Darslikdagi eng zarur ma’lumotlar

Kimyoviy reaksiya turlari.

1. a) Birikish A + B + … = C

Ajralish yoki parchalanish C = A + B + …
O’rin olish AB + C = AC + B
Almashinish AB + CD = AD + BC
b) Ekzotermik va endotermik
c) Oksidlanish qaytarilish

2. Ekvivalent toppish:

No	Modda	Formula	Misol	Ar – nisbiy atom massa Mr – nisbiy molekulyar massa V – valentlik n – atomlar soni n(OH) – OH guruhlar soni n(H) – vodorodlar soni
	Oddiy modda	E =	E ( Al ) = = 9
2	Oksid	E =	E ( FeO ) = = 36
3	Asos	E =	E ( Mg(OH) ) = = 29
4	Kislota	E =	E ( H SO ) = = 49
5	O’rta tuz	E =	E ( Mg (PO ) ) = = 43,667
6	Nordon tuz	E =	E ( NaHSO ) = = 1
7	Asosli tuz	E =	E ( Ca(OH)NO ) = = 1

Kislorod.

24. O₂ ni 1774-yili 1-avgustda J.Pristli va undan bexabar 30-sentabrda. K.Sheele tomonidan kashf etilgan bo`lsa-da uni yangi modda sifatida Lavuazye batafsil izohlab bergan.

25. O₂ – 183⁰C 1,429
O₃ – 111,9⁰C 2,144
26. magnitli temirtosh – Fe₃O₄
27. 2H₂O₂ 2H₂O + O₂
28. 0⁰C 1 l suvda 49 ml, 20⁰C da 1 l suvda 31 ml O₂ eriydi.
29. 1500⁰C atrofida O₂ → O + O ajray boshlaydi.
30. -183⁰C da O₂ havorang suyuqlikka aylanadi. Suyuq O₂ magnitga tortilish xususiyatiga ega.
31. Ozon doimiy ravishda stratosferada (Yer yuzidan 23-25 km balandlikdagi havo qatlami) Quyoshning ultrabinafsha nurlari ta`sirida, ninabargli o`simliklarda smolasimon moddalarning oksidlanish natijasida x-l bo`ladi.
32. Ozon qatlami – 2-4,5 mm li qalinlikda.

33. Ozon – rezinani yemiradi, moylar va qog`ozni oqatriradi, bakteriyalarni o`ldiradi. Sanoatda – havo va ichimlik suvlarini dezinfeksiyalashda ishlatiladi.

34. Ozon zaharli. Uning miqdori 10^-5% dan ortmasligi lozim. Kumush kislorod bilan ta`sirlashmasa-da, ozon uni oksidga aylantiradi.
35. O₂ → Au, Ag, Pt lar bilan oksid xosil qilmaydi.
36. Yer biomassasidagi O₂ 20-30 yilda to`liq almashinib bo`ladi.
37. o`zb qattiq yonilg`i – ko`mir, asosan, Angren, sharg`un, Boysun konlaridan qazib olinadi. O`zb ko`mir zaxirasi 2 mlrd tonnadan ortadi.
38. Suyuq yonilg`i – neft Ustyurt, Buxoro – Xiva, Janubiy – G`arbiy Hisor, Surxandaryo, Farg`ona mintaqalarida ko`plab qazib olinadi.
39. Rus.da eng yirik tabiiy gaz konlari – Sho`rtang va Muborak gaz konlari.
40. Reaksiyaning borish shartlari: issiqlik berilishi, moddalarning bir-birig tegib turishi, eritma yoki kukun holda olish kerak.