Darslik. O‘zr oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, O‘rta maxsus, kasb- hunar ta’limi markazi. Qayta ishlangan 5-nashri.Ò
Download 0.97 Mb. Pdf ko'rish
|
iqtisodiyot asoslari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Chek — pulning o‘rinbosari
|
a) Joriy depozitdagi pul egasining talabiga binoan darhol qaytarib
beriladi. Bunday pul hisob varag‘i muhlatsiz hisob varag‘i deyiladi. b) Muhlatli depozitga qo‘yilgan pul uning egasiga xohlagan vaqtda emas, ma’lum vaqtdan, masalan, bir yildan so‘ng va bankni barvaqt- roq ogohlantirilgandan so‘ng qaytariladi. Depozitdagi pulni naqd pulga aylantirib olish mumkin, lekin bunga har doim ham zarurat bo‘lavermaydi, chunki depozitdagi mablag‘ hisobidan chek berish va shu chek orqali kerakli narsani xarid qilish mumkin. Chek — pulning o‘rinbosari, u to‘lov vositasi sifatida qabul qilinadi, masalan, televizor yoki avtomashina sotib 102 olinganda. Bundan tashqari, depozitdagi pulni bir hisob varag‘idan boshqasiga o‘tkazib qo‘yish bilan ham to‘lov operatsiyasi bajariladi. Masalan, bir firma boshqasidan metall sotib oladi. Bunda xaridor firmaning «Paxta bank»idagi puli sotuvchi firmasining «Biznes bank»dagi hisob varag‘iga o‘tkazib qo‘yiladi. Bu bilan ora ochiq bo‘ladi. Bank xizmatidan foydalanib o‘z ishini bitiruvchilar bank mijozlari deb yuritiladi. Bular jumlasiga firmalar, davlat idoralari, jamoat tashkilotlari, fuqarolar, chet elliklar kiradi. Ularning pulini bank kerakli joyga o‘tkazib beradi. Bank bir to‘lovni ikkinchi to‘lov bilan qoplash ishini ham ado etadi. Agar «A» firma «B» firmadan 2 million so‘m qarz bo‘lsa, o‘z navbatida «A» firmadan «D» firma 2 million qarz, deylik. Bank «D» firmaning puli bilan «A» firmaning qarzini qoplaydi. Bunday ishni bajarish kliring operatsiyasi deyiladi. Banklar o‘z mijozlariga kredit kartochkalari beradi. Shu kartochka naqd pul yoki chek o‘rniga o‘tadi. Тovar xarid etilganda uning haqi kredit kartochkasida ko‘rsatilgan puldan chegirib olinadi, mijozning hisob varag‘i turgan bankdan savdo firmasining hisob varag‘i bor bankka o‘tkazib qo‘yiladi. O‘zbekistonda ish haqining bir qismi plastik kartochkalarga o‘tkaziladi. Banklar o‘z mijozlariga qulaylik yaratish uchun naqd pul beri- Download 0.97 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|