеb qaralmagan to`plam;




Ilova №3

Baholash mezonlari va ko‘rsatkichlari (ball)

Faol qatnashuvchiga “5”ball

Misollar ishlagan o’quvchiga “4”ball

Faqat savol –javobga qatnashganga “3”ball

Ilova №4


Teskor savollar

- Sonlar to’plami ketma-ketligini bilasizmi?

- Eng kichik va eng katta son qaysi?

-Musbat va manfiy sonlar farqini tushuntiring.

TEST

1. , , sonlarini kamayish tartibida yozing.

a) b)

_c) d) e)

<sub>2. Hisoblang:

a) b) c) d) e)

3. Hisoblang:

a) b) c) d) e)</sub>

4. Tenglamani yeching: .

<sub>a) b) c) d) e)

5. Hisoblang:

a) b) c) d) e)

6. Hisoblang:

a) b) c) d) e)

7. Hisoblang:

a) b) c) d) e)

8.</sub> Ko’paytmani toping:

a) 0,65 b) -0,65 c) 0,6 d) -0,6 e) 1,3

_{9. Hisoblang:}

a) 0,32 b) -0,32 c) 3,2 d) -3,2 e) 1,2

_{10. Ifodaning koffitsentini toping:}

a) 2 b) -7 c) 7 d) -14 e) 14

Ilova №5

Aqliy hujum

To’plam nima?Qachon to’plam hosil bo’ladi?

Aqliy hujum qoidasi:

Hech qanday birga baholash va tanqidga yo’l qo’yilmaydi!

Berilayotgan g’oyalar, hayoliy va juda zo’r bo’lsa ham ularni baholashga shoshilma, hamma narsaga ruxsat etiladi.

Tanqid qilma, barcha aytilgan g’oyalar qimmati.

Gapirayotganni bo’lma!Tanbeh berishga shoshilma!



Ilova № 6


Yangi mavzuning slaydli taqdimoti 1-slayd

To’plam tushunchasi matematikaning boshlang’ich (ta’riflanmaydigan) tushunchalaridan biridir. U chekli yoki cheksiz ko’p obyektlar (narsalar buyumlar, shaxslar va h.k)ni birgalikda bir butun deb qarash natijasida vujudga keladi.

To’plamni tashkil etgan obyektlar uning elementlari deyiladi.

Masalan: Studentlar to’plami, sonlar to’plami, geometrik figuralar to’plami;



Yangi mavzuning slaydli taqdimoti 2-slayd

To’plamlarni yozish va belgilash uchun lotin alifbosining bosh harflari yoki qavslar ichiga olingan belgili yozuv ishlatiladi. To’plam elementi odatda lotin alifbosining kichik harflari bilan belgilanadi:

A={a;b;c;}; B={1,2,3,4,5,}; Bunda A to’plam a,b,c elementlardan va B to’plam 1,2,3,4,5 elementlardan tashkil topganligini bildiradi.

x element X to’plamga tegishli ekanligi xX ko’rinishda, tegishli emasligi esa xX ko’rinishda belgilanadi.

Masalan: barcha natural sonlar to’plami N va 4, 5, ,  sonlar uchun 4N, 5N, N, N munosabat o’rinli.

To’plam o’z elementlarining to’liq ro’yxatini ko’rsatish yoki shu to’plamga tegishli bo’lgan elementlargina qanoatlantiradigan shartlar sistemasini berish bilan to’liq aniqlanishi mumkin.To’plamga tegishli bo’lgan elementlargina qanoatlantiradigan shartlar sistemasi shu to’plamning xarakteristik xossasi deb ataladi. Barcha x elementlari biror b xossaga ega bo’lgan to’plam X={x/ b(x)} kabi yoziladi.

Masalan: ax²+bx+c=0 kvadrat tenglamaning ildizlari to’plamini X={x/ ax²+bx+c=0} ko’rinishda yozish mumkin.

Demak, to’plamlar ikki usulda beriladi.

1. 
   To’plam barcha elementlari bilan
   
2. 
   To’plam xossalari bilan
   

Masalan:

1. 
   5 dan kichik natural sonlar to’plami: {1,2,3,4}
   
2. 
   3 ga karrali 18 dan kichik natural sonlar to’plami: {3;6;9;12;15}={n/3n};
   
3. 
   Juft sonlar to’plami: {n /2n};
   
4. 
   Toq sonlar to’plami: {n / 2n+1}
   

Birorta ham elementga ega bo’lmaydigan to’plam bo’sh to’plam deyiladi.Bo’sh to’plam belgi bilan belgilanadi.



Yangi mavzuning slaydli taqdimoti 3-slayd

Ta’rif: A to’plamni tashkil etuvchi elementlar soni chekli bo’lsa, to’plam cheklito’plam deyiladi.

Masalan: Guruhdagi o’quvchilar soni, sinfdagi ruchkalar soni, x²+2x-6=0 tenglama yechimlari.

Ta’rif: A to’plamni tashkil etuvchi elementlar soni cheksiz bo’lsa, to’plam cheksiz to’plam deyiladi

Masalan: Yulduzlar to’plami, molekulalar to’plami, natural sonlar to’plami, haqiqiy sonlar to’plami, juft sonlar to’plami.

Ta’rif: Ayni bir xil elementlardan tuzilgan to’plamlar teng to’plamlar deyiladi.Masalan: X={x/ xN, x3} va Y={x/ (x-1)(x-2)(x-3)=0} to’plamlarning har biri faqat 1,2,3 sonlaridan tuzilgan. Shuning uchun bu to’plamlar teng: X=Y

Agar A to’plamning har bir elementi B to’plamning ham elementi bo’lsa, u holda A to’plam B to’plamning qism-to’plami deyiladi.AB yoziladi.Bunda A hisoblanadi.Bu qism to’plamlar xosmas qism-to’plamlar deyiladi.A to’plamning qolgan barcha qism-to’plamlari xos qism to’plamlar deyiladi.

Masalan: N ZQIR

N-natural sonlar to’plami, Z-butun sonlar to’plami, Q-ratsional sonlar to’plami, R-haqiqiy sonlar to’plami, C-kompleks sonlar to’plami.

A=B bo’lsa,AB, BA va aksincha, BA, AB bo’lsa, A=B bo’lishini tushinish qiyin emas.

Ilova№7
Mustaqil ishlash uchun misolar

1. 
   5 dan kichik natural sonlar to’plamini tuzing.
   
2. 
   3 ga karrali 18 dan kichik natural sonlar to’plamini tuzing.
   
3. 
   .Juft sonlar to’plamini tuzing
   
4. 
   Toq sonlar to’plamini tuzing.
   
5. 
   10-sinf darslik 1-10 misollar.
   

Ilova№ 8


Nazorat uchun savollar.

1. 
   To’plam nima?
   
2. 
   To’plamlar qanday belgilanadi?
   
3. 
   To’plam elementlari qanday harflarda beriladi?
   

4. Bo’sh to’plam va qism to’plamga ta’rif bering.

5. Xos va xosmas to’plamlar qanday to’plamlar?

Ilova№9


Dars mashg‘uloti bo‘yicha bilimlarni mustahkamlash uchun vazifa

(Ha, yo‘q texnikasi).

1. 
   To’plam ta’riflanadigan tushunchami?
   
2. 
   To’plam amallari ,matematika fanidagi turt amal bilan birxilmi?
   
3. 
   matematik usullardan bilogiyada foydalaniladimi?
   
4. 
   Matematika amaliyotda davlatni boshqarishda yordam beradimi?
   

Ilova№10


Uyga vazifa

1. 
   A={1,2,3,5,7}, B={1,2,6,7,8} A,B TOPLAMLAR ustida amallar bajaring.
   
2. 
   Toplamlarga doir masalalar tuzing.
   
3. 
   10-sinf darsligi. 11-15 misollar.
   

2-Mavzu	To’plamlar ustida amallar. To’ldiruvchi to’plam.
2.1. O‘quv mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi modeli
Vaqti – 80 min	O’quvchilar soni -30nafar
O’quv mashg’ulotining shakli va turi	Amaliy mashg’ulot-1-Bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish bo’yicha mashg’ulot
Amaliy mashg’ulot rejasi	To’plamlar ustida amallar. Sonli to’plamlar. Misollar ishlash.
O’quv mashg’ulotining maqsadi:To’plamlar ustida amallarni bajarish borasidagi bilimlarini mustahkamlash va chuqurlashtirish.
Pedagog vazifalari: To’plam haqida bilimlarni chuqurlashtirish va mustahkamlash; To’plamlar ustida amallar bo’yicha bilimlarni tizimlashtirish, taqqoslash, umumlashtirish, tahlil qilish jarayonini tashkil qilish To’plamlar ustida amallarga oid misollar ishlash ko’nikmasini rivojlantirish.	O’quv faoliyati natijalari: O’quvchi: -to’plamlar haqida mukammal tushumchaga ega bo’ladilar; to’plamlar ustida amallarni bajara oladilar; to’plamlarning xarakteristik xossasiga ko’ra to’plamlarni izohlaydilar; to’plamlarga oid misollar yechadilar;
O’qitish usuli va texnikasi	Topshiriqlar, amaliy ishlash usuli, klaster, tushuntirish.
O’qitish vositalari	Ma’ruza matni, kоnspektlar, darslik, bo’r, plakat, tarqatma materiallar.
O’qitish shakllari	Jamoada, individual
O’qitish sharoitlari	Matematika xonasi
Qaytar aloqaning usul va vositalari	Og’zaki nazorat: savol-javobYozma nazorat: yozma shaklda topshiriqni bajarish

2.2.Amaliy mashg’ulotning texnologik xaritasi

Bosqichlar vaqti -80 min	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	O’quvchi
1-bosqich. Kirishqismi (15 min.)	Tashkiliyy boshlanish1. O’quvchilardan davomat olinadi.Darsga tayyorgarlik tekshiriladi, xona tozaligi kuzatiladi. O’quv faoliyatiga olib kirish. O’quvchilar bilimini faollashtirish maqsadida fanga oid savollar beriladi O’quv mashg’ulotning mavzusi, maqsadi va rejalashtirilgan o’quv natijalari e’lon qilinadi.foydalanilga adabiyotlar ro’yxati aytib o’tiladi Baholash mezonlari ( Ilova №1)	Darsga tayyorgarlik ko’radilar. Davomat aniqlanadi. Eshitadi, zarur axborotlarni yozib oladilar. Yozib oladilar. Tinglaydilar. Yozib oladilar
2-bosqich. Asosiy qismi (55min.)	Tayanch bilimlarni faollashtirish. 2.1.O’tilganlarni takrorlash “Blits ” so’rov o’tkaziladi (ilova-2). 2.2. Klaster tuzish qoidasini eslatadi. (Ilova №3) O’quvchilarga individual tarzda “To’plamlar nazariyasining asosiy tushunchalari” mavzusida klaster tuzish vazifasini beradi. Klaster tuzish jarayoni tugashi haqida e’lon qiladi. Ixtiyoriy tarzda ikkita o’quvchining klasterini tekshiradi va izohlaydi. 2.3.Tayanch iboralar bilan tanishtiradi. (Ilova №4) Yangi o‘quv materialiga kirish. 2.4.Yangi mavzuni slaydli taqdimoti qilinadi (Ilova №5) Mavzuni mustahkamlash 2.5.Misol va topshiriqlar beriladi. (Ilova №6)	Javob beradilar Tinglaydilar. Individual tarzda klaster tuzishadi. Klaster izohini tinglaydilar. Tinglaydilar va iboralarni yozib oladilar. Taqdimot ni yo’zib oladilar. Misollar ishlaydilar.
3-босқич. Yakuniy qismi (10 min.)	Mashg‘ulotni yakunlash. 3.1. Mashg’ulotni yakunlaydi, o’quvchilarni baholaydi va faol ishtirokchilarni rag’batlantiradi. 3.2. Mustaqil ishlash uchun topshiriq beradi. (ilova№7)	Eshitadilar.Topshiriqni oladilar.

Ilova -1

Mavzu- Sonli to’plam va ular ustida amallar

Reja:

1. 
   To’plamlar ustida amallar.
   
2. 
   Sonli to’plamlar.
   
3. 
   Misollar ishlash.
   

Baholash mezonlari avvalgi mashg’ulotda berilgan



Ilova-2

Blits savillar

• 
  Matematika fanida to’plamlarning o’rni qanday?
  
• 
  To’plam deb nimaga aytiladi?
  
• 
  To’plam qachon bo’sh to’plam bo’ladi?
  
• 
  Qism to’plam qanday to’plam?
  
• 
  To’plamlarning qanday turlari mavjud?
  

Ilova -3